حصیربافی در خدمت اشتغال روستایی

به گزارش جام‌جم، به گزارش جام جم، حصیربافی به معنی بافت رشته‌های حاصل از الیاف گیاهی به کمک دست یا با استفاده از ابزارهای ساده‌ دستی است که به ساخت محصولات مختلفی مانند زیرانداز، سفره‌ حصیری، انواع سبد، انواع ظرف و... منجر می‌شود. درواقع یکی از قدیمی‌ترین مصنوعات ساخت بشر حصیر است که کشف آثاری از زیراندازهای حصیری در بین‌النهرین و آفریقا نیز حاکی از همین امر است. امروزه ایران در کنار کشورهایی مانند ژاپن، کره و مکزیک یکی از شانزده کشور تولیدکننده‌ حصیر به شمار می‌رود. پیشینه‌ تاریخی این تولیدات در ایران نشان می‌دهد، استفاده‌ ایرانیان قدیم از حصیر منحصر به زیرانداز نبوده و در ساخت ظروف نیز از حصیر استفاده می‌کردند. در ایران حصیربافی در بسیاری از مناطق وجود دارد، ولی نوار شمالی کشور (سواحل دریای خزر) و نوار جنوبی کشور (از خوزستان تا سیستان) مراکز عمده‌ تولید محصولات حصیری هستند. اما در این استان ها نیز معمولا روستاییان در کار حصیر و حصیربافی هستند؛ یعنی گروهی که عمدتا دستشان از بازار بزرگ فروش در شهرها کوتاه است و نصیب چندانی از این بازار ندارند. و این درحالی است که با رونق بخشیدن به بازار این صنعت، می توان از بحران بیکاری در روستاها و متروکه شدن آنها تا حد زیادی جلوگیری کرد؛ یعنی همان کاری که امسال در دستور کار سازمان میراث فرهنگی کشور قرار گرفته است.

بهمن نامور مطلق، معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی در همین زمینه از نامگذاری سال 96 به نام سال حصیربافی توسط این سازمان خبر می دهد و می گوید: از آنجا که عمده حصیربافی های کشورمان در روستاها انجام می شود، نامگذاری امسال به نام حصیربافی نیز در راستای توجه به این صنعت و اعتلای آن و همچنین توجه به شاغلین در این بخش یعنی همان روستاییان و رونق اقتصادی جوامع محلی و روستایی است.

نامور مطلق به تدوین برنامه هایی در راستای نیل به اهداف فوق اشاره کرده و می افزاید: مهمترین برنامه ای که در این راستا تهیه شده، طرح خرید محصولات حصیری از تولیدکنندگان در روستاها و عرضه و فروش آن در سایر مناطق و بویژه شهرهای پرتردد و گردشگرپذیر است، که تحت قالب "کاروان پیوند" کار خود را آغاز کرده است.

وی یادآور می شود که در همین زمینه از همه استان های تولیدکننده محصولات حصیری خواسته شده مازاد تولید خود را به سازمان اعلام کنند و از سویی یک موسسه برای خریداری این محصولات به منظور عرضه در سایر مناطق کشور اعلام آمادگی کرده است.

اجرای طرح در استان های جنوبی

هادی بنایی، مشاور معاون صنایع دستی در امور صادرات و بازرگانی نیز در تشریح نامگذاری سال 96 به نام سال حصیر به جام جم می گوید: صنعت حصیر بافی از ویژگی های خوبی چون تنوع محصول و پراکندگی زیاد مناطق تولیدکننده برخوردار است، درحالی که بازار خوبی ندارد، از همین رو و در راستای حمایت از تولیدکنندگان، حمایت از صنعت حصیربافی، تثبیت کسب و کار این هنر و اصلاح روش تولید محصولات حصیری به سمت محصولات باکیفیت و متنوع تر، امسال با پیشنهاد معاون صنایع دستی سازمان و با موافقت و دستور مستقیم رئیس سازمان، به نام حصیر نامگذاری شد.

مسئول امور استان ها در صنایع دستی می افزاید: اگرچه شغل و صنعت حصیربافی تقریبا در تمام نقاط کشور وجود دارد، اما 8 استان در این زمینه شاخص تر و فعال تر هستند که این استان ها شامل استان گیلان در شمال و 7 استان جنوبی خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، خوزستان، کرمان، بوشهر، یزد و هرمزگان است.

به گفته بنایی، طرح خرید محصولات حصیری در قالب " کاروان پیوند" که بزودی در استان های نوار جنوبی ( 7 استان از 8 استان مذکور که اتفاقا جزو استان های فقیر و محروم هستند)، صورت می گیرد، باعث دلگرمی شاغلان در این صنعت برای ادامه کسب و کار آنها خواهد شد.

مدیر پروژه "کاروان پیوند" یادآور می شود که در قالب این طرح، محصولات باکیفیت این استان ها شناسایی و به صورت نقدی از تولیدکنندگان خریداری می شود و سپس در سه استان شمالی کشور یعنی گیلان، مازندران و گلستان به فروش خواهد رسید، زیرا این استان ها برخلاف استان های جنوبی، در فصول گرما از مسافران و گردشگران بسیار زیادی برخوردار هستند.

بنایی اظهار امیدواری می کند که اجرای این طرح در استان های جنوبی باعث نهادینه شدن و رشد و توسعه صنعت حصیربافی در این استان ها و رونق و توسعه اقتصادی روستاها و جوامع محلی و و جلوگیری از متروکه شدن روستاها شود.

برنامه هایی که صنعت حصیر استان را ارتقا می دهد

سیستان و بلوچستان یکی از 7 استان جنوبی تولیدکننده محصولات حصیری است که باکیفیت ترین محصولات را در این زمینه تولید می کند.

محمدبهروز عیسی زهی، معاون صنایع دستی اداره میراث سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه آمار دقیق حصیربافان استان به دلیل پراکندگی زیاد آن در کل استان مشخص نیست، به جام جم می گوید: منطقه سیستان در شمال استان ( با تولید پرده های حصیری به نام خولک) و شهرستان های ایرانشهر، نیکشهر، فنوج، سراوان، سیب و سوران و کنارک در منطقه بلوچستان در جنوب استان به این صنعت مشغول هستند.

عیسی زهی با اشاره به اینکه نیکشهر مرکز عمده تولید و فروش محصولات حصیری در استان است، به برنامه های میراث فرهنگی استان برای توسعه حصیربافی اشاره کرده و می افزاید: ایجاد طرح های متنوع برای تولید محصولات متنوع و همسو با ذائقه همه هموطنان،​ تبدیل بازار حصیر "تنگه سرحه" در نیکشهر به یک بازارچه رسمی حصیر با 25 تا 35 غرفه و شناسایی صنعتگران ماهر برای اعطای مجوز صنایع دستی به آنها، از جمله برنامه های این اداره است که برخی درحال اجراست و برخی هم بزودی اجرایی خواهد شد.

" تنگه سرحه" روستای ملی حصیر

خیرالنساء امیری، رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیکشهر نیز سوزن دوز و حصیربافی را دو حرفه رایج در این شهرستان دانسته و در گفت و گو با جام جم می افزاید: از 3500 نفری که در نیکشهر در کار صنایع دستی هستند، کار و حرفه حدود 2000 نفر حصیربافی است که البته عمده مشغولان به این حرفه نیز زنان هستند و توانسته اند از طریق این فعالیت سطح درآمد خانوار خود را افزایش دهند.

امیری با اشاره به اینکه محصولات تولیدی نیکشهر در بازارچه "تنگه سرحه" در کنار جاده ترانزیتی چابهار در50 کیلومتری شمال نیکشهر به فروش می رسد، یادآور می شود که این بازار شبانه روزی امسال و درصورت تامین اعتبار به یک بازارچه دائم و رسمی عرضه صنایع دستی کل استان تبدیل خواهد شد.

به گفته رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیکشهر، آمار بالای تولیدکنندگان صنایع حصیری در روستای " تنگه سرحه" نیکشهر، باعث شده که این روستا توسط سازمان میراث فرهنگی عنوان روستای ملی حصیر را از آن خود کند، ضمن اینکه عنوان استان ملی حصیر نیز بزودی بر جبین سیستان و بلوچستان خواهد نشست.

فاطمه مرادزاده