اما و اگرهای مصرف شیرین‌کننده استویا

طعم شیرین استویا به‌دلیل حضور ترکیبات گلیکوزیدی نظیر استویوزید، ربادیوزید (Reb-A)، استویول بیوزید و و دولکوزید است.

استویا به دلیل حضور این ترکیبات 100تا300برابر شیرین‌تر از ساکارز یا شکر معمولی است. در حال حاضر این شیرین‌کننده در بسیاری از کشورهای جهان در فرمولاسیون مواد غذایی، نوشیدنی‌ها و محصولات دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

استویا دارای اثرات سلامتی‌بخش متعددی است که از آن جمله می‌توان به اثرات ضددیابتی، ضدچاقی، ضدتومور، کاهش فشارخون، اثرات ضدمیکروبی و آنتی‌اکسیدانی آن اشاره کرد.

همچنین بسیاری از مطالعات گزارش کرده‌اند گلیکوزیدهای استوویل موجود در برگ استویا دارای اثرات جهش‌زایی یا سرطان‌زایی نیست و سمیت حاد یا مزمنی ایجاد نمی‌کند.

نکته مهمی که در مصرف استویا باید به آن توجه شود این است که فقط گلیکوزیدهای خالص استویا از سوی سازمان غذا و داروی ایالات‌متحده برای استفاده در مواد غذایی تایید شده و برگ یا عصاره‌های خام استویا مورد تایید این سازمان نیست؛ بنابراین برگ‌های خشک‌شده استویا که گاهی در عطاری‌ها به فروش می‌رسد یا عصاره استویا مورد تایید سازمان‌هایی مانند FDA نیست و همان‌طور که گفته شد فقط شکل تایید شده آن برای مصارف غذایی، گلیکوزیدهای خالص آن است؛ بنابراین از مصرف خودسرانه برگ استویا یا عصاره‌های آن پرهیز کنید.

برگ‌ های خام استویا ممکن است به کلیه‌ها، سیستم قلبی-عروقی یا سیستم تولیدمثل شما آسیب برساند و ممکن است سبب افت شدید قند خون یا تداخل با برخی از داروهایی شود که قندخون را کاهش می‌دهند.

سال 1395شمسی/ 2016میلادی در آخرین تصمیم‌گیری کمیته فنی و تخصصی در سازمان کدکس(نهاد مشترک بین سازمان جهانی بهداشت وسازمان خواربار و کشاورزی) با عنوان کمیسیون غذایی کدکس(JECFA) حد قابل قبول مصرف روزانه استویا، چهار میلی‌گرم استویول یا یک میلی‌گرم(reb A) یا 10میلی‌گرم استویوزید به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز تعیین شد.

استویا در فرم گلیکوزید خالص می‌تواند توسط زنان باردار یا طی دوران شیردهی استفاده شود و اثرات سوئی از این شیرین‌کننده متوجه آنان نخواهد بود، اما مصرف برگ خام یا عصاره آن می‌تواند مشکل‌ساز شود.

یکی از اثرات جانبی مصرف فرآورده‌های حاوی شیرین‌کننده استویا در برخی افراد بروز علائم گوارشی نظیر اسهال، تهوع، استفراغ، کرامپ‌های شکمی یا نفخ است که در مواقعی رخ می‌دهد که فرمولاسیون آن ماده غذایی حاوی قند الکل‌هایی نظیر سوربیتول، مانیتول، زایلیتول، لاکتیتول و اریتریتول باشد. با وجود این، چنین علائمی بیشتر مرتبط با قند الکل‌هاست نه استویا؛ بنابراین اگر از افرادی هستید که با خوردن محصولات حاوی استویا این علائم را مشاهده کردید، بهتر است برچسب آن ماده غذایی را از نظر وجود قند الکل‌ها چک کنید، زیرا در برخی منابع توصیه‌شده افرادی که به دلیل بیماری‌های سرطان، کلیه، کبد، قلبی-عروقی و هورمونی تحت درمان و مصرف دارو هستند بهتر است قبل از مصرف مداوم محصولات حاوی استویا با پزشک خود مشورت کنند.

دکتر مریم قادری قهفرخی - متخصص صنایع غذایی / روزنامه جام جم