یک کمبود دردناک

هرچند حالا مهدی پیرصالحی، رئیس سازمان غذا و دارو اعلام کرده که از ابتدای خرداد، هیچ مرکز بهداشتی در کشور با کمبود این واکسن مواجه نخواهد بود اما اکنون نظام سلامت با دو چالش همزمان روبه‌روست؛ جبران کمبودهای گذشته و بازگرداندن اعتماد عمومی به چرخه واکسیناسیون کودکان!
   
سلامت کودکان در گرو واکسن
واکسن پنتاوالان یا پنج‌گانه، ترکیبی از پنج واکسن مهم و حیاتی است که از سال ۱۳۹۳ به صورت رسمی وارد برنامه واکسیناسیون همگانی در کشور شد. دکتر علی فرجی، متخصص کودکان در گفت‌وگو با جام‌جم درخصوص این واکسن می‌گوید: واکسن پنتاوالان با هدف پیشگیری از بیماری‌های دیفتری، کزاز، سیاه‌سرفه، هپاتیت B و هموفیلوس آنفلوآنزا نوع B به نوزادان تزریق می‌شود.واکسیناسیون با پنتاوالان در سه نوبت(دو،چهار وشش‌ماهگی)انجام می‌شود و جزو واکسن‌های پایه و اجباری شبکه بهداشت محسوب می‌شود. پیش از ورود این واکسن ترکیبی، واکسن‌های سه‌گانه (DTP) و واکسن هپاتیت B به صورت جداگانه تزریق می‌شد اما با ورود پنتاوالان، تزریق یکپارچه و کاهش دفعات تزریق، هم کیفیت ایمنی نوزادان افزایش یافت و هم احتمال خطا یا کاهش پوشش واکسیناسیون کمتر شد. واکسن روتاویروس نسبتا جدیدتر است. این واکسن از سال ۱۴۰۲ به‌صورت رسمی وارد برنامه واکسیناسیون همگانی شد. روتاویروس عامل اصلی اسهال‌های شدید و کم‌آبی در کودکان زیر پنج سال است و در بسیاری از کشورها، پیش از ورود واکسن، عامل اصلی مرگ‌ومیر نوزادان در فصول گرم سال بود. به گفته این متخصص اطفال روتاویروس برخلاف پنتاوالان تزریقی نیست، بلکه به صورت خوراکی و در همان ماه‌های دوم، چهارم و ششم زندگی نوزادان تجویز می‌شود. این واکسن نیز به‌سرعت در سبد واکسن‌های اجباری کشور قرار گرفت تا از مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های ویروسی گوارشی در نوزادان پیشگیری کند.
   
سایه تهدیدهای بی‌صدا
متاسفانه در دو سال اخیر، تأمین این دو واکسن با نوسان‌هایی همراه بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که دو شرکت واردکننده اصلی این واکسن‌ها، در سال‌های۱۴۰۲ و۱۴۰۳به تعهدات خود به‌درستی عمل نکرده‌اند. گاه با تأخیر، گاه با حجم کمتر از نیاز و گاه اصلا واکسنی وارد نکرده‌اند! موضوعی که نگرانی کارشناسان حوزه بهداشت عمومی و بسیاری از خانواده‌ها را برانگیخته چراکه کاهش پوشش واکسیناسیون،می‌تواند زمینه‌ساز بازگشت بیماری‌های ریشه‌کن‌شده یا کنترل‌شده در کشور شود. سلمان اسحاقی، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز روز گذشته نسبت به این مسأله هشدار داد و گفت: در صورتی که یکسری از واکسن‌ها به‌موقع وارد کشور نشود با مشکلات زیادی مواجه خواهیم شد و بسیار ضروری است که واکسن‌ها در زمان مناسب تامین شود؛به‌عنوان مثال اگر واکسن ضد‌ سل درزمان مناسب واردکشور نشود مرگ و میرها افزایش خواهدیافت.درهمین راستا، روزگذشته سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به‌صورت رسمی هشدار داده که اگر روند فعلی ادامه پیدا کند، با ترک‌فعل شرکت‌های واردکننده به‌صورت قضایی برخورد خواهد شد. 
   
پایان کمبود واکسن پنتاوالان از ابتدای خرداد
کمبود واکسن‌های حیاتی در کشور، به‌ویژه در مورد واکسن‌های نوزادان، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های این روزهای نظام سلامت است؛ مسأله‌ای که نه‌ فقط سلامت عمومی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه اعتماد عمومی به شبکه بهداشت کشور را نیز به چالش می‌کشد. در ماه‌های اخیر، گزارش‌های متعددی از کمبود واکسن پنتاوالان که از آن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین واکسن‌های پایه برای نوزادان یاد می‌شود در نقاط مختلف کشور منتشر شد.درپی افزایش نگرانی‌ها، رئیس سازمان غذا و دارو از آغاز فرآیند تولید و توزیع واکسن پنتاوالان در داخل کشور خبر داد.  مهدی پیرصالحی در گفت‌وگو با جام‌جم درباره آخرین وضعیت تأمین واکسن‌های پایه کشور می‌گوید: از سال گذشته، ذخایر استراتژیک واکسن کشور با چالش‌هایی جدی روبه‌رو شده بود و در سال ۱۴۰۳ نیز کمبود شدید واکسن پنتاوالان تجربه شد، به‌گونه‌ای که در مقاطعی، جابه‌جایی واکسن بین استان‌ها برای مدیریت بحران ضرورت یافت. وی می‌افزاید: بر همین اساس تأمین واکسن پنتاوالان از نیمه اردیبهشت آغاز شد و نخستین محموله واکسن پنج‌گانه تولید داخل در همان زمان بارگیری شد. توزیع سراسری این واکسن از ۱۷ اردیبهشت‌ به‌طور رسمی در شبکه بهداشتی کشور آغاز شده و تاکنون حدود ۸۰۰ هزار واحد از این واکسن تولید و ارسال شده است. براساس برنامه‌ریزی‌ها، این میزان تا پایان اردیبهشت به یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار واحد خواهد رسید. پیرصالحی ادامه می‌دهد: هماهنگی‌های لازم برای استمرار تولید و توزیع منظم در حال انجام است تا واکسن‌های تولیدشده به‌موقع به مراکز بهداشتی تحویل داده شود. از ابتدای خرداد، هیچ مرکز بهداشتی در کشور با کمبود واکسن پنتاوالان مواجه نخواهد بود و توزیع این واکسن به‌طور کامل در سراسر کشور انجام خواهد شد،چراکه تأمین به‌موقع و گسترده واکسن برای پوشش کامل برنامه ایمن‌سازی کشور، هدف اصلی است وسازمان غذا و دارو به‌صورت شبانه‌روزی فرآیند تأمین و توزیع را مدیریت و پایش می‌کند تا وقفه‌ای در ایمن‌سازی کودکان ایجاد نشود.مسأله واکسیناسیون، نه‌فقط یک موضوع بهداشتی، که یک مسأله ملی و راهبردی است. تأمین پایدار، شفاف و به‌موقع واکسن‌های حیاتی، نیازمند مدیریت مؤثر، نظارت شدید و قاطعیت در برخورد با ترک‌فعل‌هاست. اگر امروز، نارسایی در تأمین واکسن‌ها جدی گرفته نشود، فردا شاید با موجی از بیماری‌های عفونی‌ مواجه شویم که زمانی فکر می‌کردیم برای همیشه آنها را پشت‌سر گذاشته‌ایم