واکسن آسترازنکا باعث لختگی خون می‌شود؟ / آسترازنکا بزنیم یا نزنیم؟

به گزارش جام جم آنلاین، روزنامه جام جم نوشت: به‌عنوان‌مثال، توزیع واکسن جانسون‌اندجانسون چند روز پیش به‌علت گزارش شش مورد لختگی خون در آمریکا و اروپا متوقف شد تا تحقیقات بیشتری روی آن صورت بگیرد.

واکسن آسترازنکا به‌دلیل مشابه یعنی ایجاد لختگی خون، توزیع و استفاده از آن در کشورهای مختلف با تردید روبه‌رو شده است. اما پژوهشگران دانشگاه آکسفورد می‌گویند خطر لختگی خون پس از ابتلا به کووید-19، هشت برابر بیشتر از خطر شکل‌گیری لخته خون به‌دنبال تزریق واکسن آسترازنکاست و برای بیشتر مردم مزایای دریافت واکسن آسترازنکای آکسفورد بیشتر از خطرات احتمالی آن است. خوشبختانه در روزهای گذشته تزریق این واکسن در ایران نیز شروع‌شده است.

حدود 20میلیون‌و200هزار دوز واکسن کووید-19 آسترازنکا از 11فروردین در انگلیس تزریق و حداقل در 79 مورد ایجاد لخته خون گزارش‌شده است. آژانس دارویی اروپا تخمین زده است تقریبا از هر یک‌میلیون‌نفری که واکسن آسترازنکا را دریافت کرده‌اند، به‌طور میانگین در بدن پنج نفر لخته خون تشکیل‌شده است. از این 79مورد، 44مورد ترومبوز سینوس وریدی مغزی (CVST) یا لخته شدن خون در مغز همراه با کاهش سطح پلاکت خون و 35مورد دیگر مربوط به ترومبوز در دیگر رگ‌های حیاتی بوده است. متاسفانه از این تعداد نیز 19نفر (13زن و 6مرد) فوت کرده‌اند.

معمولا در موارد نادری که لخته خون بروز می‌کند، میزان پلاکت‌های خون پایین می‌آید. پلاکت‌ها کوچک‌ترین سلول‌های خونی هستند و در زمان آسیب به رگ‌های خونی به بدن کمک می‌کنند تا خون لخته شده و خونریزی متوقف شود. اما اگر لخته خون زمانی ایجاد شود که به آن نیازی نیست، می‌تواند کشنده باشد و در برخی افراد بعد از تزریق دوز اول واکسن آسترازنکا لخته‌ای با نام ترومبوز سینوس وریدی مغزی یا CVST (سرواژه
cerebral venous sinus thromboembolism) شکل‌گرفته است. این نوع لخته در رگ‌های بزرگ سر ایجادشده و مانع خروج خون از مغز می‌شود. درنتیجه به رگ‌های کوچک‌مغز فشار معکوسی وارد خواهد شد و بعد خون به بافت مغز نشت می‌کند و درنهایت سکته مغزی اتفاق می‌افتد. علائم ایجاد لخته خون مثل سردرد، ظهور لکه‌های قرمز زیرپوستی، تاری دید، غش و از دست‌دادن هوشیاری و عدم توانایی حرکت قسمت‌های مختلف بدن یا کما، معمولا بین چهارتا 20روز پس از تزریق واکسن ظاهر می‌شود.

هنوز علت دقیق ایجاد لخته خون بر اثر ابتلا به کرونا نیز مشخص نیست اما احتمالا عفونت ناشی از کووید-19 می‎تواند مغزاستخوان را تخریب کرده و مانع از تولید پلاکت شود. فرضیه دیگر این است که سیستم ایمنی بدن پلاکت‎ها را از بین می‎برد یا استفاده بدن از پلاکت‎ها در ترمیم ریه و سایر بافت‎های آسیب‌دیده افزایش می‎یابد. شاید هم ترکیبی از همه این موارد علت انعقاد خون باشد. اما اگر مکانیسم ایجاد لخته خون ناشی از ویروس کرونا همان مکانیسمی باشد که در جریان تزریق واکسن آسترازنکا رخ می‌دهد، باتوجه به بالاتر بودن این خطر بعد از ابتلا به کووید-19، می‎توان حدس زد خود ویروس عامل کووید-19، قدرت لخته‌کنندگی بیشتری نسبت به پروتئین اسپایک ویروس دارد. زیرا واکسن آسترازنکا از ترکیب نسخه ضعیف‌شده ویروس سرماخوردگی با پروتئین اسپایک موجود بر سطح ویروس کووید-19 ساخته ‎شده است.

از میان 79 نفری که پس از دریافت واکسن آسترازنکا، در بدن‌شان لخته خون ایجاد شد، تعداد بیشتر آنها خانم‎های جوان بوده‎اند. به‎همین دلیل هم خطر لخته شدن خون حاصل از تزریق واکسن آسترازنکا را با خطر نسبی ایجاد لخته خون با مصرف قرص‎های ضدبارداری (Contraceptive pill) مقایسه می‎کنند. درباره واکسن، این خطر از هر یک‌میلیون نفر، پنج نفر را تهدید می‎کند؛ درحالی‎که درباره قرص‎های ضدبارداری، خطر لخته شدن خون سالانه بین چهار تا 16 نفر از هر  10هزار نفر است.

عوامل ژنتیکی نیز احتمال شکل‎گیری لخته خون غیرعادی را پس از مصرف قرص‎های ضدبارداری افزایش می‎دهد. برای مثال داشتن جهش ژنتیکی بر فاکتور خاصی از انعقاد خون تأثیرگذار است. شاید ایجاد لخته خون پس از تزریق واکسن آسترازنکا نیز به‎دلیل عوامل ژنتیکی باشد. اما هنوز موارد زیادی برای بررسی وجود دارد و نمی‎توانیم در مورد خطر مصرف قرص ضدبارداری و تزریق واکسن آسترازنکا صحبت دقیقی کنیم. بعضی از کارشناسان نیز معتقدند چنین مقایسه‎هایی می‎تواند تا حدودی گمراه‎کننده باشد. زیرا چنین خطری چندوجهی و بسیار پیچیده است و به شخص و مکانیسم زمینه‎ساز لخته‌شدن خون بستگی دارد. از سویی، 30درصد از گزارش‎های ترومبوز وریدی مغز، برای افراد زیر 30 سال است. به همین دلیل پیشنهاد می‎شود افراد جوان‎تر در صورت امکان، از یک واکسن جایگزین استفاده کنند. دانشمندان توقف واکسیناسیون را برای هیچ فردی در هیچ گروه سنی توصیه نمی‎کنند، بلکه جایگزینی یک واکسن را به‌جای دیگر واکسن‎ها برای گروه سنی خاص پیشنهاد می‎دهند.
منابع: IFL Science و theconversation.com

 

موارد ابتلا به کرونا همچنان در بسیاری از کشورها بالاست. بنابراین با این‌که بررسی و شناخت عوارض جانبی واکسیناسیون مهم است، برای کسانی که جزو گروه‎های پرخطر یا آسیب‎پذیرند، خطر مرگ و عوارض شدید ناشی از ابتلا به کووید ـ 19 به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای بیشتر از خطر ابتلا به عارضه‎های پس از تزریق واکسن است.

اگر از ترس لخته‌شدن خون واکسن نزنیم، با خطر ابتلا به کرونا مواجهیم و اگر به بیماری عفونی کووید ـ 19 مبتلا شویم، با احتمال بسیار بالاتری با خطر ایجاد لخته خون روبه‎رو خواهیم بود. نتایج چند مطالعه نشان داده‎اند 30 تا 70درصد افراد مبتلابه کووید ـ 19 و بستری در بخش مراقبت‎های ویژه، در سیاهرگ‎های عمیق پا یا در ریه‎هایشان لخته خون ایجاد می‎شود. ذات‎الریه شدید و آسیب به دیگر اعضای بدن نیز از دیگر عوارض احتمالی عفونت ناشی از ابتلا به کووید ـ 19 است.

با این‌که هنوز داده زیادی درباره دوز دوم واکسن آسترازنکا جمع‎آوری نشده است و نتیجه‎گیری از آنها باید محتاطانه باشد، اما تا همین‌جا هم نشان داده شده است خطر ایجاد لخته خون بعد از دریافت این واکسن حدود هشت‌برابر و درباره واکسن‎های بر پایه ام‎آر‎ان‎ای نیز حدود 10 برابر کمتر از خطر ایجاد لخته خون پس از ابتلا به بیماری کروناست. هیاهوی رسانه‌ها درباره عوارض نادر واکسن‎ها، جامعه را برای دریافت واکسن دودل کرده است، درحالی‎که متخصصان می‌گویند مزایای زدن واکسن‎ بسیار بیشتر از خطرات آن است و این در حالی است که در بسیاری از کشورها آسترازنکا، اکنون تنها واکسن در دسترس است. بنابراین باید با اطلاع‎رسانی بیشتر درباره علائمی مانند سردرد، تورم پاها و شکم‌درد، به‎خصوص برای جوانانی که واکسینه شده‎اند، خطرات بعدی احتمالی برای آنها را به صفر رساند.