نوروز ۱۳۹۹ در حالی سپری شد که بسیاری از خانواده‌ها در خانه و در حال کشف فعالیت‌ها و سرگرمی‌ها جدید بودند.
شاید بالا رفتن مهارت آشپزی دیگر اعضای خانواده به جز مادر/ خانم خانه یکی از دستاوردهای آن بود و پس از آن بالارفتن میزان استفاده از سرویس‌دهنده‌های فیلم و سریال آنلاین. امسال هم روال همان است، البته با کمی دلزدگی و خستگی از خانه ماندن.
با همه اینها تعطیلات نوروز یکی از بهترین زمان‌ها برای در کنار هم بودن در خانه است. فرزندان و والدین تعطیل هستند و با نبود برنامه دید و بازدید و سفر، زمان فراوانی برای انجام فعالیت‌هایی در خانه دارند. به احتمال زیاد در سرلیست این فعالیت‌ها تماشای فیلم و سریال قرار دارد.
پیشگیری
در این یک‌سال بسیاری از والدین اذعان داشتند که ساعت تماشای تلویزیون فرزندان‌شان به‌خاطر حذف شدن برخی فعالیت‌ها افزایش پیدا کرده، همچنین میزان مصرف موبایل در باقی سنین نیز افزایش داشته‌است.
همین مساله ممکن است مدیریت تماشای تلویزیون در تعطیلات را در حالی که تمام اعضای خانواده تمایل به تماشای برنامه مخصوص به خود را دارند سخت کند، مخصوصا اگر فرزندانی در سنین مختلف در خانه باشند. ممکن است تنها کمی ناهماهنگی به آشوب هر روزه منجر شود و شما به‌جای تماشای کانون گرم خانواده شاهد خانواده‌ای باشید که هرکدام در گوشه‌ای سر در موبایل خود دارند.
توصیه این است که در یک خانواده تنها یک تلویزیون جهت استفاده تمام اعضا وجود داشته باشد. اگرچه در شرایط فعلی بیشتر اعضای خانواده، متاسفانه حتی کودکان در سنین پایین دسترسی به موبایل و یا تبلت شخصی دارند که بسیاری از کارکردهای تلویزیون را دارد. اما داشتن تلویزیون اضافه یعنی بار اضافه برای مدیریت محتوا توسط والدین و ارسال این پیام به فرزندان که به‌جای همزیستی و تلاش برای حل مشکلات به پاک کردن آن رو بیاورید.
ما در خانه برای بسیاری از فعالیت‌ها برنامه‌ریزی می‌کنیم. در خانواده به‌صورت پیش‌فرض می‌دانیم که بسیاری از مکان‌ها و وسایل به‌طور مشترک استفاده می‌شوند و باید بپذیریم که افرادی جز ما هم حقی در استفاده از آن محصول دارند. اما تمام این برنامه‌ریزی‌ها و درک متقابل در مواجهه با رسانه‌ای مانند تلویزیون ناگهان ناپدید می‌شود. میزان اشتیاق کودکان برای دیدن برنامه‌های مخصوص به خودشان و ترس از دست دادن آن برنامه به اندازه‌ای است که ممکن است ختم به قشقرق‌های عظیمی شود. نوجوانان خانواده فکر می‌کنند در صورت ندیدن برنامه مورد علاقه خود در دسته مظلوم‌ترین مردمان تاریخ قرار می‌گیرند و لازم است قیامی خونین را رهبری کنند و حتی این کشمکش ممکن است به افراد بزرگسال خانواده برای تماشای سریال و اخبار هم کشیده شود.
سخت و در بسیاری موارد محال است برنامه‌ای پیدا کنید که هر روز بتواند تمام اعضای خانواده را پای تلویزیون راضی نگه دارد. پس بهتر است پیش از وقوع پیشگیری کنیم. تنها کافی است یک برنامه خانوادگی برای نوروز تهیه کنید.
از تمام اعضای خانواده بخواهید فعالیت‌هایی که دوست دارند طی تعطیلات داشته‌باشند را بنویسند و بعد جلسه خانوادگی تشکیل دهید. از مزایای این مدل جلسات آموزش حل مساله و گفت‌وگوست. اولویت خانواده را مشخص کنید. در تعطیلات نوروز اولویت در کنار هم بودن و انجام فعالیت مشترک است. پس برنامه‌هایی رای بیشتری می‌آورند که به این اولویت پرداخته باشند.
در مورد مساله مدیریت تلویزیون با در نظر گرفتن برنامه‌های موردعلاقه خانواده، ساعت مناسب تماشای تلویزیون برای هر سن و همچنین رعایت آرامش بقیه اعضا برنامه‌ای برای تک‌تک اعضا و در صورت وجود برنامه‌اشتراکی، برنامه‌ای کلی برای خانواده تهیه کنید. در شرایط فعلی تمام برنامه‌های تلویزیون دارای تکرار و حتی دسترسی در بستر اینترنت هستند پس‌دست شما برای برنامه‌ریزی در ساعات مختلف باز است، این نکته را در نظر بگیرید که تماشای هر محتوایی برای تمام اعضای خانواده مناسب نیست، مانند اخبار و بسیاری از فیلم و سریال‌های پخش‌شده حتی در ساعات پرمخاطب تلویزیون.
برای فرزندانی که هنوز توانایی خواندن ندارند، می‌توانید این برنامه را تصویری تهیه کنید و در محلی که تمام اعضای خانواده به آن دسترسی دارند، قرار دهید. تلاش کنید نظر تمام اعضای خانواده در تهیه برنامه لحاظ شود این مساله باعث می‌شود افراد التزام بیشتری برای رعایت آن قائل باشند، البته می‌توانید جریمه‌ای برای فرد خاطی نیز در جمع خانواده در نظر بگیرید؛جریمه‌ای که سبک و متناسب با سن فرد باشد.
پیش از دبستان
شاید روال زندگی برای بچه‌های این سن تغییر آنچنانی نکرده باشد. شاید این‌که ممکن است کودک به‌اندازه روزهای گذشته امکان دیدن برنامه را نداشته باشد یکی از مهم‌ترین چالش‌های تعطیلات شود، برنامه‌ریزی پیش از شروع تعطیلات با توجه به سن کودک می‌تواند کمک‌کننده باشد. حضور اعضای خانواده در خانه سرآغاز فعالیت‌هایی است که می‌تواند جایگزین برنامه دیدن شود.
باهم کتاب بخوانیم:
در روزهای منتهی به نوروز بسیاری از فعالان، سایت‌ها و صفحات مربوط به کودک شروع به معرفی کتاب‌ها در سنین مختلف کردند. کتاب علاوه بر فعالیت نوروزی، عیدی خوبی هم برای کودکان در این رده سنی می‌تواند باشد. مجموعه کتاب نگاه کن، می‌تواند گزینه خوبی برای روزهای تعطیل باشد که علاوه بر کودک، توجه باقی اعضای خانواده را نیز جلب کند، این کتاب‌ها را به شیوه تعاملی می‌توانید در کنار اعضای خانواده مطالعه کنید، هدف اصلی این کتاب‌ها آموزش هنر و سواد بصری به کودکان است، از مفاهیم پایه مانند درک خط و بعد اشکال و رنگ‌ها آغاز می‌شود تا دیدن تابلوی نقاشی و درک حس و داستان هر تابلو. جذابیت این کتاب‌ها از این نظر است که شما می‌توانید در مواجهه با هر تصویر یا فیلم و سریالی یکی از فعالیت‌های کتاب را یادآوری کرده و اعضای خانواده را با آن درگیر کنید. این مجموعه کتاب به شما و اعضای خانواده کمک می‌کند هرچه بیشتر و دقیق‌تر به تصاویر و مفاهیم آن فکر کنید و تیزبینی شمارا بالا می‌برد.
باهم فیلم ببینیم:
پیدا کردن فیلم و پویانمایی و سریالی که مناسب این رده سنی باشد و برای باقی اعضای خانواده نیز جذاب باشد کار سختی است، به‌خصوص اگر نوجوانی در خانه داشته باشید.
Inside Out: یکی از بهترین گزینه‌هاست، البته چند صحنه غم و عصبانیت دارد که بهتر است کودکان زیر چهار سال آن را نبینند، پس از اتمام انیمیشن می‌توانید گفت‌وگوی مفصلی در خانواده داشته باشید، لازم است برای کودکان پیش از دبستان توضیحات مفصلی درباره داستان بدهید.
Inside Out داستان دختری است که دچار تغییرات زیادی در زندگی‌اش شده، محل زندگی، مدرسه و دوستان تمام این تغییرات روی احساسات او تأثیر داشته، حالا باید مسؤولان با توجه به احساسات او که در مغزش قرار دارد، شرایط را برایش بهتر کنند. انیمیشن درباره احساسات و ریشه‌های آنها می‌گوید.
Dr. Seuss’ Horton Hears a Who: با نام هورتن و دوبله‌شده‌است. از روی بسیاری از کتابهای دکتر زوس انیمیشن آن ساخته‌شده‌است. مناسب کودکان بالای چهار سال بوده و برای بزرگسالان نیز جذاب است. انیمیشن درباره داستان شهری است روی گرده گلی که در معرض خطر نابودی است و فقط یک فیل صدای مردم این شهر را که تلاش می‌کنند بلندترین صدا را تولید کنند، می‌شنود و تلاش می‌کند به بقیه اعضای جنگل هم آنچه شنیده را بگوید اما کسی حرف هورتن را باور نمی‌کند و این شروع چالش هورتن است برای اثبات حرفش به دیگران.
دبستان
برای سنین بین ۷تا۱۲ کتاب و فیلم و انیمیشن‌های متنوعی وجود دارد. گاهی فیلم یا انیمیشنی محتوای خوبی دارد اما از نظر فرم و ظاهر زیبا نیست و داستان به‌خوبی روایت‌نشده و عکس این مساله هم صادق است، محتوای نامناسبی که در فرم زیبایی گنجانده‌شده و برای بچه‌ها جذاب است، پیداکردن یک محصول با هردو این مشخصات ممکن است کار دشواری باشد اما انتخاب درست می‌تواند ذائقه کودک را در دو جهت محتوا و فرم تربیت کند.
با هم فیلم ببینیم:
Ugly Dolls: درباره عروسک‌هایی است که در کارخانه به‌طور اشتباهی یا ناقص تولید می‌شوند و در آرزوی ورود به دنیای واقعی هستند، انیمیشن برای بالای ۷سال و درباره تفاوت‌های ظاهری افراد است. درباره این‌که آیا اشکالات ظاهری یا تفاوت‌های ما و همچنین کلیشه‌های رایج می‌تواند مانع پیشرفت ما شود یا خیر گفت‌وگو کنید. این انیمیشن می‌تواند در زمینه بحران‌های نوجوانی مربوط به ظاهر کمک‌کننده باشد.
Soul: مناسب بالای ۸سال و یکی از آخرین تولیدات دیزنی درباره هویت و معنای زندگی است، در زمان دیدن این فیلم این نکته را در نظر بگیرید که با مفاهیمی مانند مرگ و زندگی پس از مرگ مواجه هستید و اگر فرزندتان آمادگی این مسائل را ندارد از این فیلم صرفنظر کنید اما در صورت دیدن انیمیشن می‌توانید درباره هویت کودک، ریشه‌ها و علاقه‌مندی‌ها و اهدافش گفت‌وگو کنید، این مساله را در مصرف محتوای رسانه در نظر بگیرید که در صورتی که بخش‌هایی از یک محتوا با عقاید و افکار و نظرات ما همخوان باشد دلیلی ندارد که ما پذیرای تمام پیام و حرف‌های آن محتوا باشیم.
Howl’s Moving Castle: قلعه متحرک هاول، مناسب بالای۱۰سال است، انیمیشن‌های میازاکی دنیای خاص فانتزی خود را دارد و بسیاری از آنها دوبله‌شده و به ارزش‌هایی مانند خانواده، شجاعت، وطن‌پرستی، صداقت و راستگویی می‌پردازد. این انیمیشن‌ها برای اعضای بزرگ‌تر خانواده نیز جذاب خواهد بود و می‌توانید گفت‌وگوی طولانی درباره محتوای داستان داشته باشید.
The Little Prince: شازده کوچولو، ساخته سال۲۰۱۵ که بر اساس کتاب شازده کوچولو آنتوان دو سنت اگزوپری با نگاهی جدید به کتاب ساخته شده، داستان جذابی است از دختری که برنامه‌ای برای آینده خود دارد بدون آن‌که علایق خود را بشناسد. این فیلم مناسب بالای۱۰سال است و می‌توانید پس از مطالعه کتاب، فیلم را هم ببینید.
با هم کتاب بخوانیم:
برای سنین بین ۷تا۱۲ سال طیف متنوعی از کتاب‌ها در بازار کتاب موجود است که اقتباس‌های سینمایی جذابی از آنها شده و همین مساله می‌تواند عامل جذابیت کتاب و آشنایی آنها با مساله اقتباس شود. شازده کوچولو، باغ سری، سارا کوچولو، مجموعه کتابهای دکتر زوسDr. Seuss)). اقتباس‌های سینمایی در اکثر مواقع آثار فاخرتری هستند و از نظر ارزش داستانی و شخصیت‌پردازی و محتوا در جایگاه بهتری قرار دارند، علاوه بر این‌که عاملی است برای هرچه بیشتر کتابخوان‌شدن بچه‌ها.
بسته پیشنهادی نوجوانان
از ۱۲سالگی به بعد فرزندان شما وارد سنی شده‌اند که می‌توانید درباره بسیاری از مسائل و تفاوت‌های فکری و عقیدتی با آنها گفت‌وگو کنید، شروع بلوغ و پیش‌زمینه برای ورود به اجتماع مواردی است که می‌توانید در انتخاب محتوای موردنظرتان در نظر بگیرید که هم بخش سرگرمی را شامل شود و هم محتوای مناسبی را در اختیار فرزندتان قرار دهید.
با هم فیلم ببینیم
Wonder: در سایت‌های مختلف مناسب بالای ۱۰سال ذکرشده اما برای این رده سنی نیز به سبب حضور دختری نوجوان و مسائل پیش از بلوغ او مناسب است. فیلم، داستان پسرکی است که با نقص ژنتیکی در صورت متولدشده و حالا باید با نگاه‌های اطرافیان کنار بیاید و در دنیای همسالان برای خود جایی باز کند. داستان روایت تمام اعضای خانواده است. کتاب شگفتی هم ترجمه‌شده و در بازار موجود است، علاوه بر جذابیت فیلم، درباره همدلی، درک تفاوت‌ها و گذر از بحران‌های روحی می‌گوید.
هری پاتر: دیدن فیلم‌های هری پاتر و خواندن کتاب‌هایش از آن دسته اتفاق‌هایی است که بالاخره برای اکثر والدین رخ می‌دهد. جذابیت داستان و پس از آن اقتباس سینمایی که از آن شده به اندازه‌ای است که احتمال دارد فرزند شما را تا مدت‌ها در دنیای جادوگران و آرزوی رفتن به هاگوارتز نگاه دارد، این موج ممکن است طولانی باشد اما باید بپذیرید این اثر یکی از آثار مهم نوجوانان است و برای مدیریت بهتر محتوای آن نیاز به همراهی و گفت‌وگو با نوجوان دارید، درباره جنبه‌های جذاب داستان و علت علاقه او به این مجموعه گفت‌وگو کنید، نیازی به رد یا تایید محتوا نیست، تفاوت‌های فرهنگی را بررسی کنید و این مساله را درک کنید که نیاز به خیال‌پردازی در کودکان و نوجوانان نیازی جدی و عمیق است که می‌توانید با پرورش آن، خلاقیت کودک و نوجوان را رشد دهید، همراهی با نوجوانان در این مسیر یکی از راه‌های کمک به آنها در گذر از هیجانات ناشی از مواجهه با این مدل آثار است.
The Hunger Games: بازی‌های عطش مناسب بالای ۱۳سال، مجموعه فیلمی درباره دیستوپیایی که در آن مردم تحت تسلط گروه اندکی هستند که قدرت و ثروت و رسانه را در دست دارند. شخصیت اصلی داستان دختری است که برای نجات جان خواهر خود وارد بازی‌های سالانه عطش می‌شود. این بازی‌ها مانند نبرد گلادیاتورها در روم باستان است با این تفاوت که هرسال از بین مناطق تحت تسلط یک دختر و یک پسر نوجوان برای مبارزه تا سرحد مرگ انتخاب می‌شوند و تنها فردی که زنده بماند برنده است. بازی‌های عطش تصویر خوبی از رسانه در دست قدرت را نمایش می‌دهد. فیلم صحنه‌های خشنی دارد و بهتر است با نظارت والدین تماشا شود. همچنین به خاطر خط داستانی رمانتیکی که در کتاب و فیلم است بهتر است پس از تایید خانوده در جمع نمایش داده شود.
۲۳ نفر: فیلمی به کارگردانی مهدی جعفری و داستان ۲۳ اسیر نوجوان ایرانی در سال‌های دفاع مقدس، فیلم از کتابی به همین نام اقتباس شده. حضور بازیگران نوجوان روایتی جذاب و شیرین را رقم زده که از شجاعت و ایستادگی این نوجوانان گفته‌است.
با هم کتاب بخوانیم:
ورود به دنیای رمان‌های کلاسیک از سنین نوجوانی آغاز می‌شود، آثار فاخر تاریخ ادبیات به نوجوانان کمک می‌کند که ذائقه خود را تربیت کنند و دنیای ذهن خود را گسترش دهند، علاوه بر این‌که بحران‌های سن بلوغ و درگیری‌های عاطفی این سنین می‌تواند با درک بهتر و والاتر از احساسات انسانی مسیر بهتری را طی کند. کتاب نویسندگانی چون ویکتور هوگو و شاهکارش بینوایان، نویسندگان ایرانی مانند نادر ابراهیمی، رضا امیرخانی و هوشنگ مرادی‌کرمانی به نوجوانان کمک می‌کنند هویت خود را پیدا کرده و رسالت خود را در زندگی بشناسند.
زهرا صالحی نیا - کارشناس سواد رسانه / ضمیمه چاردیواری روزنامه جام جم
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
