خطر مرگبار نوعی مسکن

او بشدت به مُسکن و ضددرد فنتانیل معتاد شده است، اما استفاده از فنتانیل فقط در دو مورد، بیهوشی در اتاق عمل به صورت تزریق یا بی‌حسی در برابر دردهای ناشی از بیماری‌های سرطانی تایید شده است البته سام نه سرطان دارد و نه قرار است تحت عمل جراحی قرار بگیرد. استفاده دیگر این دارو که از طرف پزشک تجویز می‌شود، هنگام مقابله با دردهای مزمن مانند دردهای ناشی از شکستگی در استخوان‌هاست و دقیقا به همین دلیل سام، انگشت خود را شکست.

او باوجود این که می‌داند هنگام شکستن استخوان خود چه دردی را باید تحمل کند، با این حال درد حاصل از اعتیاد و نیاز به این دارو را نمی‌توان با درد شکستگی استخوان مقایسه کرد. سام مشکلی دارد که امروزه مردم بسیاری در سراسر دنیا، با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. آنها به این مسکن‌ها اعتیاد دارند و دیر یا زود برسر این اعتیاد جان خود را از دست می‌دهند.

ترفندهای اعتیادآور برخی شرکت‌های دارویی

صبح دوم اردیبهشت 95، امدادگران اورژانس با جسم بی‌جان پرینس، ستاره موسیقی پاپ، در خانه‌اش در ایالت مینه‌سوتا مواجه شدند.

آنها عملیات احیاء را انجام دادند، اما کار از کار گذشته بود و این خواننده 6 ساعت قبل مرده بود. علت مرگ او دو ماه بعد اعلام شد.

این موسیقیدان به طور اتفاقی بر اثر مصرف بیش از حد مسکن فنتانیل جان خود را از دست داده بود. پرینس، سرطان یا شکستگی در استخوان‌هایش نداشت. برخی پزشکان بر این باورند که اولین بار این دارو به علت دردهای ناشی از یک عمل جراحی در سال 1389-2010، برای او تجویز شده بود.

اینجاست که فنتانیل شروع به نمایان کردن جنبه تاریک خود کرد. این دارو برای سوءاستفاده پتانسیل بسیار بالایی دارد و سریع‌تر از داروهای دیگر می‌تواند اعتیادآور باشد. حتی مصرف یک بار آن می‌تواند فرد را بشدت به خودش وابسته کند.

پرینس به مسکن‌ها وابستگی پیدا کرده بود تا جایی که به قیمت جانش تمام شد. پزشکان فقط باید زمانی که بیمار دچار درد شدید است، فنتانیل تجویز کنند. پس چرا برای بسیاری از آمریکایی‌ها از این نوع مسکن‌های بسیار قوی براحتی تجویز می‌شود؟ چه کسی از آن سود می‌برد؟

بازار سهام آمریکا روی این مسکن سرمایه‌گذاری کرده بود. شرکت اینسیس تراپیوتیکس در سال 2015، توانسته بود بیشترین سهام بازار بورس نزدک (NASDAQ، یک بازار بورس سهام در آمریکا) را به دست آورد، زیرا قیمت اوراق بهادارش فقط در مدت هفت ماه، دوبرابر شده بود و تمام این اتفاق صرفا به خاطر فروش یک محصول رخ داده بود: فنتانیل!

پت نیکسون، کارمند سابق و افشاگر اینسیس، آشکارا در مورد فعالیت‌های فروش کارفرمای سابق خود صحبت کرد. در این شرکت داروسازی نوعی اسپری زیرزبانی فنتانیل تولید می‌شد که صرفا خاص بیماران سرطانی مبتلا به دردهای شدید بود و این شرکت با این دارو شناخته شده بود. بنا به گفته نیکسون، نمایندگان فروش این شرکت، این دارو را حتی به افرادی می‌فروختند که سرطانشان درمان شده بود. در واقع 90 درصد بیمارانی که فنتانیل می‌خریدند، دیگر سرطان نداشتند!

تحقیقی در واشنگتن‌پست، نشان داد تولیدکنندگان فنتانیل به بازاریابی غیرقانونی داروی مسکن خود که به طور رسمی تایید نشده می‌پردازند و به پزشکان برای تجویز بیشتر این دارو، رشوه می‌دهند. بنابراین کاملا مشخص است بیشتر آمریکایی‌ها را پزشکان و داروسازها به این مسکن وابسته کرده بودند.

در همین حال که شرکت‌های دارویی پولدار می‌شدند، در سال 1386 - 2007 شرکت تولیدکننده مسکن پردوفارما به علت این که آگاهانه بیماران را در معرض خطر اعتیاد ناشی از داروی اپیوئیدی اکسی‌کانتین قرار داده بود، مجبور به پرداخت 630 میلیون دلار جریمه شد. مبلغ این جریمه در نگاه اول به نظر زیاد می‌آید، اما مقدار کمی از درآمدی را شامل می‌شود که این شرکت‌ها با فروش مسکن‌ها به دست می‌آورند.

این جریمه در مقابل 20 میلیارد دلاری که این شرکت هنگام فروش 20 سال مسکن‌های غیرقانونی کسب کرده بود، مبلغی به حساب نمی‌آمد. سال 1395 - 2016، دادستان ایالت ایلینوی علیه شرکت اینسیس و دیگر شرکت‌هایی که در زمینه مسکن‌های غیرقانونی فعال بودند، دادخواستی تنظیم کرد.

در حال حاضر در بیشتر نقاط دنیا، مسکن فنتانیل در بازار سیاه، فروش بالایی دارد. تقاضا برای این مسکن بسیار زیاد است و بیشتر مواقع برای افزایش تاثیرپذیری‌اش با هروئین ترکیب می‌شود و اغلب بدون این که مشتری از این موضوع آگاه باشد، از این مسکن استفاده می‌کند تا مدت‌ها هروئین به عنوان خطرناک‌ترین داروهای دنیا در نظر گرفته می‌شد، اما امروزه مسکن فنتانیل با جابه‌جا کردن مرزهای خطر، جای هروئین را گرفته است و در برخی مناطق بیش از هروئین قربانی می‌گیرد.

خطری به نام فنتانیل

فنتانیل در اپیدمی مسکن‌ها بزرگ‌ترین تهدید محسوب می‌شود و همانند هروئین، افیونی قوی است که قدرتی 05 برابر هروئین دارد. این مساله باعث شده پزشکان به آسانی نتوانند میزان مصرف مناسب این مسکن را برای بیماران خود تجویز کنند. در نتیجه آمار مرگ و میر ناشی از مصرف فنتانیل بیش از هروئین یا هر ماده مخدر دیگری است. با این وجود مسکن فنتانیل، ضددردی کاملا قانونی است.

بنا بر آمارها، در آمریکا روزانه بیش از 07 نفر در اثر استفاده بیش از حد از مواد مخدر جان خود را از دست می‌دهند. در حالی که مصرف بیش از اندازه این مسکن در سال 4102، هر 02 دقیقه جان یک نفر (جمعا حدود 305 نفر) را فقط در ایالت اوهایو گرفت. این رقم در مقایسه با سال 3102، تقریبا شش برابر شد و در سال 5102 به 5511 نفر رسید.

اما این تازه آغاز ماجراست. زیرا سوءمصرف مسکن‌های قانونی، برخلاف داروهای غیرقانونی هروئین و مت‌آمفتامین از تمام مرزهای اقتصادی و اجتماعی عبور کرده است.

در اینجا ما با تصویر کلیشه‌ای فردی معتاد روبه‌رو نیستیم. اکنون هر کس که به دلیل دردهای شدید به پزشک مراجعه می‌کند، ممکن است گرفتار اعتیاد شود.

فنتانیل، با وجود تمام مقرراتی که برای مصرف درست آن وضع شده است، غالب اوقات زمانی که واقعا لازم نیست هم تجویز می‌شود.

چسب‌های خطرناک فنتانیل

وقتی نفس لیزا، دختربچه دو ساله بند آمد، والدین او، وحشت‌زده با اورژانس تماس گرفتند. در بیمارستان پزشکان دریافتند او دچار صدمات شدید مغزی شده است.

چند روز بعد، دختر کوچولو از دنیا رفت. دو هفته تمام پزشکان با ناامیدی تلاش می‌کردند که علت مرگ را بفهمند و سپس در خون کودک، ردی از داروی فنتانیل پیدا کردند. چه اتفاقی افتاده بود؟ مادر لیزا مبتلا به درد شدیدی بود و برای تسکین آن با تجویز پزشک، چسب دارویی فنتانیل به خود زده بود، اما این چسب آن گونه که باید سرجای خود باقی نمانده بود و وقتی مادر، لیزا را بغل می‌‌کند، بدن کودک با این چسب برخورد کرده و فنتانیل از طریق پوست، وارد جریان خون لیزا و در نتیجه انتشارش به تمام بدن دختربچه می‌شود! این دارو به محض رسیدن به سیستم اعصاب مرکزی، شروع به مسدود کردن انتقال علائم درد به مغز می‌کند و وقتی دارو وارد مغز می‌شود، سیستم تنفس لیزا را بتدریج تا زمانی که کاملا قطع شود، از کار می‌اندازد البته چسب‌های فنتانیل فقط برای خردسالان خطرناک نیست، بلکه بزرگسالان را هم در معرض خطر قرار می‌دهد. بهمن 9831/ فوریه 1102 هم یک مرد 46ساله آلمانی پس از این که از چسب این مسکن برای درمان کمردرد استفاده کرد، جان خود را از دست داد.

در حقیقت چسب‌های فنتانیل در بسیاری از کشورها به شکل مسکن تجویز می‌شوند. این چسب‌ها باید برای بیماران مبتلا به سرطان که نسبت به مرفین مقاوم شده‌اند، تجویز شود. معمولا از این چسب‌ها به مدت سه روز استفاده شده و دور ریخته می‌شوند.

در این حالت 06 تا 08 درصد فنتانیل موجود در این چسب‌ها باقی می‌ماند و افراد معتاد به مواد مخدر در زباله‌ها این چسب‌ها را پیدا کرده و با جویدن آنها، فنتانیل را وارد بدن خود می‌کنند. آنها به این ترتیب به سمت اعتیاد بیشتر و در نهایت مرگ پیش می‌روند.

از آنجا که تعداد افراد معتاد به فنتانیل روز به روز بیشتر می‌شود، سازمان جهانی بهداشت از بیماران خواسته است چسب‌های فنتانیل را پس از استفاده به سطل آشغال نیندازند.

مشکلات استفاده از این دارو در جهان، بویژه آمریکا، بیش از پیش خود را نشان می‌دهد و تقریبا نیمی از مرگ‌های مربوط به اعتیاد، به استفاده غیرقانونی از این مسکن مربوط است.

راهکاری برای مقابله با عوارض فنتانیل

در حال حاضر کارشناسان و همچنین داروسازان بسیاری در تلاش برای محدود ساختن استفاده از این مسکن هستند که به آسانی از آن سوءاستفاده می‌شود. کیم جاندا، شیمیدان 59 ساله، در زمینه مواد مخدر و داروهای اعتیادآور اعلام خطر کرده است.

او و همکارانش در زمستان 1394/ اوایل سال 2016، در موسسه تحقیقاتی اسکریپز توانستند علیه مواد اپیوئیدی فنتانیل، واکسنی تهیه کنند.

این محصول در بدن واکنش ایمنی در برابر فنتانیل تولید کرده و عوارض این مسکن را قبل از این که به مغز برسد، خنثی می‌کند. به این ترتیب می‌توان به استفاده از این مسکن برای برطرف کردن درد ادامه داد و البته جلوی سوءاستفاده و مصرف بیش از حد آن نیز گرفته می‌شود.

مترجم: نادیا زکالوند

جام‌جم

منبع: نشریه ID