طالبان بدعهدی کرد؛ هامون تشنه ماند

درحالی‌که انتظار می‌رفت دست‌کم در این بازه کوتاه طالبان به عهد خود وفا کنند و درحالی‌که جوهر این توافق‌نامه هنوز خشک نشده، تصاویر هوایی از منطقه نشان می‌دهد که آب رود هیرمند در نزدیکی مرز ایران همچنان پس از برخورد با مانعی که طالبان ایجاد کرده‌اند، به سمت شوره‌زار گود زره منحرف می‌شود. مردم محلی و مرزنشین هم به ما گفتند که آبی بسیار اندک، به اندازه نهری باریک وارد ایران می‌شود که روزی جاری است و روز دیگر خشک.

شاید ذکر این نکته که تالاب بین‌المللی هامون در منطقه سیستان در شمال استان سیستان‌وبلوچستان، طبق توافق‌نامه سال۱۳۵۱ میان ایران و افغانستان، حقابه‌ای ۸۲۰میلیون مترمکعبی از رود هیرمند طلب دارد که باید توسط افغانستان سالانه پرداخت شود و به تالاب برسد، تکرار مکررات باشد که بهتر است از آن گذر کرد. ذکر این نکته که طی پنج دهه گذشته نیز همسایه شرقی همواره بدعهدی کرده و با احداث سد، مانع ورود این حقابه به ایران شده هم تکراری است و بارها گفته و نوشته و رسانه‌ای شده است.

در تمام سال‌های گذشته تنها زمانی سیستان، این پاره تن مظلوم ایران و تنگه احد کشورمان روی آب و آبادی به خود دیده، که سیلاب، افغانستان را زیر آب برده و هیرمند طغیان کرده و آب خروشان آن از روی سدها سرریز شده و خود را با اشتیاق به زادگاه رستم افسانه‌ای و تالاب پهناورش رسانده است.

حالا و از وقتی طالبان در افغانستان به قدرت رسیده‌اند، در اقدامی جدید حتی مانع از رسیدن همین سیلاب‌های سرریز به سمت مرزهای کشورمان شده و با ایجاد مانعی به طول چندین کیلومتر، آن را به سمت بیابان‌های شور و برهوت کشور خود منحرف کرده‌اند؛ و این یعنی حاضر شده‌اند آب را به شوره‌زار بفرستند اما از رسیدن آن به سمت سیستان و هامون تشنه خودداری کنند.

مسئولان کشورمان اما باز دست دوستی به سوی آنها دراز کرده و آنها را پای میز مذاکره نشاندند؛ مذاکره‌ای که آخرین دوره‌اش، چهارشنبه ۱۶ مرداد با سفر علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو به کابل برگزار شد و براساس آن همسایه شرقی توافق کرد موانع را از مسیر رود هیرمند برداشته و اجازه دهد آبی به میزان چهارمیلیون مترمکعب وارد ایران و چاه‌نیمه‌های سیستان شود. توافقی که از هیچ بهتر بود اما تضمین چندانی هم برای اجرای آن وجود نداشت.

تواقفی که در همان روزهای ابتدایی گویا به آن عمل و باعث شد آبی حدود دومیلیون مترمکعب به چاه‌نیمه‌های سیستان برسد. دو هفته اما از این توافق و عمل نیم‌بند به آن نگذشته و جوهر توافق‌نامه هنوز خشک نشده، ورودی آب هیرمند به ایران در این سوی مرز خشکید، آن‌هم درحالی‌که طی هفته گذشته بارش‌های سیل‌آسا، برخی روستاها و مناطق مرزی افغانستان را به زیر آب برد و اگر مانعی در مسیر هیرمند نبود، رودی خروشان وارد منطقه سیستان و تالاب هامون می‌شد. فعالان اجتماعی خطه سیستان تصاویر هوایی برای جام‌جم ارسال کردند که گواه صدق این اتفاق است. از سویی طی ارتباطی که با مردم مرزنشین داشتیم، متوجه شدیم تقریبا دیگر آبی از هیرمند وارد ایران نمی‌شود و فقط برخی روزها آبی به اندازه نهری باریک روان می‌شود.

ما همان زمان، گزارشی دراین‌خصوص با عنوان «هامون، چشم‌انتظار توافقی که آب داشته باشد» نوشتیم که ۲۴ مرداد منتشر شد و در آن به نقل از کارشناسان و نمایندگان استان سیستان‌وبلوچستان آوردیم که توافق با طالبان باید به تضمین‌های متقن و محکم گره بخورد که همسایه بدعهد هرگاه دلش خواست زیر میز نزند اما ظاهرا توافق‌نامه بدون هیچ ضمانت اجرایی بوده که طالبان به خود اجازه داده دوباره و در عرض فقط چند هفته مسیر آب را منحرف کند و مانع ورود سیلاب‌ها به ایران شود.

ضرورت تصمیم‌گیری براساس واقعیت‌ها

فداحسین مالکی، نماینده مردم زاهدان دراین‌خصوص به ما می‌گوید ما پیش از سفر وزیر به افغانستان هم اظهار نگرانی کرده بودیم که ممکن است طالبان بر عهدی که با شما می‌بندند پایبند نباشند و این سفر دستاوردی برای ما نداشته باشد، کمااین‌که چنین شد. سفیر سابق ایران در افغانستان اضافه می‌کند دولتمردان ما باید براساس واقعیت‌های موجود تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی و عمل کنند.به اعتقاد وی، طالبان با این رویه فقط در حال زمان خریدن است و این به ضرر مردم ماست، چون هرروز بیش از روز پیش از کمبود آب و ریزگردها آسیب می‌بینند و اقدام به ترک زادگاه خود کرده و آواره دیگر مناطق کشور می‌شوند.

حجت‌الاسلام مجتبی عزیزی، امام‌جمعه زابل هم معتقد است افغانستان باید این پیام را از جمهوری اسلامی ایران بگیرد که به‌هرحال ما آب مورد نیاز خطه سیستان را از طرق مختلف تامین خواهیم کرد، حتی چندین‌برابر حقابه ۸۲۰میلیون مترمکعبی که آنها قرار بود به ما بدهند، و زمانی که ما این آب را تامین کنیم، افغانستان دیگر نباید توقعی از ما بابت دریافت کمک در حوزه‌های مختلف داشته باشد.