تلاش ایران و ترکیه برای کاهش رویه‌های تقابلی

 یکی از موضوعات مهمی که در همین دیدار‌ها مورد بحث قرار گرفت مربوط به روابط دو جانبه بود که البته طبیعی است وزیران خارجه و نمایندگان سیاسی هر کشوری به چگونگی گسترش روابط بپردازند؛ و لیکن نکته‌ای که مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت تاکیدی بود که طرفین بر افزایش حجم مبادلات تجاری به ۳۰ میلیارد دلار داشتند. مساله‌ای که در البته در ارتباط با همکاری‌های اقتصادی و تجاری دو کشور جای بحث دارد. قرار است در آینده نزدیک نشست شورای عالی راهبردی ایران و ترکیه در آنکارا برگزار شود. این نشاندهنده توجه‌ای است که دو کشور نسبت به گسترش توجه دو کشور به روابط تجاری خود دارند.

در سال‌های پیش بحث از گسترش مناسبات تا آستانه ۲۰ میلیارد دلار بود که هیچگاه محقق نشد و اکنون بحث ۳۰ میلیارد دلاری است لازمه تحقق آن برگزاری نشست‌های تجاری، افزایش گفتگو‌ها بین کمیسیون‌های اقتصادی، مساله سرمایه‌گذاری، بیمه و... است.

موضوع دیگر، مسائل منطقه‌ای است که ایران و ترکیه در ارتباط با آن یا ملاحظه‌ای دارند یا نقاط مشترکی در رویکرد‌های نسبت به آن دارند. یکی از بحث ها، موضوع قفقاز است. گفته شده ترکیه در این ارتباط قصد ارائه مدلی را دارد که البته هنوز درباره جزییات آن خبری در دست نیست. اما باید به نکته توجه داشت که ترکیه و جمهوری آذربایجان با توجه به رویکرد‌های همسانی که دارند در پی گشودن دالان ارتباطی نخجوان و بخش جنوبی آذربایجان موسوم به دالان زنگزور هستند. در همین ارتباط ایران به وزیر خارجه ترکیه اعلام کرد که تهران به رفع مناقشات مربوط به حوزه قفقاز و تنش میان آذربایجان و ارمنستان تمایل دارد، ولی در عین حال نسبت به هر گونه تغییر ژئوپلتیک منطقه حساس و نگران است.

در کنار این مساله، موضوع رود ارس هم مطرح شد. نگرانی‌هایی که در سال‌های اخیر مبنی بر اقدامات احتمالی ترکیه در سدسازی بر روی ایجاد شد که حق آبه ایران را تحت الشعاع قرار دهد.  

یکی دیگر از مسائلی که در ارتباط با این سفر در رسانه‌ها بازتاب داشت موضوع سوریه است. ایران همواره مایل بوده که با میانجیگری به رفع اختلافات میان ترکیه و سوریه کمک کند. براساس نگاه ترکیه، دغدغه‌هایی امنیتی درباره مساله تحرکات پ. ک. ک و گروه‌های تروریستی وجود دارد و این موضوع یکی از دلایل اقدامات نظامی آنکارا در خاک سوریه است و اکنون ترکیه تاکید دارد که مایل است با سوریه مذاکرات انجام دهد، ولی همچنان حضور نظامی اش در این کشور تداوم پیدا کند. موضوعی که مورد انتقاد جدی دولت سوریه است. ایران هم در این ارتباط دغدغه‌های امنیتی ترکیه را درک می‌کند، ولی تاکید دارد که این موصوع برخورد با تروریسم راهکار خاص خود را دارد و این مساله نباید به نقض حاکمیت ملی کشور‌ها منجر شود.

البته پیشتر در سال‌های اخیر نشست‌های زیادی درباره سوریه موسوم به مذاکرات آستانه میان ایران، روسیه و ترکیه برگزار شد. طبعا رسیدن به مکانیزمی برای حل این موضوع تا حدودی پیچده و متفاوت است و ناظر به ملاحظات طرفینی است.  

مساله دیگری که در این سفر مورد تاکید قرار گرفت گریزی بود که وزیر خارجه ایران به احتمال همکاری مشترک میان ایران، ترکیه و عربستان و همچنین برگزاری نشست‌های چندجانبه مطرح کرد و به احتمال قوی این نشست‌ها جنبه اقتصادی خواهد داشت. اهمیت قضیه از این جهت است که مسائل مربوط به حوزه خلیج فارس در طول شش ماه گذشته دستخوش تحولات جدیدی شده و موازنه را در خلیج فارس تغییر داده است و این را می‌توان در مسائل مربوط به ایران و عربستان و همچنین نوع نگاه ترکیه به مناطق حاشیه جنوبی خلیج فارس مشاهده کرد.  

 در نگاه کلی ایران و ترکیه به عنوان دو همسایه دارای روابط پایدار در چشم انداز مناسبات آتی به سمت توسعه همکاری‌ها پیش خواهند رفت و در عین حال باید گفت که هر کدام از طرفین درباره تنش‌های منطقه‌ای و موضوعات مربوط به حوزه قفقاز ملاحظات و منافع خاص خود را دارند.