محکمات اندیشه‌های امام‌ خمینی (ره)

از سوی دیگر بهمن‌ماه فرصت تجدید قوا و خاطره مجاهدان و مبارزان دوران ستمشاهی است که برای استقلال، آزادی، آبادانی و اعتلای دین و کشور سالیان زیادی از بهترین دوران عمر خود را در حبس‌ها، تبعیدها، زندان‌ها و شکنجه‌گاه‌های رژیم پهلوی سپری کردند. اینان بیش از همه معنا و قدر آزادی و دینداری را می‌دانند.

حال که سالیان زیادی از دوران نخست انقلاب فاصله گرفته‌ایم بازخوانی محکمات اندیشه‌های امام خمینی (ره) که استوانه‌های فکری و بنیادی نظام جمهوری اسلامی را شامل می‌شود، برای نسل جوان بیش از گذشته ضروری می‌نماید و از رهگذر این خوانش می‌تواند رفتار، عمل، گفتار و اقدامات مسئولان و دولتمردان کنونی را با آنچه که در کلام و اندیشه بنیانگذار جمهوری اسلامی بوده است به داوری نشست. در یک دسته‌بندی کلی، اهم اندیشه‌های امام خمینی را می‌توان در این موارد یافت:

1-‌ مردم: محوری‌ترین پایه و بنیاد اندیشه امام خمینی (ره) بود. مردمی کردن مبارزه در دوران رژیم ستمشاهی یک راهبرد حیاتی بود. امام بر این باور بود که «قدرت منهای ملت، یک قدرت پوسیده است» و «حکومت بدون رضایت مردم، هیچ اساسی ندارد» و بر همین اساس بود که می‌گفت: «میزان رای ملت است».

2- جمهوری اسلامی:‌ بهترین مدل برای اداره کشور است. امام، جمهوری اسلامی را حکومتی بر پایه «قانون»، «پرهیز از استبداد» و «جامعیت دین برای اداره کشور» می‌دانست و بر این اساس می‌فرمود که «دموکراسی اسلام کامل‌تر از دموکراسی غرب است».

3- ولایت فقیه: امام ولایت فقیه را بزرگ‌ترین پشتوانه برای کشور و مردم می‌دانست؛ و بر این باور بود که «ولایت بر امور» یعنی «نگذارد این امور از مجاری خودش بیرون برود» و آن را «ضامن مقابله با استبداد» برمی‌شمرد.

4- استکبارستیزی: امام همواره در گفتار و عمل مخالف سلطه بیگانگان بود. در سپهر اندیشه‌های امام، «آمریکا دشمن شماره اول بشریت و ما ایرانیان است» و همواره از مردم دعوت می‌کرد که در انتخابات به کسانی رای دهید که «مستقل و مخالف بیگانگان باشند و از تشر ابرقدرت‌ها نترسند».

5- حمایت از فلسطین: یک سیاست راهبردی و ثابت سیاست خارجی جمهوری اسلامی است. امام روز جهانی قدس را «روز رسول‌اکرم(ص) و روز مسلمانان» می‌دانست و خواهان اتحاد جهان اسلام برای مبارزه «علیه صهیونیسم و رژیم اشغالگر قدس» بود.

6- وحدت مسلمانان: امام وحدت آحاد جهان اسلام را یک امر ضروری برمی‌شمرد. «حفظ احترام مقدسات شیعه و اهل تسنن» و «پرهیز از اختلاف» را یک امر دائم و آن را «نشانه بصیرت و هوشیاری» برمی‌شمرد.

7ـ مسئولان خادم مردم: امام مسئولیت در نظام اسلامی را توفیق «خدمت به بندگان خدا» و «نوکری آنان و افتخار به آن» می‌دانست. هر گونه تفاخر کارگزاران نسبت به مردم را مردود برمی‌شمرد و بر همین اساس می‌فرمود: اگر به ایشان «خدمتگزار» بگویند بهتر است تا «رهبر» بگویند.

8ـ اسلام سیاسی: امام می‌گفت اسلام سیاسی اگر مبتنی بر «حفظ آزادی‌های مردم»، «استقلال کشور»، «حاکمیت قانون» و «مردم‌سالاری» باشد همه عناصر اسلام سیاسی را در خود جای داده است. امام با «تکیه بر فقه سنتی» باور داشت که «فقه پویا براساس مقتضیات زمان و مکان» و «اجتهاد پویای شیعی» قادر به پاسخگویی همه نیازها در همه عصرها و نسل‌هاست.

افزون بر اینها از «اسلام ناب‌محمدی(ص) در برابر اسلام آمریکایی»، «حمایت از مستضعفان و محرومان»، «مذمت روحیه کاخ‌نشینی مسئولان»، «حفظ اتحاد مردم و دولت»، «نکوهش باندبازی، قبیله‌گرایی و جناح‌بازی» را هم باید از دغدغه‌ها و اندیشه‌های مهم رهبر فقید انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی(ره) دانست. بازخوانی مستمر این اندیشه‌ها و کاربست آن در عمل، می‌تواند ما را به جمهوری اسلامی که مورد نظر امام خمینی(ره) بود نزدیک و نزدیک‌تر کنند.

دکتر علی دارابی - استاد دانشگاه