سلامت کلیه‌ ها به شرط رژیم غذایی

کلیه‌ ها در ظاهر، دو اندام کوچک هستند اما در حقیقت همراه با کبد، از مهم‌ترین اندام‌های تصفیه‌کننده در بدن محسوب می‌شوند.

اگر کلیه‌ها درست کار نکنند، سلامت به شکل جدی تهدید شده و حتی می‌تواند حیات ما را به کام مرگ بکشاند.

حفظ سلامت کلیه‌ ها، به‌قدری مهم است که آخرین هفته آبان را «هفته جهانی حمایت از بیماران کلیوی» نام‌گذاری کرده‌اند.

این مناسبت موجب شد با دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی ایران درباره مهم‌ترین نکات تغذیه‌ای برای بیماران کلیوی گفت‌وگو کنیم.

اگر دقت کرده‌باشید، وقتی خوراکی‌هایی مثل هویج، نارنگی یا پرتقال می‌خورید، رنگ ادرار با وجود نوشیدن آب، کمی نارنجی‌تر می‌شود. اگر غذای بودار خورده‌باشید، این مسأله باعث تغییر بوی ادرار می‌شود و اگر عفونتی در دستگاه دفع وجود داشته‌باشد، بوی نامطبوعی از ادرار به مشام می‌رسد. پس رژیم غذایی، تاثیر مستقیم بر سلامت کلیه‌ها دارد. از سوی دیگر، کلیه‌ها مثل فیلترعمل می‌کنند.

حالا تصور کنید فیلتر دستگاهی خراب شود! دکتر وفا درباره این مساله توضیح داده و می‌گوید: «رژیم غذایی، از عوامل مهم اثرگذار بر حفظ سلامت کلیه‌هاست. از سوی دیگر اگر به بیماری کلیوی دچار هستید، باید رژیم غذایی خاصی را رعایت کنید.»

این متخصص‌تغذیه ادامه می‌دهد: «با این‌که محدودیت‌های رژیم‌غذایی برای افراد مبتلا به بیماری‌های مختلف کلیوی متفاوت است، اما توصیه می‌شود به‌طور کلی افراد مبتلا به هر نوع بیماری کلیوی، مصرف موادی را که به آن اشاره خواهیم‌کرد، محدود کنند.»

جان کلیه‌ها به رژیم بند است

نمک اصولا افزودنی مناسبی نیست؛ اما محدودیت‌هایی که دکتر وفا به آن اشاره کرد فقط به این ماده محدود نمی‌شود. او به محدودیت مصرف سه ماده اشاره کرده و می‌گوید: «سدیم، در بسیاری از موادغذایی یافت می‌شود که شاخص‌ترین شکل آن، وجود این عنصر در نمک است. در افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی، امکان دفع کامل سدیم وجود ندارد و همین امر باعث افزایش سدیم در خون می‌شود. بنابراین افراد مبتلا به هر نوع بیماری کلیوی بهتر است روزانه کمتر از 2000میلی‌گرم سدیم دریافت کنند.»

این متخصص تغذیه ادامه می‌دهد:«محدودیت بعدی برای پتاسیم است. این عنصر نیز در افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی به‌خوبی دفع نشده و تجمع آن باعث بالارفتن میزان فشار خون می‌شود. حداکثر میزان مجاز مصرف روزانه پتاسیم کمتر از 2000میلی‌گرم است. مصرف موادغذایی حاوی فسفر نیز از دیگر مواردی است که بیماران کلیوی باید به آن دقت کنند. حداکثر میزان مصرف روزانه باید بین 800 تا هزار میلی‌گرم باشد.»

با گوشت‌ها دوست نباشید

در اغلب رژیم‌های غذایی، مصرف گوشت‌ها، به‌ویژه گوشت قرمز را محدود می‌کنند. درواقع پروتئین همان‌قدر که خوب است و برای بدن ضروری ، اگر بیش از اندازه خورده‌شده و فرد مبتلا به بیماری خاصی باشد، بلای جان است.

دکتر وفا درباره مصرف پروتئین در افراد مبتلا به مشکلات کلیوی توضیح می‌دهد: «درافراد مبتلا به بیماری کلیوی، باقی‌مانده ناشی از تجزیه پروتئین‌ها در بدن را کلیه‌ها به‌راحتی دفع نمی‌کنند و همین موضوع برای سلامت بدن مشکل‌ساز است.»

او اضافه می‌کند:«با این حال برای مصرف مقدار و نوع پروتئین، حتما با پزشکی که تحت‌نظر او هستید، مشورت کنید.»

با آزادی‌ها آشنا شویم

در بحث‌های تغذیه‌ای مربوط به بیماری‌ها معمولا درباره ممنوعیت‌ها، بیشتر می‌شنویم. همین شاید تحمل روبه‌رو شدن با مشکلات را کاهش می‌دهد؛ چون به سمت هر چه دست دراز می‌کنیم، یاد ممنوعیت‌ها می‌افتیم! از این رو دکتر وفا تعدادی از خوراکی‌هایی را که برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی مناسب هستند، به این شکل فهرست می‌کند:

گلم‌کلم: این خوراکی سرشار از ویتامین C، K، B و فولات است. ترکیب‌های ضدالتهابی و فیبر از دیگر ویژگی‌های این خوراکی است. بنابراین در خوراک‌ها می‌توان از گل‌کلم به جای سیب‌زمینی استفاده کرد که حاوی پتاسیم بالایی است.

انگور قرمز: فصل این میوه، همین پاییز است. در هر دانه کوچک این میوه مقدار کافی ویتامین C و فلاونوئیدها، یکی از بهترین آنتی‌اکسیدان‌ها وجود دارد. پس این نوع انگور ضدالتهاب است. یکی از انواع فلاونوئیدهای انگور «رزوراتول» نام دارد. این ماده می‌تواند باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی، دیابت و آلزایمر شود.

سفیده تخم‌مرغ: از آنجا که مقدار فسفر زرده تخم‌مرغ بالاست. بنابراین سفیده تخم‌مرغ از بهترین منابع پروتئینی مناسب برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی است.

سیر: از آنجا که در اضافه کردن نمک به غذا محدودیت وجود دارد، برای طعم‌دارشدن غذا، سیر از گزینه‌های مناسب است. سیر منبع خوبی از ویتامین C، B6 و منگنز است. علاوه براین‌که حاوی سولفور بوده و بنابراین ضدالتهاب است.

گندم سیاه یا دیلار: این نوع گندم، برخلاف گندم سبوس‌دار و بدون فسفر است. ارزش غذایی بالایی دارد و حاوی مقدار مناسبی ویتامین‌های خانواده B، فیبر، آهن و منزیم است. این گندم بدون گلوتن است بنابراین اگر به این ترکیب حساس هستید، با خیال راحت از محصولات تهیه شده از گندم سیاه استفاده کنید.

روغن زیتون: این روغن حاوی بهترین نوع چربی بوده و عاری از فسفر است. اگر دچار اضافه وزن هستید و همین عامل روی عملکرد کلیه‌های شما اثر منفی داشته‌است؛ بنابراین بهترین دلیل برای استفاده از این روغن و کنار گذاشتن دیگر انواع روغن‌های غیر مفید است.

مرغ بدون پوست: اگرچه افراد مبتلا به مشکلات کلیوی باید پروتئین کمتری نسبت به افراد عادی مصرف کنند، اما همین اندک را هم باید از بهترین منبع آن دریافت کنند. گوشت مرغ بدون پوست به ویژه سینه مرغ، بهترین انتخاب است. سینه مرغ بدون پوست، مقدار فسفر، پتاسیم و سدیم بسیار کمی دارد.

فلفل دلمه‌ای و پیاز: مقدار پتاسیم فلفل دلمه‌ای بسیار کم بوده و پیاز نیز عاری از سدیم است. این دو حاوی مقدار مناسبی ویتامین C هستند. نکته اینجاست که می‌توان از پیاز و فلفل دلمه‌ای به جای اضافه کردن نمک، برای طعم‌دارکردن غذا و از بین بردن بوی نامناسب گوشت و مرغ و بعضی دیگر از خوراکی‌ها کمک گرفت.

۴ کلید کلیوی

رقیق باشد: ادرار نباید غلیظ و پررنگ باشد. برای این منظور باید همیشه به مقدار کافی آب بنوشید.
دفعات مناسب: در طول شبانه روز باید این‌قدر آب و مایعات سالم بنوشید که به میزان مناسب دفع ادرار داشته باشید.

بوی ادرار: به بو و رنگ ادرار حساس باشید. شناخت زودهنگام بسیاری از مشکلات ازطریق تغییر رنگ و بوی ادرار، مشخص می‌شود.

افزودنی خوب نیست: از خوردن غذاهای فرآوری شده، کنسروی، تنقلات و مخلفات کارخانه‌ای مانند پفک، خیارشور، ترشی و... پرهیز کنید. مواد داخل این خوراکی‌ها برای کلیه‌ها سنگین است.

مهتاب خسروشاهی - سلامت / روزنامه جام جم