3 سناریوی محتمل در انتخابات ترکیه

در سوم تیرماه سال جاری، انتخابات زود هنگام ترکیه در حالی برگزار می‌شود که نتیجه آن ممکن است جغرافیای سیاسی این کشور را تغییر دهد و حتی ساختار حزب حاکم، عدالت و توسعه را که چندین سال است قدرت در این کشور را در دست دارد، بر هم زند. کارشناسانی که مسائل ترکیه را زیر نظر دارند، معتقدند پیش‌بینی نتیجه این انتخابات چندان ساده نیست اما می‌توان سه سناریو برای آن پیش بینی کرد:

اول: اردوغان و حزبش از قدرت کنار بروند

نخستین سناریوی نه‌چندان محتمل این است که اردوغان به شمار کافی آرا دست نمی‌یابد و حزب متبوع او که اکثریت کرسی‌های پارلمان را در اختیار دارد نیز نتیجه را به سایر رقبا واگذار کند. در چنین وضعیتی، به احتمال زیاد پارلمان جدید وضعیت اضطراری را در نخستین گام لغو می‌کند.

شاید رئیس‌جمهور جدید و پارلمان جدید به بازنویسی قانون جدید بپردازند؛ قانونی که اجازه ندهد سیستم دو قطبی گذشته تکرار شود و شاید به دم و دستگاه سیاسی فرانسه نزدیک‌تر باشد، سیستمی که در آن، دستگاه قضایی و پارلمان اختیارات و قدرت بیشتری دارند.

با توجه به این که انتخابات به طور غیر منتظره‌ای قرار است زودتر از موعد خود برگزار شود، بعید به نظر می‌رسد احزاب اپوزیسیون بتوانند حول یک نامزد واحد جمع شوند؛ فردی که شخصیتی محبوب و کاریزماتیک داشته باشد و بتواند 51درصد از آرا را به خود اختصاص دهد.

گرچه هنوز برای پیش بینی نتایج انتخابات زود است اما شواهد نشان می‌دهد اردوغان دست‌کم 40درصد آرا را به خود اختصاص خواهد داد. روزهای آینده و عملکرد انتخاباتی احزاب مخالف اردوغان، تعیین کننده خواهد بود.

دوم: اردوغان به تنهایی رای بیاورد

در سناریوی دوم که احتمال بیشتری دارد، رجب طیب اردوغان می‌تواند اکثریت آرا را از آن خود کند اما حزب او در پارلمان اکثریت را از دست می‌دهد. در چنین حالتی به‌دلیل عدم‌تطابق میان پارلمان و دستگاه اجرایی می‌توان شماری از درگیری‌های سیاسی را پیش‌بینی کرد.

مثلا پارلمان جدید بخواهد وضعیت اضطراری را لغو کند اما رئیس‌جمهور به‌عنوان رئیس دستگاه اجرایی وضعیت اضطراری دیگری را وضع کند و این درگیریها میان قوه مقننه و مجریه موجب شود اردوغان انتخابات زودهنگام دیگری را خواستار شود و ادعا کند احزاب رقیب، به‌دنبال بیثباتی در کشور هستند.

سوم: اردوغان و حزبش روی کار بیایند

اگر اردوغان رای بیاورد و اتحاد حزب عدالت و توسعه و جنبش ملی گرایان «دولت باحچلی» تشکیل شود، اردوغان به اهداف و آرزوهای خود برای بازسازی تمامی سازوکارهای سیاسی ترکیه دست می‌یابد و با سرعت هر چه تمامتر برنامه‌های خود را در پیش می‌گیرد.

این تغییرات به معنای واگذاری تمامی اختیارات اجرایی به شخص رئیس‌جمهور خواهد بود. با توجه به شرایط اقتصادی و سیاست خارجی، این اقدامات می‌تواند به معنای شرایط سخت‌تر برای ترکیه یا رابطه بهتر با غرب باشد.

البته تحقق آرزوهای اردوغان پس از پیروزی، در گرو عبور از فضای بدبینی انتخاباتی است.

تکرار ادعای نبود آزادی سیاسی و اجتماعی در ترکیه و محدودیت رسانه ها موجب شده فضا برای زیر سوال بردن فرآیند انتخاباتی فراهم باشد.

ناظران می گویند دور از ذهن نیست احزاب شکست خورده ترکیه با به‌راه‌انداختن موجی از اعتراضات به بهانه تقلب، در صدد تکرار سناریویی باشند که در ارمنستان رخ داد. چنین وضعیتی ترکیه را می‌تواند با بحران اقتصادی و امنیتی اسفناکی رو به رو کند.

عدالت و توسعه در مشت اردوغان

فارغ از نتیجه انتخابات، حزب عدالت و توسعه پس از سوم تیرماه امسال بیش از پیش در مشت اردوغان خواهد بود. این حزب بیش از آن‌که به فرآیندها و قوانین خود پایبند باشد، به اردوغان وفادار بوده، البته اردوغان هم همواره خود را مجری و معرف قواعد و ارزش‌های حزب جا زده است.

سال 2014 زمانی که اردوغان رئیس‌جمهور شد، انتظار می‌رفت عبدا... گل را با نزدیک شدن به پایان دوره ریاست جمهوری‌اش، به ریاست حزب منصوب کند؛ اما از آنجا که گل، چندان با استراتژی‌های اردوغان سازگار نبود، اردوغان وزیرخارجه وقت خود، احمد داووداغلو را به‌عنوان جانشین خود برگزید. سپس هیأت اجرایی حزب را مطابق میل و سلیقه خود دستچین کرد تا ابتکار عمل تنها در دست داووداغلو باشد.

این اقدامات موجب شد عبدا... گل بیشتر به حاشیه رانده شود و شمار دیگری از بنیانگذاران حزب نیز به کنار رانده شدند. داووداغلو هم سال 2016 همین سرنوشت را پیدا کرد و از مقام نخست‌وزیری کنار گذاشته شد تا بینالی ایلدریم که با خواسته‌های اردوغان سازگاری بیشتری دارد، بر مصدر نخست‌وزیری قرار گیرد.

حزب سعادت تلاش داشت عبدا... گل، یازدهمین رئیس‌جمهور ترکیه را با حمایت دیگر احزاب مخالف برای نامزدی انتخابات ریاست‌جمهوری معرفی کند اما هفته پیش، او با اعلام این که درخواست از وی برای نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری گسترده نبوده است، گفت که این نامزدی دیگر موضوعیت ندارد. احمد داووداغلو هم که پیشتر، در 7 اردیبهشت اعلام کرد راهی ندارد جز این که از حزب عدالت و توسعه حمایت کند، نامزد این انتخابات نخواهد شد.