شادی بسازیم به آتش مهر

برای اغلب مردم ترس و اضطراب جایگزین شادی ناشی از شب آخرین چهارشنبه سال شده است.تقریبا اکثر افراد تلاش می کنند قبل از تاریک شدن هوا درخانه باشند تا از خود و سایر اعضای خانواده محافظت کنند.

به محض تاریک شدن هوا ،مراسم چهارشنبه سوزی به جای چهارشنبه سوری آغاز می شود.هر چند هنوز هستند عده معدودی که آخرین چهارشنبه سال را فرصت گرانبهایی برای جستجو در احوالات و عملکرد خود هم اندیشی های مفرح می دانند.

ما در این نوشتار به جای تمرکز بر نفی و نهی استفاده از مواد محترقه، درصدد جلب توجه مردم و مسئولان به جایگزین شدن خشونت و ترس به جای شادی و همدلی و مهربانی به عنوان یک زنگ خطر جدی هستیم.

اگر از همین امروز همه تصمیم بگیریم که صدای هشدارها را بشنویم و هرکدام برای انجام اقدامات ،واکنش های موثر و مسئولیت پذیری داشته باشیم، می‌توانیم در مدت زمانی نه چندان دور شاهد تغییر این فرایند و بازگشت مجدد چهارشنبه سوری های واقعی به جامعه باشیم تا کودکان امروز نیز همچون کودکان دیروز با آیین های زیبای این شب، خاطره سازی کنند.

بن بست تعصب

شادی و غم نیاز ذاتی هر انسان است. تأکید بر ضرورت شادی و آثار آن در تمام ادیان و مکاتب اخلاقی و دینی از جمله دین مبین اسلام تأیید شده است. اما نگرش های متعصبانه و تقبیح کننده شادی ،موجب شده تا جوانان ایرانی، برای تخلیه هیجانات فردی و جمعی خود راه های نادرستی را پیدا کنند. مرگ حداقل یک نفر و زخمی شدن صدها نفر، از تبعات این تعصبات است تا خشونت به جلوه ‌ای ازشادی تبدیل شود.

هرسال یک هفته قبل از شب چهارشنبه سوری، پیام ها، برنامه‌های هشداردهنده و منع کننده برای نخریدن مواد محترقه و سایر اقدامات خطرناک آغاز می شود. این که چقدر این هشدارها موثر بوده و هست را شما بررسی کنید و بگویید که به نظرتان قدرت بازدارندگی این پیام که « با آتش بازی نکنید! آرزوهایتان خاکستر می شود!» چقدر است؟ نوجوان و جوانی که مفهوم شادی در آخرین چهارشنبه سال را از طریق انفجار نارنجک و ترقه و مواد آتش زای دیگر درک و شناخته است، چه دیدگاه و درکی از این پیام ها می تواند داشته باشد!

فقدان این دیدگاه موجب شده تا جوانان و برخی از بزرگسالان، از انجام رفتارهای خشونت آمیز و ترساندن مردم لذت ببرند و شخصیت ضد اجتماعی پیدا کنند.

بدون شک تحلیل ها و نگرش‌ها درباره عملکرد این افراد ،متفاوت و متعدد است.با احترام برای تمام دیدگاه ها، بررسی اظهارات جامعه شناسان و روان شناسان گویای آن است که « فقدان شادی» مهمترین دلیل گرایش افراد برای انجام اقدامات به ظاهر شاد و آزاردهنده است.

مصادیق مجرمانه شب های چهارشنبه سوری

طبق دستور دادستان تهران افرادی که بواسطه استفاده نامتعارف و غیراستاندارد از مواد انفجاری و آتش زا، موجب رعب و وحشت، مخدوش شدن امنیّت روانی شهروندان، خسارات جانی و مالی بر مردم و اموال عمومی شوند، مرتکب جرم شده و پلیس و مراجع قضایی دستور برخورد با مجرمان را دارند.
همچنین خرید و فروش کالاهای قاچاق، واردات و توزیع مواد محترقه نیز از اعمال مجرمانه هستند.

ضرر به اقتصاد ملی

سال گذشته رقمی معادل پایه حقوق 439 هزار 655 کارگر که جمع آن 357 میلیارد تومان می شود، در عرض چند ساعت به مناسبت شب چهارشنبه سوری در آتش سوخت و چهارشنبه سوزی علاوه برجان ، مال افراد را نیز به آتش کشید.

این رفتار علاوه بر ضرری که به اقتصاد ملی وارد می کند، وقوع حوادث تلخ و جبران‌ناپذیر جسمانی برای نیروهای مفید انسانی مانند آتش‌نشان‌ها و اعضای خانواده‌ها و تحمیل هزینه های سنگین درمانی را بر جامعه تحمیل می کند که فقدان شادی، اصلی ترین علت بروز این ضایعات محسوب می شود.

در حالی که ایرانی ها به خاطر داشتن چند دقیقه شادی و لذت زودگذر، دسترنج خود را به آتش می کشند، تولیدکنندگان چینی و غیرچینی ،قاچاقیان و فروشندگان با فروش بالن آروزها و انواع مواد محترقه، هر روز بر میزان سود و سرمایه های خود اضافه می کنند.حالا انتخاب با شماست که امسال هم آتش به جان مال خود بزنید یا بر خلاف سالهای گذشته عمل کنید.

سخنی با مسئولان

سالهاست مسئولان در اقدامی موثر و ارزنده، هر سال اعیاد مذهبی را به زیباترین شکل ممکن برگزار می‌کنند و برای اجرای آن برنامه ریزی های دقیق و مفصلی دارند اما درباره برخی آیین های سنتی چنین برنامه ریزی وجود ندارد.

دوگانگی و چندگانگی در سیاست گذاری ها، آنجا که در پیروزی انتخابات یا پیروزی تیم های ورزشی در مسابقات بین المللی ، مردم اجازه شادی دارند اما در شب اجرای یک سنت ارزشمند دیرینه که ماهیتی جز صله رحم و سپری کردن لحظاتی به شادی و همدلی ندارد، مردم مجاز به برگزاری جشن های قانونی و مدیریت شده مطابق با ارزش های جامعه نیستند ، سوالات متعددی را در ذهن ایجاد می کند.

جامعه شناسان و روان شناسان معتقدند شادی به عنوان یک نیاز و حق طبیعی هر انسانی باید توسط ساختارهای جامعه به رسمیت شناخته شود و مسئولان باید در تأمین این نیاز اعضای جامعه را همراهی و سهم خود ایفا کنند.

کارشناسان معتقدند تبعات کمبود شادی و تلنبار شدن هیجانات در زمان ها و مناسبت های مختلف در طول سال باعث می شود که هیجانات به شکل منفی و افراطی در شب چهارشنبه سوری خودنمایی کند. در واقع انفجارهای مکرر انواع مواد محترقه و خنده های تصنعی گویای اعتراض جوانان به فقدان شادی مورد نیازشان است.

پاسخ به این پرسش ها از سوی مسئولان ضروری است. چرا مردمی که روزگاری شادی جزء ویژگی های فرهنگی آنان بود، امروز غم و افسردگی به فرهنگ جدید آنها تبدیل شده است؟ چرا خندیدن و خنداندن ایرانی ها سخت تر از سایر ساکنان کره زمین شده است؟ چرا مصرف مواد روان گردان، الکل و برخی ناهنجاری ها برای جوانان معنای شادی پیدا کرده، اما حضور در خانواده، همیاری و عشق ورزیدن به همنوع و رفتارهای انسان دوستانه کمرنگ و چه بسا بی معنی شده است؟

ارتباط شادی با توسعه پایدار و فرار مغزها

اگر اضلاع مثلث زندگی برشمریم، یک ضلع آن شغل و درآمد، یک ضلع آن تفریح و سلامتی و ضلع سوم آن ارتباطات است. اغلب ما در هر جایگاه و نقشی که داریم چشمانمان را بر روی غم زدگی اعضای جامعه بسته ایم.غافل از آن که در جامعه ای که غم و اندوه بر شادی حکمرانی می کند، نه تنها اعضای آن جامعه کم حوصله، افسرده و بی انرژی هستند بلکه خواه ناخواه باید بیشترین وقت خود را برای برطرف کردن اندوه و ناراحتی خود یا عضوی از خانواده صرف کنند.در چنین شرایطی دیگر فرصتی برای اشتغال فعال، تولید و توسعه باقی نمی ماند.

بررسی ها اثبات می کنند که شادی و نشاط درونی، اولین نیاز هر جامعه برای تغییر و حرکت در مسیر رشد و توسعه است. چنین جامعه ای تولید بهتر، اشتغال بیشتر، اقتصادسالم تر و امنیت اجتماعی و فردی بالاتری خواهد داشت. محیط شاد موجب پویایی ذهن، افزایش عملکرد خلاقانه و شکوفایی استعدادها می شود.

در جامعه ای که عامل محرک وجود ندارد، شغل و درآمد لازم و کافی برای داشتن زندگی مناسب توام با شادی و امید، باقی نمی ماند. این مساله باعث مواجهه مردم و مسئولان آن جامعه با معضلات اقتصادی و اجتماعی متعددی از جمله خروج سرمایه های فکری (فرارمغزها) و اقتصادی از کشور می شود.

باور وجود ارتباط بین شادی و فرار مغزها سخت است اما این واقعیتی انکاناپذیر است که عده ای ازجوانان ، نه صرفا به خاطر داشتن موقعیت های اقتصادی و تحصیلی بهتر، بلکه به امید داشتن یک زندگی توآم با شادی از کشور مهاجرت می کنند.

مراسم قاشق زنی به شکل مدرن

رسم قاشق زنی روزگاری تنها متعلق به قشر زنان بود ولی به مرور پای مردان نیز به آن باز شد. این سنت در ابتدا با هدف رفع نیاز مراجعان برگزار می شد اما به مرور زمان به فعالیتی مفرح تبدیل شد.آنچنان که حکایت شوخی‌های قاشق زنی مخصوصا در ذهن نوجوانان و جوانان دیروز خاطره های زیبایی به یادگار گذاشته است.

این روزها تشکیل گروه های نیک اندیش مردمی برای جمع آوری کمک های نقدی و تهیه عیدی برای اقشار کم درآمد و محروم در آستانه شب عید را شاید بتوان نوعی قاشق زنی به شکل مدرن توصیف کرد که هر کس به تناسب وسع خود کمک های نقدی و غیرنقدی و یا هدایایی را در کاسه های طراحی شده توسط خیرین قرار می دهد.

شادی ساختنی است

حضور افرادی که همچنان به رسم سال های دیرین صرفا به آتش زدن بوته اکتفا می کنند و همچنان با «گفتن زردی من از تو سرخی تو از من» به انجام برخی از آیین های چهارشنبه سوری اقدام می کنند جای خوشحالی بسیار دارد و می تواند، خوشبختی و امید را به جامعه باز گرداند.

درست است شاد شدن افراد جامعه متکی بر اجرای آیین های چهارشنبه سوری نیست اما بدون شک حرکت جامعه در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی نیازمند تزریق اکسیر شادی از طریق اشتغالزایی، هدفمند کردن زندگی و آموزش مهارت های شاد زیستن است.

شادی یک مهارت است که ساخت بنای آن در درون و برون فرد و جامعه باید از تک تک ما آغاز شود. قطعا هر کس بر اساس ویژگی های فردی و نگرشی که دارد با هر عاملی شاد نمی شود. اما برخی از عوامل شادی زا در بین افراد مشترک است که توجه به آن می‌تواند در افزایش همبستگی و دلبستگی میان افراد جامعه بسیار موثر عمل کند.

کمپین شادی پیمایی

چند روزی است که در تهران و تقریبا در شهرهای مختلف کشور کمپنی به نام شادی پیما تشکیل شده است که در آن افراد داوطلب با پوشیدن لباس های سنتی عمو نوروز و بی بی نوروز به میان مردم می روند و به رهگذران گل، شیرینی، عروسک های کوچک دست ساز و غیره هدیه می دهند و با این کار شادی زیبایی را منتقل می کنند.

یکی از افراد فعال در این کمپین عقیده دارد که واکنش مردم در قبال رفتار مشارکت کنندگان در این کمپین بسیار جالب و هیجان انگیز است و ادامه آن قطعا مورد استقبال مردم خواهد بود.

چو شادی بکاهد، بکاهد روان خرد گردد اندر میان ناتوان
مده دل به غم تا نکاهد روان به شادی همی دار دل را جوان

سهیلا فلاحی