پول گمشده نفت

وزارت نفت می‌گوید که بخش مهمی از این نیاز، از طریق منابع داخلی به‌ویژه بانک‌ها تامین خواهد شد، اما وزیر‌اقتصاد و امور دارایی گفته است وضعیت بانک‌ها بغرنج است. گفته‌های جدید احسان خاندوزی به‌خوبی نشان می‌دهد، نمی‌توان روی سیستم بانکی برای توسعه صنعت نفت حساب باز کرد. یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های صنعت نفت ایران، توسعه میدان نفتی آزادگان جنوبی است. میدانی که یکی از بزرگ‌ترین میادین نفتی جهان است و در صورت توسعه می‌تواند حداقل ۳۰۰ هزار بشکه به تولید نفت ایران اضافه کند؛ یعنی یک دوپینگ بزرگ برای کشور. با وجود این، بیش از ۲۰ سال است که روند توسعه این میدان به مشکلات عدیده‌ای گره خورده است که مهم‌ترینش، تامین مالی است. شرکت ملی نفت برای پایان دادن به این وضعیت اوایل تیر‌ماه طرحی را آماده کرد که براساس آن، بانک‌های ملی، تجارت، پارسیان، ملت، پاسارگاد و شهر به همراه صندوق توسعه ملی، هفت میلیارد دلار به این پروژه تزریق می‌کنند.

محمد دیالمی از کارشناسان حوزه انرژی در این باره معتقد است که وضعیت فاینانس پروژه‌های نفتی پیچیده‌تر از حضور چند بانک ایرانی است. از نظر او هفت میلیارد دلار عدد بزرگی برای سرمایه‌گذاری است و در شرایطی می‌تواند محقق شود که همه شرایط مهیا باشد؛ از جمله امکان تامین چنین حجمی از پول و دیگری مطالعه دقیق بانک‌ها روی این پروژه و پروژه‌های دیگر.

او به جام‌جم می‌گوید: دسترسی به بازار بدهی ارزان یک روش رایج در تامین مالی است؛ به این معنی که بازار به شرکت‌های نفتی این دسترسی را می‌دهد که با بهره ۵/۰‌درصد بتوانند از بانک‌ها وام بگیرند. در ایران وضعیت متفاوت است، چون به دلیل دستوری بودن قیمت‌های گاز، محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی، بانک‌ها در سرمایه‌گذاری خود متوجه سود کمی‌می‌شوند.

ایده قدیمی، اما شکست‌خورده

حضور بانک‌ها در پروژه‌های نفتی به دولت دهم برمی‌گردد که قرار بود ۷۵ میلیارد دلار از منابع بانکی وارد صنعت نفت شود، اما نه‌تن‌ها چنین اتفاقی رخ نداد، بلکه پروژه‌ها اسیر شلختگی دردسرسازی شدند. با چنین تجربه شکست‌خورده‌ای، در دوره جدید همان ایده قدیمی دوباره احیا شد؛ برخی کارشناسان معتقدند دلیل این انتخاب، نبود گزینه‌های دیگر برای سرمایه‌گذاری است، اما بدون تردید بانک‌هایی که بیشترشان زیان انباشته دارند، نمی‌توانند حرف چندانی در نفت داشته باشند. در این میان؛ وزارت نفت برنامه‌ریزی کرده است تا شرکت‌های نفتی با استفاده از منابع بانکی بتوانند پروژه‌ها را اجرایی کنند؛ موضوعی که با، اما و اگر‌های بسیاری مواجه است و البته پاسخ روشنی از سوی مقامات مسئول شنیده نمی‌شود. این ماجرا به‌قدری غم‌انگیز است که خاندوزی وزیر اقتصاد و امور دارایی گفته است وضعیت تامین مالی در اقتصاد بانک پایه ایران بغرنج است، زیرا شبکه بانکی کشور از یک ناترازی تاریخی رنج می‌برد و به لحاظ تصمیم‌گیری نیز دچار ضعف است.

بعید است؛ خیلی بعید!

مجتبی توانگر، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: بانک‌ها وضعیت خوبی ندارند و بعید است که بتوانند در این حوزه سرمایه‌گذاری مناسبی داشته باشند. از نظر این نماینده مجلس، پروژه‌های نفتی، خواب سرمایه بالایی دارند به‌طوری که هیچ پروژه‌ای بر سر زمان مقرر به بهره‌برداری نرسیده و نزدیک به دو برابر زمان منعقدشده در قرارداد زمان می‌برد تا پروژه آماده بهره‌برداری شود. طبیعتا بانک‌ها ریسک نکرده و پول خود را در این پروژه‌ها سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. البته به فرض آن‌که پولی داشته باشند آخرین وضعیت ترازنامه‌های آنان نشان می‌دهد پول زیادی برای سرمایه‌گذاری ندارند، به‌ویژه در حوزه نفت.

صندوق خالی

با توجه به شکست احتمالی تامین مالی پروژه‌ها توسط بانک‌ها، صندوق توسعه ملی، گزینه محتمل وزارت‌نفت است که در این‌باره هم محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی تکلیف را روشن کرد؛ جایی که اوجی به مجلس رفت و از لزوم سرمایه‌گذاری ۸۰میلیارد دلاری در پارس‌جنوبی گفت و قالیباف پاسخ داد روی منابع صندوق توسعه ملی حساب باز‌نکنید! محمد‌دیالمی هم این موضوع را تایید می‌کند و می‌گوید: هم‌اکنون شرکت ملی نفت حدود ۶۰میلیارد دلار بدهی به بانک مرکزی، صندوق توسعه ملی و... دارد که بخش مهمی از این بدهی، مربوط به سال‌های گذشته است و با سودی که روی آن کشیده شده، روز به روز بیشتر‌می‌شود. نهاد‌هایی که طی یک‌دهه اخیر به شرکت ملی نفت وام می‌دادند یا پروژه‌ها را تامین منابع مالی می‌کردند، هنوز نتوانستند به پول خود برسند، پس طبیعی است که نگاه‌شان به نفت تردید‌آمیز باشد.

روزنامه جام جم