وام، پشت دیوار اعتبار سنجی

شیوه درست اعتبار سنجی به این صورت است که افرادی که خوش حساب هستند بتوانند بدون معرفی ضامن،تسهیلات دریافت کنند. اتفاقی که سال‌هاست در کشورهای دیگر اجرا می‌شود اما شیوه اجرا در شبکه بانکی به این صورت بود که بانک‌ها اظهار می‌کردند متقاضیان اگر رتبه اعتبار سنجی خوبی دارند می‌توانند ضامن معرفی کنند که این موضوع نیز بسته به سلیقه متصدی تسهیلات شعب بود. در این گزارش به چگونگی دریافت تسهیلات با سیستم جدید اعتبار سنجی پرداخته‌ایم. 
در کشورهایی که سیستم اعتبار سنجی اجرا می‌شود، همه رفتارهای فرد در جامعه مورد بررسی قرار می‌گیرد. از جرایم رانندگی گرفته تا پرداخت مالیات. حالا بانک مرکزی اعلام کرده قرار است این شیوه در ایران نیز اجرا شود. یعنی رفتار اجتماعی برای پرداخت تسهیلات مورد بررسی قرار گیرد اما بررسی خبرنگار جام‌جم از نحوه پرداخت تسهیلات حمایتی مانند فرزندآوری و ازدواج نشان می‌دهد بانک‌ها رغبتی به پرداخت این نوع وام‌ها ندارند. همچنین افراد برای این‌که بتوانند تسهیلات دریافت کنند با پاسخ «فعلا تسهیلات نداریم»، «تسهیلات بسته است»، «برای دریافت تسهیلات باید سه ماه مبلغ مورد نظری که می‌خواهید را در حساب بگذارید»، «دو ضامن رسمی باید معرفی کنید» و مواردی از این قبیل مواجه می‌شدند. پس از گذر از همه این بخش‌ها نیز باز هم سلیقه متصدی تسهیلات بود که تعیین می‌کرد تسهیلات چه زمانی پرداخت شود. نکته قابل توجه اینجاست که در شرایطی متصدی تسهیلات شعب اظهار می‌کنند باید ضامن رسمی دولت معرفی شود که سال ۸۴ اصل ۴۴ قانون اساسی ابلاغ و تاکید شده دولت باید تصدی خود را در اقتصاد کاهش دهد. در واقع بانک‌ها اعتباری برای کارمندان و کارگران در بخش‌های خصوصی قائل نیستند.نسخه جدید مدل امتیازدهی اعتباری اشخاص حقیقی در اواخر خردادماه امسال در شورای سنجش اعتبار بانک مرکزی ارائه شده و به تصویب اعضا رسیده است. آن‌طور که کارشناسان می‌گویند، همکاری و هماهنگی نهادهای ذی‌ربط تنوع اطلاعاتی در نسخه جدید بیشتر شده است، در طراحی این مدل از شاخص‌های متنوعی استفاده شده است که مواردی مانند رفتار اشخاص در بازپرداخت تسهیلات، سابقه اشخاص در پرداخت چک، سابقه محکومیت‌های مالی اشخاص، وضعیت پرداخت مالیات، دهک‌بندی یارانه‌ها و حتی مواردی مانند پرداخت یا عدم‌پرداخت جرایم راهنمایی و رانندگی از مهم‌ترین شاخصه‌های مورد بررسی برای تعیین امتیاز اعتباری است.مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی در همین ارتباط گفته مدل اعتبارسنجی جدید برای این‌که تکمیل شود، نیازمند دریافت اطلاعات از بخش‌های مختلف است که خوشبختانه اطلاعات سازمان مالیاتی به دست ما رسیده و در حال دریافت سرویس وزارت رفاه و فراجا برای جرایم رانندگی هم هستیم که امیدواریم این موارد هم انجام شود.
 
اجرا از آذر ماه
معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی گفت: اعتبارسنجی موضوع مهمی است و با عملیاتی شدن آن در حوزه تسهیلات خرد، شاهد روان شدن در پرداخت خواهیم بود، همچنین نگرانی بانک‌ها از نکول رفع می‌شود. در این طرح به دنبال ارائه خدمات مناسب به مردم هستیم و نیمه نخست آذرماه از طرح پرداخت تسهیلات بدون کارمزد از طریق اعتبارسنجی رونمایی خواهد شد.وی ادامه‌داد: در روش جدید اعتبارسنجی پوشش اعتبارسنجی از ۳۰ درصد به ۱۰۰ درصد می‌رسد؛ همچنین در روش جدید اعتبارسنجی دقت این روش از ۶۰ درصد به ۸۰ درصد می‌رسد و در روش جدید عواملی همچون جرایم راهنمایی و رانندگی، بدهی بانکی و سجل محکومیت بانکی بررسی می‌شود.با هدف کاهش مطالبات معوق، بانک‌ها مکلف شدند قبل از پرداخت تسهیلات برای متقاضی وام استعلام اعتبارسنجی اخذ کنند.  به گفته کارشناسان، با اجرای جدید الگوی اعتبارسنجی علاوه برافزایش بهداشت اعتباری افراد، بانک‌ها نيز از دریافت بازپرداخت دلگرم تر می شوند، اقدامی که نیازمند همکاری بخش‌های مختلف است.

برخورد با اجرای سلیقه‌ای 
مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی  درباره اجرای سلیقه‌ای اعتبارسنجی در شبکه بانکی، گفت: مرجع اعتبارسنجی در شبکه بانکی یکی است و بانک مرکزی نیز با بانک‌هایی که به صورت سلیقه‌ای عمل کنند برخورد می‌کند. اصغر بالسینی، کارشناس امور بانکی در خصوص اهمیت اعتبارسنجی  گفته اکنون در خصوص تسهیلات کلان روال مشخص‌تر است به دلیل این که دریافت کننده تسهیلات علاوه بر این که تضامین کافی به بانک‌ها ارائه داده وضعیت تولیدی و گردش حساب فرد کامل مشخص است، اما در رابطه با تسهیلات خرد کمبود‌هایی حس می‌شود و نظام اعتبار سنجی مشتریان خرد دچار کاستی‌هایی بود، البته در بانک مرکزی برنامه‌های متعدد در حوزه‌های مختلف به سمتی پیش می‌رود که نظام اعتبار سنجی نظام کارآمد تری شود.