جایی که با تمام دنیا فرق دارد

مکان های دیدنی از طبیعت رویایی روستای سوباتان

در فاصله ای نه چندان دور از تالش روستایی زیبا و چشم نواز که گویا تا به حال دست هیچ بشری به آن نخورده به نام سوباتان قرار دارد مسیر این روستا بسیار زیبا و چشم نواز است که دل هر رهگذر و بیننده ای را می رباید؛ شروع مقصد از تالش می باشد ،سوباتان در شمال غربی تالش قرار دارد.

روستایی بکر و دست نخورده به نام سوباتان در گیلان

سوباتان سرزمین نعمت های الهی است سرزمینی که در آن آب ،کوه ، اسب های وحشی و روستاهای قدیمی چشم نوازی می کند.

سوباتان بهشتی در دل گیلان با دشتها و مراتع وسیع دره های بی حد و مرز که دارای آسمانی با ابرهای آبی و کوههای سربه فلک کشیده که گویی تمامی زیباییهای جهان همه در یک جا جمع گشته تا هر بیننده ای را دچار شگفتی و حیرت سازد.

سوباتان سرزمین سکوت ،سرزمین شگفتی، بدون امکانات پیشرفته ی امروزی.تا جاییکه در این سرزمین خبری از دکل موبایل و برق و گاز نیست بیایید تا با خواندن این مطلب زیبای بخش گردشگری تصویر رویایی سوباتان را در ذهن خود مجسم کنیم.

معرفی جاذبه ی گردشگری ناب سوباتان در استان گیلان

وجه تسمیه

سوباتان از دو کلمه ترکی “سو” و “باتان” تشکیل شده است که به معنای محل فرو رفتن آب یا فرو رفتگی های آب است.

علت این نام گذاری چشمه ای در این روستا بوده که آب آن پس از جوشیدن از دل خاک، دوباره به درون زمین برمی گشته است. بومیان منطقه می گویند این چشمه تا چند سال پیش افراد زیادی را به این محل جذب نموده است.

سوباتان کجاست؟

در حدود ٢٠ کیلومتری لیسار در جوار تالش در استان سرسبز و پهناور گیلان روستای حیرت انگیزی به نام سوباتان وجود دارد. سوباتان از سمت شمال به رودخانه ی لیسار راه دارد و از شرق با جنگلهای زیبای تالش همسایه است.

از سمت جنوب به ییلاق های آسبومار جو کندان و از سمت غرب به دریاچه نئور مرتبط است. ییلاق های اردبیل با سوباتان ۱٩ کیلومتر فاصله دارد.

روستای قدیمی سوباتان محل سکونت خانواده های لیساری می باشد که تنها در فصل بهار و تابستان می توانند در آنجا سکونت کنند. چرا که برف های سنگین زمستان و سردی زیاد هوا زندگی را در سوباتان با مشکل مواجه می سازد.

سوباتان در ارتفاعی بین ١٩٠٠ تا ٢۵٠٠ متر از دریا قرار دارد به همین دلیل زمستانهای سرد و برفهای سنگینش مانع از زندگی در فصلهای زمستان می شود حتی درتابستان هم آثاری از برف را در کوههای سر به فلک کشیده میتوان مشاهده نمود.

وضعیت سکونت در روستای سوباتان

مردم عشایر روستای سوباتان، در کلبه های چوبی و پُری زندگی می کنند به طوری که در فصل های سرد سال به جنگل های اطراف کوچ می کنند.

جاذبه های گردشگری روستای سوباتان

خانه های چوبی سوباتان

وقتی به روستای زیبای سوباتان وارد می شویم اولین چیزی که چشمها را به خود خیره میکند خانه های زیبای سوباتان می باشد که هنوز هم نقش زندگی در آنها موج می زند خانه های سوباتان تاکنون توانسته اند بافت سنتی خود را حفظ کرده و بعنوان زیباترین چشم انداز خودنمایی کنند.

کوه های سر به فلک کشیده و بوی نمناک سبزه ها و سرسبزی آبادی منظره ای دیگر از طبیعت زیبای سوباتان را به عنوان یک تابلوی بی نظیر خدادادی معرفی می کند.

خانه های زیبای سوباتان از جنس چوب های قهوه ای می باشد که دارای سقف های شیروانی است جنس این چوب ها به گونه ای است که در تابستان گرما را در خود حفظ می کند و درونشان بسیار گرم است و بیشتر از چوب های جنگلی لیسار است که از تنه ی اصلی چوب بلوط است معماری و استحکام خانه های قدیمی از خانه جدید قوی تر و محکم تر می باشد.

اهالی قدیمی سوباتان خانه هایشان را با چوب های بلوط می ساختند و بر روی آنها چوب های نازک و تری به نام “پلک” می گذاشتند و سپس قسمت داخلی دیوارها را با کاهگل پر می کردند تا به عنوان محافظ در برابر سرما و گرما عمل کند.

تمام اجزای خانه های قدیمی از چوب ساخته شده حتی پنجره ها هم که از دو پاره تخته چوبی درست شده است.

در کنار خانه های چوبی اتاقهای کوچک چوبی دیگری نیز بنام “کوم” وجود دارد که همان طویله است و برای نگهداری از گاو و گوسفند مورد استفاده قرار می گیرد.سوباتان از سمت شمال با رود خانه ی لیسار همجوار است و از شرق با جنگل های تالش همسایه می باشد.

دریاچه نئور

در سمت غرب ییلاق سوباتان در ارتفاعات دریاچه ای به نام نئور قرار دارد. بزرگترین دریاچه ی یخچالی که دارای قدمت زیادی می باشد نئور است در واقع باز مانده ای از دوران باستان می باشد.

معنی کلمه ی نئور همان دریاچه می باشد و همین دلیلی بر اثبات قدمت تاریخی آن می باشد که تخمین زده شده که به دوران قبل از اسلام بر می گردد.

علاقمندان به ماهیگیری میتوانند در این دریاچه به شکار قزل آلاهای رنگین کمانی که مختص این دریاچه است بپردازند این دریاچه ٢۵٠٠ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

مساحت دریاچه حدود ۴٢٠ هکتار می باشد و سه الی هشت متر هم عمق دریاچه است.در پنج ماه از سال آب دریاچه به قطر ٨٠ سانتی متر یخ می بندد.این دریاچه بزرگترین دریاچه ی آب شیرین دائمی منطقه می باشد برای رفتن به دریاچه نئور از سوباتان باید ٢٠ کیلومتر پیاده روی کنید.

و اگر عبور از این مسیر برایتان سخت و دشوار باشد باید از نیسان های اهالی استفاده کرد.دریاچه نئور در قسمت غربی ییلاق سوباتان در ارتفاعات قرار دارد.

آبشار وِرَزان

در قسمت شمال غربی سوباتان روستای ورزان واقع شده است این روستا دارای آبشار زیبا به نام ورزان می باشد که فاصله ی آبشار تا روستا چهار کیلومتر می باشد.

آب رودخانه ورزان از رودخانه لیسار نشات می گیرد و در کل آب رودخانه لیسار هم از چشمه های ییلاق تامین می گردد که در این مسیر ریزش صخره های بزرگ ورزان موجب پدیدآمدن آبشاری به ارتفاع ٣٠ متر شده است.

مسیر رسیدن به آبشار به هیچ عنوان صعب العبور نیست بلکه با یک پیاده روی و تماشای دشت های زیبای اطراف می توان زیبایی آبشار را از نزدیک مشاهده کرد و لذت برد.

آبشار ورزان در روستای ورزان در قسمت شمال غربی سوباتان واقع شده است.

پارک جنگلی آلچاق

آیا تا به حال درخت آلوچه را از نزدیک مشاهده کرده اید و خود تان مستقیم از بوته ها آلوچه چیده اید تا طعم واقعی آن را درک کنید؟سوباتان سرزمین آلوچه های بوته ای خوشمزه است که در زبان محلی آلچاق نام دارد.

سمت غرب جنگلهای پهناور لیسار روی دشتها و تپه های پوشیده از چمن با بوته های آلوچه تزیین شده اند سردی بیش از حد هوا ،وزش بادهای تند باعث شده درختان آلوچه از لحاظ قدی رشد نکنند و به صورت بوته باقی بمانند و به شکل درختچه های کوچک و زیبا خودنمایی کنند اهالی روستا و گردشگران از آلوچه ها در تهیه ی بعضی از غذاها و همچنین تهیه ی رب و لواشک های خوشمزه استفاده می کنند.

فصل چیدن آلوچه ها که میشود تپه ها و دشت های اطراف پذیرای افرادی هستند که سبد به دست برای چیدن آلوچه ها آمده اند. در آخرهای تابستان هم قارچ های سفید مخصوص در این مناطق یافت می شود که خوردنشان خالی از لطف نیست.

وقتی که تابستان کم کم تمام می شود آب و هوای سوباتان هم کم کم به سردی می گراید بارانهای اندک و شبنمهای روی گلبرگها و مه صبحگاهی و بوی مرطوبی که از زمین برمی خیزد تصویری زیبا در سوباتان را خلق میکند و قارچها نیز با اولین تابش خورشید خودرا مهیای بیرون آمدن از زیر خاک می کنند.

وقتی که خورشید خود را در آسمان نمایان می کند قارچها نیز سر از خاک بیرون می آورند.محل رویش قارچها بیشتر آغل های قدیمی دامداران است.

البته چیدن قارچها کار هر کسی نیست و باید از اهالی محلی کمک گرفت چرا که ممکن است قارچ سمی را به جای قارچ سالم چید و همچنین هنگام چیدن قارچ به رنگ آن توجه کرد چرا که رنگ قارچها متفاوت است بنابراین باید از طرف افراد محلی و با تجربه تایید شود.

محله های روستای سوباتان

سوباتان به حدی زیبا و دلپذیر است که با گشت و گذار چند روزه تمام شدنی نیست این منطقه دارای مکانهای گردشگری زیادی می باشد که می توانید با گشت و گذار در محله های روستا از اطراف روستا نیز نهایت لذت را ببرید.

قلعه بین یوردی:

اهالی قلعه بین لیسار در محله ای به نام قلعه بین یوردی ساکن هستند که در حدود ٧٠ خانوار می باشند و با دامداری امرار معاش می کنند.

میله بلاغی:

محل زندگی قوم تخته ای لیسار و اهالی داوان است. تعداد خانواده های ساکن در این مکان زیبا و فرح بخش ۵٠ خانوارمی باشد که تعداد ساکنین در فصل تابستان بیشتر هم می شود.

بازار:

شاید کلمه ی بازار شما را به یاد مکانی بزرگ که در آن همه چیز برای خرید و فروش یافت می شود بیندازد اما این بازار با آن بازار تفاوت دارد این بازار نام یکی از محله های سوباتان است که بیشتر اهالی سوباتان ساکن این محله هستند و این محل مختص ساکنین خاصی از لیسار نیست تعداد ٣٠٠ خانوار در این مکان ییلاقی سکونت دارند.

کلمر:

نام روستایی است که در دره پایین دست قلعه بین یوردی واقع شده است. اهالی این روستا قشلاق نشین هستند و بیش از بیست خانواده ی لیسار که اکثرا دامدار هستند در اینجا زندگی می کنند.

گزنه هونی:

اهالی محله ی گزنه هونی به قوم شاندرمن بر می گردند.تا چند سال قبل تعدادی از دامداران به صورت دائم در این محله سکونت داشتند اما اکنون فقط ۵٠ خانواده در آنجا زندگی می کنند.

هُونی یَش:

این محله ترکیبی از اهالی چند محله همچون دامداران لیساری و اهالی لیسار محله اول و دوم و حجت محله و سوست می باشند که تعدادی از دامداران به صورت همیشگی ساکن هستند.

ماهار-علی حیدر:

مرز بین ییلاق های لیسار و خطبه سرا ، و آخرین دهکده ی شمال غربی سوباتان منطقه ی ماهار علی حیدر می باشد. این منطقه محل زندگی دسته ای از هره دشتی ها مخصوصا طایفه ی آقا جانی ها می باشد.

بر سر راه بزرگترین آبراهه ی رود خانه لیسار آبشار زیبایی قرار دارد که افراد کمی از وجود آن با خبر است به علت مساعد نبودن جاده از سوباتان به ماهار عظمت و زیبایی و دلفریبی این آبشار چنانکه باید مورد توجه قرار نگرفته و آنطور که شایسته است معرفی نشده است.

برون بالا و پایین:

برون بالا و پایین دو روستای زیبای جنگلی هستند که در فاصله ی ۵ کیلومتری از سوباتان واقع شده اند. برای رفتن به لیسار از سوباتان باید از بین این دو روستا عبور کرد.ساکنان این روستا همیشگی هستند و تمام فصول را در روستا می گذرانند. روستا شامل مدرسه و مسجد می باشد.

قلعه سلسال مقابل قلعه خشک:

از آثار تاریخی که در نوع خود منحصر به فرد است و میتوان گفت تنها اثر تاریخی معماری این منطقه است میتوان به قلعه تاریخی سلسال اشاره کرد.که در پایین دست سوباتان قرار دارد.

قلعه خشک برخلاف اسمش قلعه ای بسیار سرسبز و زیباست که درنقطه ی مقابل قلعه سلسال است که هیچ چشمه ی پر آبی در آن نیست. قلعه ی خشک را اقامتگاه بزرگان نیز نام نهاده اند.

جالب است بدانید قلعه ی سلسال را هم لیسار نامیده اند. سلسال را آب خنک و خوشگوار معنی کرده اند.

وجود آب همیشه برای زندگی بشر مهمترین بهانه برای اقامت در یک نقطه است در زمانهای گذشته هم وقتی می خواستند در نقطه ای قلعه ای بنا کنند در ابتدا مشکل آب و آب انبار را حل می کردند به همین دلیل نامگذاری قلعه سلسال یعنی جا به جایی آب بسیار گوارا و خنک از طریق لوله های سفالین (تنبوشه) به آب انبار بی ارتباط با این مسئله نیست.

مکان های دیدنی در روستای سوباتان

قوری دره،گورستان هفت هزار ساله:

همانطور که بخش گردشگری اشاره میکند قبرهای سنگی بزرگ قدمت سوباتان را به پنج الی هفت هزار سال قبل می رساند. وجود قبرهای بزرگ سنگی در منطقه قوری دره گواه این مطلب است که سوباتان قبل از اسلام نیز وجود داشته است.

از دیگر آثار تاریخی سوباتان می توان به گورستان زیری در فاصله ی سه کیلومتری شرق این منطقه اشاره کرد که عمر این منطقه را به قبل از اسلام ربط می دهد.

چمنزار بیدَه پِشت:

بلندترین نقطه سوباتان چمنزار بیده پشت می باشد که به بام سوباتان نیز شهرت دارد. چمنزاری بزرگ و وسیع که کل منطقه را در بر می گیرد این دشت وسیع به حدی بزرگ است که چندین هواپیمای کوچک می توانند در آن فرود آیند و همچنین محل مناسبی برای برگزاری جشنهای بومی و محلی و ورزشی می باشد.

دراین چمنزار زیبا حوضچه ی کوچک آبی نیز وجود دارد که از جمع شدن آب های سطحی به وجود آمده است چمنزار بیده پشت محل تفریح و تکتازی اسب های وحشی و چراگاه گوسفندان می باشد.

گیاهان دارویی در دشت های سوباتان

قدم زدن در دشت و تپه ها و پای کوه و حتی قله کوه زمانی دلپذیر و خوشایند می باشد که عطر گلها و گیاهان در هوا و اطراف پراکنده باشد.

عطر گلهایی که شما هم زیباییش را درک کنید و هم بوی آن شما را از خود بی خود کند گیاهانی در سوباتان وجود دارند که دارای کاربردهای دارویی بسیاری هستند پیشنهاد میکنیم با مطالعه این مطلب با این گیاهان عالی و خواص بی نظیرشان آشنا شوید.

یارپوز یا پونه:

اگر به کناره های جوی آب ها در سوباتان دقت کنید می توانید بوته های سبز و زیبای پونه را مشاهده کنید. پونه در فصل بهار و تابستان می روید بعد از چیدن آن را تمیز و برگهای آن را جدا کرده و خشک می کنند. اهالی سوباتان پونه را به همراه ماست ، سالاد، ترشی و میوه های محلی مصرف می کنند.

بالدِرقان یا گُلپَر:

از معروفترین گیاهان دارویی می توان به گلپر اشاره کرد این گیاه در بیشتر روستاها مخصوصا «کَلَمَر» و « گنج خانه» می روید. از راه های درآمد مردم منطقه فروش گلپر می باشد. هر ساله بیشتر از ۵٠ تن دانه گلپر از سوباتان به بازارهای استان های همسایه فرستاده می شود.

بومادران:

وقتی وارد سوباتان می شویم روی تراس خانه ها بومادران با بوی بی نظیرش شما را مدهوش می کند. این گیاه با نام علف هزار برگ هم شناخته می شود که اهالی سوباتان از آن برای رفع تب و درمان هموروئید یا بواسیر استفاده می کنند.

بعضی از روستایی ها خود به کاشت بومادران اقدام می کنند تا با فروش آن برای خود منبع درآمدی ایجاد کنند.

شقایق:

این گل به صورت خودرو در دشتهای سوباتان می روید و اهالی اعتقاد دارند که از شیره ی این گل می توان به عنوان دارو استفاده کرد.

گزنه:

گزنه نوعی گیاه است با برگهایی پوشیده از خار که اگر با دست تماس پیدا کند موجب خارش و سوزش شدید می گردد.

اهالی سوباتان از گزنه هم در غذا و هم به عنوان دارو استفاده می کنند بدین صورت که گزنه را خرد کرده و مانند سبزی پلو « گزنه پلو» درست می کنند و با ماهی شور و کره محلی میل می کنند.

خوشمزه های پرطرفدار سوباتان :

سوجا دیله

از غذاهای پر طرفدار و خوشمزه که طرفداران زیادی دارد سوجا دیله می باشد و طرز تهیه ی آن به این طریق است که ابتدا گوشت پر چرب گوسفند را پخته و ریز ریز می کنند سپس در مخلوطی از کره و روغن سرخ می کنند.بعد کمی ماست به آن افزوده و روی شعله ی کم قرارمی دهند تا جا بیفتد.سوجا دیله از غذا های محلی و پرطرفدار سوباتان می باشد.

کباب بره

از غذاهای اصلی و پر طرفدار اهالی سوباتان میتوان به کباب بره اشاره کرد. وقتی از جلوی رستوانهای اطراف رد می شوید می توانید جلوی در ورودی رستورانها گوسفند آویزان رامشاهده کنید.

شما هرقسمت از گوسفند را که بخواهید جلوی چشمتان می برند و همان جا به سیخ می کشند و کباب می کنند و شما می توانید با اشتیاق فراوان یک غذای سالم و خوشمزه را نوش جان کنید.از مهمترین غذاهای اهالی سوباتان می توان به کباب بره اشاره نمود.

پِندیرَه ویسوج یا پنیر سرخ کرده

در فصل بهار پنیری که تازه درست شده است را در آب پنیر می جوشانند تا حالت سفتی پیدا کند و هنگام برش دادن خرد و ریز نشود بعد از اینکه کمی سفت شد پنیر را به اندازه ی یک سانتی متر برش می دهند و در روغن محلی سرخ میکنند و همرا ه با برنج میل می نمایند این غذا از پنیر تازه درست می شود.از غذاهای خوشمزه و مخصوص سوباتان می توان پنیر سرخ شده را نام برد.

گوزِلی بریان یا بره بریان

گوزلی بریان غذای مخصوص خوشمزه ای است که در جشنها و مهمانی های سوباتانی ها تناول می شود. برای طبخ این غذای مخصوص ابتدا یک بره کوچک را به طور کامل تمیز کرده و آبپز می کنند سپس شکم آن را از سبزیجات کوهی و محلی ،ادویه جات و گردو پر می کنند.

غذاهای پرطرفدار روستای سوباتان

قورتماج

از دیگر غذاهای محلی سوباتان قورتماج می باشد که چوپانان آن را از شیر تازه ی گوسفند درست می کنند و جدیدا در رستورانهای محلی نیز طبخ می گردد.

برای طبخ این غذا ابتدا آتشی از هیزم روشن کرده سپس چند سنگ تمیز را از چشمه آورده و در آتش قرار می دهند تا کاملا سنگها سرخ و برافروخته شوند.

سپس شیر تازه دوشیده شده در قابلمه مسی می ریزند و سنگهای سرخ شده را در آن قرار می دهند.شیر باید آنقدر بجوشد تا حالت ژله ای پیدا کند این غذا با نان محلی سرو می شود.

سیرجینَه

سوباتانی ها صبحانه ای دارند که مخصوص خودشان است به نام سیرجینه. پخت این صبحانه ی دلپذیر به این طریق است که ابتدا مقداری آرد برنج را در کمی شیر می ریزند و با هم مخلوط می کنند و بعد چند عدد تخم مرغ را به آن اضافه می کنند و با کمی شکر و زرد چوبه دوباره مخلوط می کنند و بعد در ماهیتابه ای که قبلا روغنش داغ شده سرخ می کنند.سیرجنیه ، صبحانه ی خوشمزه و مخصوص سوباتانی هاست.

جِزلِق

ابتدا دنبه ی گوسفند را ریز ریز کرده و آن را در قابلمه میریزند و می جوشانند سپس روغن بدست آمده از دنبه را بر می دارند و دنبه های کوچک و ریز سرخ شده در ته ظرف را که بسیار ترد و خوشمزه است جمع کرده و با نان و برنج میل می کنند که بسیار هم خوشمزه و دلچسب می باشد.

نانوایی های سیار و زنانه

نان های محلی سوباتان متفاوتند یعنی چندین نوع نان محلی در سوباتان پخت می شود و شما می توانید طعمهای مختلف و خوشمزه نان را در سوباتان تست کنید.

زنان کنار خانه های چوبی و چادر ها بساط نان پزی خود را می گسترانند و نان های خوشمزه با عطر و بوی عالی را طبخ می کنند که خوردنش بسیار لذت بخش می باشد اگه روزی گذرتان به سوباتان افتاد حتما خوردن این نان های خوشمزه را به شما پیشنهاد می کنیم و همچنین می توانید آن را به عنوان سوغاتی برای عزیزانتان ببرید.

سو جانون

در سوباتان نان مخصوصی وجود دارد که مخصوص بودن آن به دلیل نوع پخت آن است. به این روش که برای پخت این نان، ابتدا خمیر را آماده کرده بعد چانه های خمیر را با وردنه روی تخته مخصوص خمیر گیری به شگل گرد در می آورند و ساج را که قبلا داغ کرده اند خمیر باز شده را روی آن قرار می دهند این روش پختن نان مختص عشایر می باشد.

کومبَه

یکی دیگر از نان های محلی سوباتان نان بسیار خوشمزه به نام کومبه می باشد.

برای پخت ابتدا خمیر را آماده کرده سپس چانه ها را پهن می کنند و بعد خمیر را روی خاکسترهای آتش می گذارند و بر روی آن خاکستر داغ قرار می دهند و نان را از دو سمت بالا و پایین سرخ می کنند و بعد از پخت با یک پارچه تمیز خاکستر های روی نان را پاک می کنند و با روغن محلی روی آن را چرب می کنند و با چای یا شیر سرو می کنند.

سوغات سوباتان

سوغات این روستا، پنیر ، کره و ماست محلی آن است. لباس های محلی پشمی و گرم نیز می تواند از بهترین سوغاتی های این روستا باشد.

بهترین زمان سفر به سوباتان

بهترین زمان سفر به این منطقه در فصول گرم سال یعنی بهار و تابستان می باشد زیرا سوباتان زمستان های سرد و پر برفی دارد.

مسیر مناسب و راه دسترسی به روستای سوباتان

قدیمی ترین مسیر برای رفتن به سوباتان جاده جنگلی لیسار به سوباتان است البته اولین مسیر قبل از لیسار گذر از رشت می باشد این جاده برای عبور بیشتر مورد توجه گردشگران و توریستهای حرفه ای می باشد.

اما اگر مبتدی هستید و یا کودک به همراه دارید ،این جاده را برای تردد انتخاب نکنید از شهر رشت به سمت هشت پر بروید و بعد به سمت جاده اق اولر راهی شوید و بعد در هشت پر خودروهای شخصی تان را در جایی پارک کنید و با نیسان های محلی به سمت سوباتان حرکت کرده و در بازار محلی آن پیاده شوید.

اگر بخواهید از سمت اردبیل به سوباتان بروید اول باید به اردبیل بروید و بعد به خلخال و سپس جاده نئور را پشت سر بگذارید و اگر طرفدار پیاده روی هستید با پیاده روی ١٠ ساعته و استراحتهای کوتاه و بین راهی می توانید به سوباتان برسید و اگر قصد مسافرت با اتوبوس را داشتید باید از تهران به آستارا و از آنجا به هشت پر بروید و بعد هم باقی ماجرا.

اگر برای رفتن به سوباتان مسیر اردبیل را انتخاب کرده اید در ابتدا باید به اردبیل بروید سپس به خلخال و بعد جاده نئور.