دیپلماسی فرهنگی، ضامن امنیت ملی

به گزارش جام جم آنلاین، در اجلاس رایزنان فرهنگی، مقامات ارشد اجرایی و فرهنگی کشور نیز حضور پررنگ و مستمری خواهند داشت. درخصوص اهمیت برگزاری این اجلاس و چرایی برگزاری آن در برهه کنونی، با حجت‌الاسلام محمدمهدی ایمانی‌پور، رئیس محترم سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.

کلیت برگزاری دهمین دوره اجلاس رایزنان فرهنگی در تهران، معطوف به چه دغدغه یا هدفی است؟ آیا این اجلاس صرفا گردهمایی رایزنان فرهنگی کشورمان و نوعی تبادل نظر حضوری میان آنهاست یا اهداف بالاتری برای آن متصور است؟

در صورت سوال خود به نکته مهمی اشاره کردید. عمیقا بر این باور هستیم که میان گردهمایی و یک «نشست‌کاربردی» تفاوت وجود دارد. هرچند حضور متمرکز و دسته‌جمعی رایزنان فرهنگی کشورمان در سراسر جهان و هم‌اندیشی و بیان دغدغه‌های مشترک آن‌ها در قبال آنچه در نمایندگی‌های فرهنگی خارج از کشور می‌گذرد، در ایجاد نگاه جامع مخاطبان اجلاس نسبت به واقعیات فرهنگی، عرفی و اجتماعی در سایر جوامع، موثر خواهد بود. اما نگاه ما نسبت به دهمین اجلاس رایزنان فرهنگی، هرگز محدود به یک گردهمایی صرف نیست. شعار دهمین نشست رایزنان فرهنگی «دیپلماسی فرهنگی دانش‌بنیان، همگرا، توسعه صادرات فرهنگی» است. این شعار برگرفته از «ماموریت‌های سازمان»، «برنامه تحول سازمان» و «امتداد بین‌المللی شعار سال در حوزه فرهنگ» است. ما در این اجلاس، به دنبال ترمیم یا حتی در مواردی تعریف ریل‌گذاری‌های مطلوب فرهنگی کشور در خارج از مرز‌ها هستیم. اکنون ۴۳ سال از عمر با برکت انقلاب اسلامی ایران سپری شده است. برخی ظرفیت‌های فرهنگی کشور در خارج از مرز‌ها به خوبی فعلیت یافته و برخی دیگر یا هنوز در حالت بالقوه باقی مانده یا باید در نحوه استفاده از ابزار‌های لازم برای انتقال آن‌ها به جهانیان تجدید نظر شود.

به ظرفیت‌های فعلیت یافته، بالقوه و ناقص (به لحاظ تحقیق هدف) اشاره کردید. برخی معتقدند فعلیت نیافتن ظرفیت‌های فرهنگی ایران اسلامی، ناشی از نشناختن صحیح محیط هدف و انطباق نداشتن ارزش‌های فرهنگی کشورمان با الگوواره‌های رفتار جمعی و زیست‌بوم‌های جغرافیایی و فرهنگی در سراسر دنیاست.

اکنون پس از گذار از گام اول انقلاب و ورود به ۴۳ سالگی انقلاب، ما وارد مرحله پختگی و عبور از آزمون و خطا در حوزه‌های گوناگون شده‌ایم. امروز شناخت قابل قبولی نسبت به محیط‌های هدف وجود دارد. ما با مشکل دیپلماسی دانش‌بنیان در روابط فرهنگی مواجه هستیم. میان دانش محیطی و اقدامات میدانی رابطه منطقی وجود ندارد. امروزه منطق انقلاب و گفتمان رهبر معظم انقلاب در جهان خریدار دارد. ما حرف‌های نوی فراوانی برای جهانیان داریم، ولی وقتی نوبت به ارائه و اقدام می‌رسد رفتارمان منفعلانه است. برخی بر این باورند که بومی‌سازی اقدامات و عمل براساس ذائقه محیط، یعنی سانسور بخشی از سخنان حق و تن دادن به ادبیات منفعلانه و مصلحت‌اندیشانه؛ و حال آن‌که گفت‌وگوبر اساس نیاز مخاطب و ذائقه او یعنی اقدام هوشمندانه و فهم درست فرهنگ و زبان محیط مخاطب. ما باید محتوای فاخرمان را در بسته‌بندی‌های شایسته و درخور و در محیط‌های مناسب عرضه کنیم. همان‌طور که در عرضه کالا‌های غیرفرهنگی عمل می‌شود. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، دغدغه مستمری در خصوص ارائه تعریف مبنایی، اولویت‌بندی، کمی‌سازی و درنهایت عملیاتی‌سازی اهداف فرهنگی کشور متناسب با زیست‌بوم‌های فرهنگی و جغرافیایی در دنیا دارد. ما عملا از مهندسی روابط فرهنگی سخن می‌گوییم. شاید برخی به اشتباه تصور کنند صیانت از فرهنگ کشور نیازمند «پیوست پدافندی» در قبال هجوم و تکثیر ضد‌فرهنگ‌های مغایر با آن است. اما در نگاه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در دوران جدید که رسما وارد گام دوم انقلاب شده‌ایم، ما نیازمند پیوست «آفندی‌-پدافندی» به‌صورت توامان هستیم. اتفاقا یکی از مهم‌ترین وظایف رایزنان، شناخت عمیق زیست بوم فرهنگی محل ماموریت و تنظیم خدمت خود بر اساس نیاز و فهم مخاطب است.

برگزاری اجلاس رایزنان فرهنگی در تهران چه کمکی به تحقق دیپلماسی فرهنگی ما در سراسر دنیا خواهد کرد؟

محور و خمیرمایه اجلاس رایزنان فرهنگی در تهران، پاسخ این سوال را مشخص می‌کند. همان‌طور که گفته شد، شعار دهمین نشست رایزنان فرهنگی، «دیپلماسی فرهنگی دانش‌بنیان، همگرا، صادرات فرهنگی» است. اصلی‌ترین دغدغه ما این است که سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی باید به عنوان قرارگاه دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، نقش خود را به عنوان یک «راهبر» در مناسبات بین‌المللی ایفا کندو این مهم محقق نخواهد شد مگر با مهندسی و دانش‌بنیانی در ساختار و رفتار فرهنگی در داخل و خارج از کشور. بسیار با این سوال مواجه هستم که اساسا سازمان فرهنگ و ارتباطات چه می‌کند و بود و نبودش چه تاثیری در کشور خواهد داشت. ارائه تصویر شایسته از جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک همسایه خیرخواه و مدافع امنیت منطقه و جهان و دارای قدمت تمدنی و نظامی پویا و قدرتمند برخاسته از متن مردم، از سوی نمایندگی‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور، هم امنیت‌زاست و هم مقوم رونق اقتصادی خواهد بود.

از سوی دیگر، ما در اجلاس پیش رو به کلید واژه‌ای به نام «صادرات فرهنگی» توجه خواهیم داد. ما با تمامی توان تلاش و اثبات خواهیم کرد فعالیت فرهنگی موثر و نظام‌مندی که در آن سوی مرز‌ها صورت می‌گیرد، نه‌تن‌ها هزینه‌ساز و بی‌فایده نیست، بلکه فرصت‌ساز و پرسود خواهد بود. در پایان نیز ما از همگرا بودن اجزا و اضلاع حوزه دیپلماسی فرهنگی سخن می‌گوییم. انواع دیپلماسی، اعم از دیپلماسی فرهنگی، دیپلماسی اقتصادی، دیپلماسی علمی، دیپلماسی عمومی و... مثل بردار‌هایی هستند که باید برآیند آن‌ها مثبت و در راستای تقویت منافع ملی یک کشور حاصل شود. اصلی‌ترین دغدغه ما این است که این بردار‌ها یکدیگر را خنثی نکنند. توان رایزنی‌های فرهنگی ما در خارج از کشور در این مجرا و قالب هدایت خواهد شد و حضور گسترده و متمرکز رایزنان فرهنگی ما درتهران، هماهنگی و هم‌افزایی آن‌ها در شکل‌دهی این منظومه کارآمد را تسریع خواهد کرد. تاکید می‌کنم اجلاس رایزنان فرهنگی در تهران، ان‌شاءا... نقطه عطفی در بازتولید روش‌ها و تسریع راهکار‌های موثر جمعی و اختصاصی در مسیر نیل به اهداف کلان، میان مدت و کوتاه مدت فرهنگی ما در تمامی نقاط جهان خواهد بود.

منبع: روزنامه جام جم