۱۰فرمان احیای مدارس دولتی

وقتی صحبت از مدارس دولتی و عملکرد ضعیف بسیاری از آنها به میان می‌آید منظور، مدارس دولتی عادی است که تنها شرط ثبت‌نام در آنها رعایت محدوده جغرافیایی است. این مدارس پذیرای دانش‌آموزان از طبقات پایین و متوسط جامعه هستند که با انواع و اقسام کمبودها و چالش‌ها دست به گریبانند؛ چه کمبود معلم باشد، چه معلمانی که توانمند نشده‌اند و چه تراکم جمعیت کلاس‌ها که گاهی به مرز خفقان‌آوری می‌رسد.  امسال نیز که نتایج اولیه کنکور سراسری اعلام شد و بار دیگر جاماندگی دانش‌آموزان مدارس دولتی عادی از رتبه‌های برتر تکرار شد، وزارت آموزش و پرورش مخاطب این مطالبه قرار گرفت که چرا برای تقویت جایگاه این مدارس کاری انجام نمی‌دهد. ورود این مطالبه در صحبت‌های رهبری نیز بر ضرورت توجه به این مطالبه افزود تا جایی که اکنون شورای عالی آموزش و پرورش بسته تقویت مدارس دولتی عادی را تدارک دیده که امید می‌رود فرامین آن، موجب احیای این مدارس شود.

این بسته شامل ۱۰فرمان در ۱۰حوزه اساسی است که بخش قابل توجهی از آن برگرفته از پیشنهادات مطرح شده در اجلاس سراسری روسای آموزش و پرورش سراسر کشور است که تابستان امسال در تهران برگزار شد. بخشی از این بسته ناظر بر اقدامات بلندمدت و بخش دیگری از آن ناظر بر اقدامات کوتاه مدت است که دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش تاکید دارد که باید« در مدت دو سال به نتیجه برسد».
     
حوزه‌هایی که قرار است تقویت شود 
مدارس دولتی عادی با مشکلات متعددی روبه‌رو هستند که بخشی از آن به امکانات و تجهیزات مادی و بخش دیگر آن به امکانات نرم افزاری و به‌ویژه نیروی انسانی مربوط است اما به جز این تنگناها که شناخته‌شده‌تر هستند، چالش‌های دیگری نیز وجود دارد که کمتر درباره‌شان گفته شده است. محمود امانی‌طهرانی، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش این‌بار درباره این چالش‌ها سخن گفته و به ایسنا توضیحاتی داده که نشانگر محتوای بسته تقویت مدارس دولتی عادی است.  به گفته او، ایجاد شبکه ارتباطی میان مدارس دولتی یکی از موضوعات تاکید شده در این بسته است‌. این شبکه ارتباطی موجب می‌شود تا مدیران مدارس دولتی عادی پشتیبان همدیگر باشند و با تبادل تجربیات و الگوبرداری از برنامه‌های درسی و تجارب موفق سایر مدارس به ارتقای کیفیت آموزشی در مدرسه خود بپردازند. محور بعدی در این بسته تقویتی، توجه نهادهای مختلف ازجمله شهرداری‌ها به فضای فیزیکی مدارس دولتی است به‌گونه‌ای که این نهادها خدمت به مدرسه را خدمت به شهروندان بدانند و در همه حال به کمک مدارس بیایند.  یکی از مشکلات کلیدی در حوزه مدارس دولتی عادی این است که این مدارس بی پشت و پناه به نظر می‌رسند به ‌این معنی که مدیران آنها حس می‌کنند همواره خودشان هستند و خودشان و هیچ یار و کمکی ندارند. دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش اما می‌گوید در بسته تقویت مدارس دولتی این موضوع مورد تاکید قرار گرفته و قرار است این مدارس یک گروه حامی پیدا کنند به این صورت که جمعی از خیرین یا موسسات عام‌المنفعه و حتی مدارس دولتی و غیردولتی برخوردار از مدرسه عادی دولتی حمایت کنند. این حمایت‌ها البته فقط قرار نیست مالی باشد بلکه می‌تواند مشاوره‌ای و آموزشی باشد. جالب است که در این بسته تقویتی به فارغ‌التحصیلان مدارس دولتی نیز توجه شده و به آنها به چشم یک ظرفیت نگریسته شده به طوری که مدارس دولتی از توانمندی‌ فارغ التحصیلان خود استفاده کند. این اتفاق در آموزش و پرورش تازگی دارد، زیرا تا امروز فارغ التحصیلی به معنی قطع ارتباط مدرسه با دانش‌آموزان بوده حال آن که اگر جمعیت فارغ التحصیلان به صف شوند، می‌توانند هرکدام گوشه ای از کارها را بگیرند یا زمینه حل مشکلات و رفع چالش‌ها را فراهم کنند.
     
توجه به مدارس مناطق محروم
با این که مدارس دولتی عادی در سراسرکشور به یک چشم نگاه می‌شوند اما میان این مدارس در نقاط مختلف کشور تفاوت‌های اساسی وجود دارد به طوری که اگر یک مدرسه دولتی عادی در شهری بزرگ با مشکلات دست و پنجه نرم کند، یک مدرسه دولتی عادی در منطقه‌ای مرحوم، روستایی  یا حاشیه‌ای قطعا با مشکلاتی به‌مراتب عمیق‌تر درگیر است. این موضوع علت پرداختن ویژه به مدارس دولتی مناطق محروم در بسته تقویت مدارس دولتی است. اولین اقدام که دبیر شورای عالی آموزش و پرورش قول اجرایی شدن آن را داده، تدوین بسته‌های یادگیری متناسب با برنامه درسی با اولویت مناطق محروم است. این بسته‌ها می‌تواند شامل متون خواندنی، فایل صوتی و سایر محتواهای آموزشی برای آن دسته از دانش‌آموزانی باشد که از آموزش یا دبیر باکیفیت برخوردار نیستند.  توزیع رایگان تبلت و اینترنت رایگان میان دانش‌آموزان مناطق محروم، بخش دیگری از بسته تقویت مدارس دولتی است، چراکه ایام کرونا به‌خوبی ثابت کرد دانش‌آموزان این مناطق و فرآیند یادگیری آنها تا چه اندازه به‌واسطه در اختیار نداشتن امکانات سخت افزاری و ابزاری هوشمند ارتباطی شکننده است. البته یادمان نمی‌رود که در بحبوحه شیوع کرونا که دانش‌آموزان مناطق محروم نیاز مبرم به این امکانات داشتند آموزش و پرورش و سایر نهادهایی که می‌توانستند ایفای نقش کنند، چطور قادر به حل مسأله نبودند و تعداد زیادی از دانش‌آموزان دست‌شان هرگز به موبایل و اینترنت نرسید. به همین علت این بخش از بسته تقویتی فعلا آرمانی به نظر می‌رسد مگر این که آموزش و پرورش برای جلوگیری از تکرار تجربه گذشته، برنامه داشته باشد. 
     
فرمانی برای خلوت‌تر شدن کلاس‌ها
در میان مسائل ریز و درشتی که بسیاری از مدارس عادی دولتی را در تنگنا قرار داده، تراکم کلاس‌های درس از آن مشکلات بزرگ و حل نشده است. طبق آمارهای رسمی، در کشورمان ۹۴هزار و ۴۴۹مدرسه عادی دولتی دایر است که ۳۷هزار و ۵۷۶ مدرسه در مناطق شهری و عمدتا پرجمعیت فعالیت دار‌د. در این مدارس، ۸۸۱۳کلاس درس، بیش از ۴۰دانش‌آموز دارند و تعداد کلاس‌های با ۳۶ تا ۴۰ دانش‌آموز نیز ۵۳هزار کلاس درس است. تعداد کلاس‌هایی که با ۳۱ تا ۳۵ دانش‌آموز اداره می‌شود نیز رقم درشت ۱۰۴هزار و ۷۷۵ کلاس است. این درحالی است که وضعیت با استاندارد اعلام شده برای تراکم جمعیت در کلاس‌های درس بعضا فاصله زیادی دارد. اکنون اما بسته تقویت مدارس عادی دولتی با علم به این که بخشی از ناکارآمدی‌ها در این مدارس به تراکم بالای جمعیت دانش‌آموزان در کلاس‌های درس برمی‌گردد نسخه کاهش تراکم دانش‌آموزی تا دو سال آینده را تجویز کرده است. 
موسی‌الرضا کفاش، معاون دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش که در گفت‌وگو با ایسنا جمعیت کلاس‌های درس را به سه بخش«حداکثر مطلوب،استانداردو حداقل مطلوب» تقسیم می‌کند، می‌گوید: «در دوره ابتدایی حداکثر مطلوب تعداد دانش‌آموزان یک کلاس ۲۶ نفر، استاندارد تعداد دانش‌آموزان یک کلاس ۲۰نفر و حداقل مطلوب تعداد دانش‌آموزان یک کلاس نیز ۱۴نفر است. همچنین در دوره متوسطه اول و دوم نیز حداکثر مطلوب تعداد دانش‌آموزان یک کلاس ۲۸ نفر، استاندارد تعداد دانش‌آموزان ۲۲نفر و حداقل مطلوب تعداد دانش‌آموزان یک کلاس نیز۱۶نفر است. در هنرستان‌ها نیزحداکثر مطلوب تعداد دانش‌آموزان یک کلاس ۱۸نفر، استاندارد تعداد دانش‌آموزان ۱۵نفر و حداقل مطلوب تعداد دانش‌آموزان یک کلاس ۱۲نفر است.»
البته از آنجاکه کمبود کلاس درس در کشورمان همچنان قابل لمس و تعداد مدارسی که نیازمند نوسازی هستند قابل توجه است، همچنین به این علت که رفع کمبود بیش از ۲۰۰هزار معلم در نظام آموزشی سال‌ها زمان می‌برد، نمی‌توان به حل چالش تراکم کلاس‌های درس لااقل در کوتاه مدت امیدوار بود.

راهکار های تقویت مدارس عادی دولتی 
ورود نهادهای مختلف به حوزه فضای فیزیکی مدارس
ایجاد شبکه ارتباطی میان مدارس دولتی
کاهش تراکم دانش‌آموزی در کلاس‌های درس
تامین لباس و ابزار ورزشی برای همه دانش آموزان 
پرداخت یارانه آموزشی به دانش‌آموزان دهک‌های پایین
توجه به مدارس مرزی، شبانه، چند پایه، روستایی و استثنایی
تامین صبحانه برای دانش‌آموزان مناطق محروم
توزیع تبلت و اینترنت رایگان در مناطق محروم
استفاده از توانمندی فارغ التحصیلان هر مدرسه
طراحی گروه‌های حامی برای مدارس دولتی