شعارزدگی؛ آفت اقتصاد مقاومتی

از این رو جام‌جم برای روشن شدن شرایط اجرای اقتصاد مقاومتی از منظر فعالان بخش خصوصی، گفت‌وگویی با محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات داشته که در ادامه می‌خوانید.

به نظر شما چرا مقام معظم رهبری امسال را به عنوان سال «اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل» نام‌گذاری فرموده‌اند؟

لازم است به این نکته توجه کنیم که سیاست‌های اقتصادمقاومتی بیش از 5/2 سال است که از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده است، اما امسال از سوی ایشان سال «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» نام‌گذاری شده است. این فرمایشات و تاکید ایشان بیانگر آن است که مقام معظم رهبری به دلیل نتایج کمرنگ اجرای این سیاست‌ها از زمان ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی یعنی سال 1392 تا ابتدای سال جاری دوباره اهمیت اجرایی شدن این سیاست‌ها برای شکوفایی اقتصادی کشور را به دولت و مسئولان گوشزد فرموده‌اند.

به عقیده شما دولت در این زمینه عملکرد مناسبی داشته است؟

اگر بخواهیم از همان روز ابتدایی ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی روند اجرایی شدن این سیاست‌ها را بررسی کنیم، لازم است به این نکته توجه و دقت داشته باشیم که از زمان تشکیل ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در دولت و انتخاب فرمانده این ستاد یعنی آقای جهانگیری عملکردها پررنگ‌تر و منسجم‌تر شده است. به این ترتیب سیاست‌ها پیگیری شده و دولت در جهت اجرایی شدن این سیاست‌ها گام برداشته است. به عنوان مثال می‌بینیم موانعی از سر راه برداشته شد و برخی تحرکات انجام گرفت. اما این‌که بگوییم در جایگاه مطلوب و کاملا مناسب قرار گرفته‌ایم هنوز جای تامل دارد.

سیاست‌های اقتصاد مقاومتی
24 بند دارد، شما فکر می‌کنید شاه‌بیت این سیاست‌ها کدام یک از آنهاست؟

در نگاه کلی سیاست‌های اقتصادمقاومتی همانند زنجیر در راستای اجرایی شدن دیگری انتخاب و ابلاغ شده‌اند. اما شاه‌کلید و اصلی‌ترین بخش سیاست‌های اقتصاد مقاومتی همان سیاست «اقتصاد درون‌زای برون‌نگر» است. چون معنای این عبارت، صادرات می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد کلاً سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تولید برای صادرات است.

به عقیده شما آیا دلیل خاصی بر اجرای این سیاست‌هاست؟

بله؛ اگر به ابتدای پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و دوره ابتدایی شکل‌گیری جمهوری اسلامی ایران خوب دقت کنیم، همواره موانع و مشکلاتی عمده مثل تحریم‌های یکجانبه غرب علیه اقتصاد ایران اسلامی وجود داشته است و بر همین اساس کلا سیاست‌های مدیران و مسئولان دولتی براین اساس شکل گرفت که بدون اتکا به کشورهای خارجی بتوانیم نیازهای داخلی را تأمین کنیم. پس اصولاً تولید برای صادرات نداشتیم و به نوعی محصولات ایران، صادراتی نبوده است، مگر در برخی موارد منحصربه فرد که به عنوان کالای صادراتی ایران از گذشته تا امروز در بازارهای بین‌المللی خواهان داشته است مثل نفت، فرش، پسته و... پس دلیل اصلی فرمایشات مقام معظم رهبری بر همین اساس بوده که تاکید فرموده‌اند باید به بازارهای بین‌المللی فکر کنیم و محصولات کشورمان را در همین زمینه یعنی مناسب بازارهای خارجی تولید کنیم.

درباره کالاهای مناسب بازارهای بین‌المللی کمی بیشتر توضیح دهید.

ببینید، با توجه به تغییر رویکرد اقتصادی کشورمان از بازارهای داخلی به سمت بازارهای منطقه‌ای یا جهانی، اصولا نمی‌خواهیم هر کالایی را داخل کشورمان تولید کنیم، بلکه باید به سمت تولید کالایی حرکت کنیم که در آن مزیتی داریم و مناسب بازارهای بین‌المللی است. به این معنی که تولید بر اساس دانش روز، استانداردهای بالا، سلایق و نیازهای بازارهای هدف صادراتی ایران باشد که تمام این نکات در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی آمده است. بنابراین منظور از تولید کالا این‌گونه تولید کردن است.

شما درباره ارتباط سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و برنامه ششم توسعه چه نظری دارید؟

بر اساس تاکید مقام معظم رهبری مسئولان باید برنامه ششم توسعه را بر اساس سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تدوین کنند. بنابراین دستور و نقشه راه اقتصادی کشور تک تک بندهای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی خواهد بود تا بتوانیم از شرایط موجود و فعلی اقتصاد به سلامت عبور کنیم.

منظور شما رکود در اقتصاد است؟

بله، مشخصاً منظور خروج از رکود در صنایع و تولید است که تنها راهکار آن اجرای دقیق و بدون قید و شرط سیاست‌های اقتصاد مقاومتی یا همان سیاستی است که دیگر کشورها نیز به شیوه‌های دیگر از آن برای توسعه و پویایی اقتصاد خود استفاده کرده‌اند، خواهد بود.

فکر نمی‌کنید در برخی موارد اقتصاد مقاومتی به نوعی شعار تبدیل شده باشد؟

با توجه به تجارب گذشته نباید به گونه‌ای عمل کنیم که در شعار دادن‌ها اقتصاد مقاومتی به بیراهه برود؛ تجربه‌ای که درباره برنامه پنجم توسعه اقتصادی یا سیاست‌های اجرای اصل 44 داشتیم. در این برنامه‌ها این‌قدر مسئولان جلسات، نشست‌ها و شعارهایی را در راستای اجرایی شدن این موارد مطرح کردند که اصل موضوع به دست فراموشی سپرده شد و در نهایت چیزی بجز شعار از سیاست‌های یادشده باقی نماند. پس بهتر است سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را که تنها راهکار توسعه و ارتقای جایگاه اقتصادی کشورمان در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی است از این آفت یعنی شعارزدگی دور نگه داریم و با در نظر گرفتن توصیه‌های مقام معظم رهبری در جهت اجرایی شدن واقعی آنها گام برداریم.

به عقیده شما زیان شعارزدگی برای اقتصاد مقاومتی چیست؟

به‌طور کلی شعارزدگی در هر امری باعث تکرار شدن یک عبارت یا یک جمله برای عموم مردم و حتی مسئولان می‌شود و همین تکرار عاملی خواهد بود برای بی‌تفاوتی چون در بخش‌های مختلف و درباره موضوع‌های مختلف آن را تکرار می‌کنیم یا این‌که به عنوان یک تکیه‌کلام از آن استفاده می‌کنیم. برای دوری از این اتفاق در اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی باید به گونه‌ای عمل کنیم که تا حد امکان از شعار فاصله داشته باشیم و فقط برای عملی شدن سیاست‌ها گام برداریم.

اقتصاد مقاومتی در صنایع چگونه اجرایی خواهد شد؟

این سوالی کلیشه‌ای است، اما اجازه دهید این‌گونه پاسخ دهم که ابتدا برای اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی در صنایع مختلف کشور باید آسیب‌شناسی کنیم و صنایعی که در آنها مزیت نداریم، شناسایی کنیم تا منابع اقتصادی کشور را برای آنها هزینه نکنیم، یا این‌که اگر قبلا در این صنایع هزینه شده به دلیل نگرانی از آینده اقتصادی آنها دوباره سرمایه‌های کشورمان را در آنها منجمد نکنیم چون خروجی مناسبی نخواهیم داشت. این اشتباهی است که قبلا تکرار شده ولی در شرایط فعلی و همچنین اجرای سیاست‌های اقتصادمقاومتی فقط باید به دنبال صنایعی باشیم که ایران در آنها مزیت‌های رقابتی با تولیدات دیگر کشورها داشته باشد. به عنوان مثال اکنون در دهکده جهانی 7400 کد کالایی HS داریم اما اصلا لازم نیست ایران هم 7400 نوع کالا تولید کند بلکه فقط باید به دنبال مزیت‌دارها برای اقتصاد کشورمان باشیم.

به نظر شما کدام صنعت ایران بدون مزیت است و نباید دوباره در آنها هزینه کنیم؟

گل سرسبد آنها صنعت خودروسازی ایران است، از چهار دهه گذشته تا امروز سرمایه‌گذاری هنگفتی در این صنعت صورت گرفته و حتی با استفاده از منابع دولتی تولیدات آنها فروخته شده ـ منظور تسهیلات 25 میلیونی خودرو است ـ اما خروجی چیست؟ آیا خودروهای ایران در بازارهای بین‌المللی دارای مزیت رقابتی هستند؟ این تولیدات حتی نیازهای اصلی بازار داخل را نیز تامین نکرده‌اند پس نباید دوباره برای زنده نگهداشتن این صنعت مشکل‌دار هزینه کنیم، بلکه باید مبالغ و منابع موجود را در صنایعی که ارزش افزوده بالاتر و مزیت‌های رقابتی بیشتری دارند، سرمایه‌گذاری کنیم.

نظر شما درباره تسهیلات خروج از رکود چیست؟

به‌طور کلی فکر می‌کنم ما باید واقع‌گرا باشیم و تصمیم‌های ما بر اساس واقعیت‌های اقتصادی باشد نه این‌که به دنبال مُسکن باشیم. این‌که برای رفع گرفتاری واحدهای مشکل‌دار برنامه‌ریزی کنیم بسیار مناسب است، این‌که برای حمایت از صنعت هزینه کنیم کاملاً منطقی است. ولی به شرط این‌که در جایگاه خود این حمایت‌ها را انجام دهیم و منابع را توزیع کنیم. فرض کنیم کل منابع ایران به صورت یک کیک بسیار شیرین و لذیذ است حالا اگر قرار باشد این کیک را میان تمام صنایع کشور به میزان مساوی تقسیم کنیم یقینا هیچ یک از صنایع نمی‌توانند لذت میل کردن آن را ببرند و در نهایت کل منابع نیز به پایان خواهد رسید. اما اگر این کیک میان برخی صنایع که خروجی مناسب‌تری دارند تقسیم شود، قطعا نتیجه بهتری به دست خواهیم آورد. این شیوه‌ای که تاکنون صورت گرفته به نظرم هدررفت منابع مالی کشور است و باید برای رسیدن به نتیجه مطلوب هدفمند عمل کنیم.

با توجه به لایحه دولت برای برداشت از صندوق توسعه ملی برای اشتغال‌زایی آیا فکر می‌کنید معضل بیکاری کنترل شود؟

بر اساس اصول اقتصادی یکی از راهکارهای اشتغال‌زایی، پرداخت تسهیلات و ایجاد قدرت مالی برای واحدهای تولیدی است که در نگاه اول این سیاست هم بر اساس همین رویه شکل گرفته است، اما نکته اصلی اینجاست که اگر ما شغل ایجاد کردیم و یک واحد تولیدی نیز تولیداتش را ساخت ولی تقاضا برای این تولیدات نبود دوباره همان تجربه یعنی بیکاری تکرار خواهد شد با این تفاوت که بدهکاری نیز افزایش یافته است. بنابراین باید هدفمند و بر اساس اصول حرکت کنیم این‌که فقط پول در اختیار بنگاه‌های تولیدی قرار دهیم، اشتغال پایدار نخواهیم داشت و فقط مدتی مشکل فراموش می‌شود اما وقتی دوباره مشکل تکرار شد شاهد تبعات بزرگ‌تری خواهیم بود. پس راهکار فقط ارائه تسهیلات نیست.

عماد عزتی

اقتصاد