همه چیز درباره سنگ کلیه+ عوامل زمینه ساز و روش‌‎های درمان

به گزارش جام جم آنلاین از باشگاه خبرنگاران جوان، سنگ‌های کلیوی رسوبات سختی هستند که در داخل کلیه‌ها و از نمک‌های اسیدی و املاح ساخته می‌شوند؛ علل ایجاد سنگ‌های کلیوی متعددند، ولی شایع‌ترین علت آن غلیظ شدن ادرار است که باعث کریستالی شدن و چسبیدن مواد معدنی به یکدیگر می‌شود.

حرکت و عبور سنگ کلیه غالبا با درد همراه است، به طور معمول درد از ناحیه پهلو و یا کمر، دقیقا در زیر دنده‌ها شروع می‌شود و به سمت ناحیه تحتانی شکم و یا لگن حرکت می‌کند، زمانی که سنگ وارد مجاری ادراری می‌شود، شدت درد تغییر می‌کند، معمولا سنگ‌های کلیوی منجر به بروز آسیب جبران ناپذیر نمی‌شوند.

صرف نظر از دارو‌های مسکن و نوشیدن مقادیر زیادی مایعات، درمان‌های دیگر غیر ضروری هستند، ولیکن به هر جهت درمان می‌تواند در پیشگیری از سنگ‌های مکرر در افراد مستعد کمک کننده باشد.

ترانه محمدی متخصص گوارش و کبد در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، اظهار کرد: سنگ کلیه، قطعه‌ای از مواد جامد است که در داخل کلیه‌ها سوای از مواد درون ادرار تشکیل می‌شود؛ سنگ‌های بزرگ ممکن است در حالب، مثانه، یا پیشابراه گیر کنند همین عامل می‌تواند سبب انسداد و جلوگیری از خروج ادرار شود.

آیا تمام سنگ‌های کلیوی شبیه هم هستند؟

این متخصص گوارش و کبد بیان کرد: بطور کلی چهار نوع مختلف از سنگ‌های کلیوی وجود دارند، شایع‌ترین فرم آنها حاوی کلسیم است؛ در بسیاری از افراد کلیه‌ها قادر به شستن کلسیم اضافی در ادرار هستند، اما در بعضی دیگر کلسیم در داخل کلیه‌ها رسوب می‌کند سپس این کلسیم همراه با سایر ترکیبات مخلوط می‌شود و سنگ‌ها را ایجاد می‌کند.

محمدی ادامه داد: سنگ‌های استروویتی ثانویه باعث بروز عفونت‌های ادراری می‌شود، این سنگ‌ها حاوی منیزیم و آمونیاک هستند؛ سنگ‌های اسید اوریکی که به خصوص زمانیکه ادرار خیلی اسیدی است ایجاد می‌شوند، در صورت وجود این سنگ‌ها مصرف گوشت در فرد باید محدود شود.

وی افزود: سنگ‌های سیستیئین بسیار نادر است، سیستیئین به طور عمده در عضلات و بعضی قسمت‌های دیگر به صورت طبیعی تولید می‌شود، این مولکول نیز می‌تواند در ادرار جمع و منجر به تشکیل سنگ شود؛ بیماری که منجر به بروز سنگ‌های سیستئین می‌شود، بیشتر فامیلی است.

سنگ‌های کلیه چه شکلی هستند؟

این متخصص گوارش و کبد تشریح کرد: سنگ‌های کلیه می‌توانند بسیار کوچک به اندازه یک شن باشند یا اینکه بزرگ باشد و به اندازه یک مروارید باشند؛ گاهی نیز به حدی بزرگ می‌شوند که به اندازه توپ پینگ پنگ خواهند شد، سنگ‌ها می‌توانند صاف یا ناصاف باشند که معمولاً به رنگ زرد یا قهوه‌ای هستند.

محمدی افزود: اگر سنگی در کلیه وجود داشته باشد به خودی خود دفع نمی‌شود، پزشک به تدریج اقداماتی انجام خواهد داد تا سنگ بالاخره دفع شود؛ در گذشته تنها راه خلاصی از سنگ‌ها انجام جراحی بود اما امروزه روش‌هایی وجود دارد که می‌توان بدون انجام جراحی سنگ‌ها را دفع کرد، یکی از این روش‌ها استفاده از امواج پرانرژی از طریق پوست برای شکستن سنگ است.

وی ادامه داد: بهترین راه برای یافتن نوع سنگ، آزمایش خود سنگ است، اگر احساس می‌کنید که سنگ دفع می‌کنید، بعد از دفع حتماً سنگ خود را نگه دارید، به علاوه با آزمایش ادرار یا خون نیز می‌توان به ماهیت سنگ پی برد، برای آزمایش ادرار باید ادرار ۲۴ ساعته جمع آوری شود.

آنالیز سنگ کلیه مهمترین فاکتور برای درمان این عارضه

این متخصص گوارش و کبد گفت: روش درمانی که پزشک برای درمان سنگ به کار می‌برد به نوع سنگ بستگی دارد به عنوان مثال دارو‌هایی که برای درمان سنگ‌های کلسیمی مورد استفاده قرار می‌گیرند بر روی سنگ‌های استرووتیی اثری ندارد، رژیم غذایی که برای درمان سنگ‌های اسید اوریکی استفاده می‌شود نیز بر روی سنگ‌های کلسیمی اثری ندارد، بنابراین برای درمان سنگ، آنالیز و آزمایش دقیق سنگ باید انجام شود.

محمدی درباره راه جلوگیری از بروز سنگ کلیه، گفت: تا آنجا که ممکن است مایعات مصرف کنید؛ سعی کنید روزانه ۱۲ لیوان آب بنوشید، نوشیدن زیاد مایعات به شستن مواد موجود در ادرار و جلوگیری از رسوب آن‌ها کمک می‌کند؛ به علاوه می‌توان از آب لیمو یا آب میوه نیز استفاده کرد، اما آب از همه بهتر است؛ سعی کنید مصرف چای و قهوه خود را حداقل تا ۲ فنجان در روز کاهش دهید، زیرا کافئین به تشکیل سنگ کمک می‌کند.

وی افزود: ممکن است به شما توصیه شود که از غذا‌های خاصی بیشتر استفاده و برخی غذا‌های دیگر را کمتر مصرف کنید؛ به عنوان مثال در صورت سنگ اسید اوریکی فرد باید کمتر گوشت مصرف کند، زیرا گوشت در بدن تبدیل به اسید اوریک می‌شود، گاهی نیز می‌توان برای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های اسید اوریکی یا کلسیمی از دارو استفاده کرد.

مصرف آب، بهترین راه مقابله با سنگ کلیه

علی ارغوانی متخصص داخلی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، اظهار کرد: بسیاری از سنگ‌ها بدون کمک پزشک از بدن دفع می‌شوند؛ در صورت وجود درد شدید در پشت یا پهلو‌ها و در صورت ادامه دار شدن این درد به پزشک مراجعه کنید، در صورت وجود خون در ادرار نیز به پزشک مراجعه کنید، جهت جلوگیری از تشکیل سنگ تا حد ممکن آب بنوشید.

این متخصص داخلی بیان کرد: بعد از دفع سنگ، برای نشان دادن آن به دکتر آن را نگه دارید و از پزشک در مورد نحوه پیشگیری از بروز سنگ سوال کنید.

عوامل زمینه ساز بروز سنگ کلیه

ارغوانی ادامه داد: کم تحرکی، یکی از عوامل زمینه ساز بروز سنگ کلیه است؛ کم تحرکی که مثلاً در هنگام بیماری یا ناتوانی رخ می‌دهد، می‌تواند سبب برداشت کلسیم بیشتری از استخوان شود، لذا غلظت کلسیم در ادرار افزایش می‌یابد.

وی افزود: پرکاری تیروئید اولیه، سبب افزایش دفع کلسیم می‌شود، حدود دو سوم افرادی که بیماری غدد درون ریز دارند، مبتلا به سنگ کلیه می‌شوند، در عین حال این اختلال تنها ۵ درصد موارد سنگ‌های کلسیمی را در بر می‌گیرد.

این متخصص داخلی ادامه داد: اسیدوز توبولی کلیه یکی دیگر از عوامل زمینه ساز در بروز سنگ کلیه است؛ در اثر نقص در تولید آمونیاک به وسیله‌ کلیه، افزایش دفع کلسیم (توسط کلیه) ایجاد می‌شود، براساس مطالعات، مصرف زیاد نمک سبب افزایش دفع کلسیم در ادرار می‌شود.

ارغوانی گفت: برخی افراد حتی با مصرف رژیم غذایی کم کلسیم، به دلایل ناشناخته روزانه تا ۵۰۰ میلی گرم کلسیم دفع می‌کنند؛ افزایش اگزالات ادرار از دیگر دلایل زمینه ساز بروز سنگ کلیه هستند؛ اگزالات به طور طبیعی تنها در چند ماده‌ غذایی وجود دارد و دسترسی بدن به اگزالات به میزان جذب و دفع آن بستگی دارد، که در همه‌ افراد این نسبت یکسان نیست.

وی افزود: پروتئین حیوانی، رژیم غذایی پر پروتئین همراه با افزایش دفع کلسیم، اگزالات و اورات است؛ در واقع مصرف زیاد پروتئین حیوانی با بار اسیدی آن یک میلی اکی والان هیدرژن در هر گرم پروتئین سبب افزایش دفع کلسیم می‌شود؛ لذا برخی محققان، رژیم‌های غذایی گیاهی را به افراد مستعد ابتلا به سنگ‌های کلیه توصیه می‌کنند.