هوش مصنوعی، قابل اعتماد یا فریبکار

امروزه بسیاری از افراد برای انجام امور مختلف خود از ابزارهای هوشمند استفاده می‌کنند درحالی‌که برای بهره‌گیری از آنها، نیازی به دانش فنی و تخصصی ندارند. ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی روال انجام کارها را به گونه‌ای تغییر داده که انسان می‌تواند با استفاده از آنها، کارها را ساده‌تر و سریع‌تر انجام دهد. با این حال کاربردهای این ابزار را می‌توان در زمینه‌های مختلفی مانند پزشکی، تجارت، آموزش، هنر و سرگرمی مشاهده کرد. مجله‌ دانشگاه هاروارد در مقاله‌ای نوشت: در سال ۲۰۲۵، بیشترین میزان استفاده از هوش مصنوعی مربوط به حوزه «تراپی و مشاوره‌ روانی» (ارائه‌ راهنمایی برای مواجهه با چالش‌های روانی و شخصی) بوده است. براساس این گزارش، کاربران دیگر از هوش مصنوعی انتظار توصیه‌های عمومی ندارند؛ آنچه می‌خواهند، پاسخ‌های شخصی‌سازی‌شده و متناسب با موقعیت واقعی خودشان است.

ارتباط و زندگی روزمره: از چت و دستیارهای هوشمند، برای نوشتن متن، ترجمه، مکالمه و حتی طراحی رزومه یا ایمیل استفاده می‌شوند. همچنین ربات‌های پاسخگو در ارائه خدمات به مشتریان مثلا در بانک‌ها یا سایت‌های خرید، جای اپراتورهای اولیه را گرفته‌اند. کاربر یا مشتری می‌تواند پرسش‌های خود را مطرح کند تا چت‌بات هوشمند در آن زمینه اطلاعات مرتبط را ارائه دهد. این چت‌بات‌ها می‌تواند با مشتریان به‌صورت نوشتاری یا گفتاری ارتباط برقرار کند.

آموزش و یادگیری: یکی از قشرهایی که بیشتر با هوش مصنوعی سروکار دارند، دانش‌آموزان و دانشجویان هستند که از آن برای خلاصه‌سازی کتاب‌ها، حل تمرین، آموزش زبان و حتی شبیه‌سازی معلم خصوصی استفاده می‌کنند. معلمان نیز می‌توانند با کمک ابزارها و نرم‌افزارهای هوشمند، محتواهای آموزشی مختلفی نظیر فایل‌های ویدیوئی و صوتی تهیه کنند. یکی از پرکاربرد‌ترین ابزارهای هوش مصنوعی، ابزار هوشمند حل ریاضی است که به درک مفاهیم ریاضی و حل مسائل پیچیده کمک زیادی می‌کند.

کار و اقتصاد: یکی دیگر از جنبه‌های کاربردی هوش مصنوعی در طراحی، تبلیغات، حسابداری، تحلیل بازار و برنامه‌نویسی است که باعث صرفه‌جویی در هزینه و زمان شده، به طوری که افراد از مدل‌های زبانی برای طرح تجاری، مطالعات رقبا، تولید مقاله و بازاریابی استفاده می‌کنند. برخی کارآفرینان و صنایع بزرگ با استفاده از هوش مصنوعی مصرف انرژی، کیفیت کالا و برنامه تولید را کنترل می‌کنند.
ابزارهای هوشمند به برنامه‌نویسان در رفع خطای برنامه و طراحی و نوشتن یک ماژول یا تابع، بسیار کمک می‌کند. امروز بسیاری از شرکت‌ها در حوزه برنامه‌نویسی با استفاده از هوش مصنوعی اقدام به کدنویسی می‌کنند، مثلا داریو آمودی، مدیرعامل آنتروپیک می‌گوید: «درحال‌حاضر ۹۰ درصد از کدهای نوشته‌شده در بسیاری از تیم‌های این شرکت، توسط هوش مصنوعی تولید می‌شود.»

خلاقیت و هنر: مردم با کمک هوش مصنوعی تصویر، موسیقی، و یدئوهای خلاقانه تولید می‌کنند و نویسندگان از آن برای ایده‌پردازی و ویراست متون بهره می‌برند؛ حتی کارتونیست‌ها با هوش مصنوعی شخصیت‌های جدید و مدل‌های سه‌بعدی می‌سازند. یکی از دستاوردهای جدید هوش مصنوعی، ساخت تصاویر مختلف براساس توصیفات کاربر است. کاربر تصورات ذهنی خود را در قالب پرامپت‌نویسی به هوش مصنوعی ارائه می‌کند و ابزار هوشمند تصویر مورد نیاز کاربر را می‌سازد.

بهداشت و سلامت: یکی از کاربردهای رایج از هوش مصنوعی و چت‌بات‌ها در حوزه پزشکی است، به طوری که مردم از این ابزار برای بررسی آزمایش‌های پزشکی (تشخیص بیماری از روی عکس‌های پزشکی)، تنظیم رژیم غذایی یا تمرین ورزشی شخصی‌سازی‌شده، پایش وضعیت خواب، ضربان قلب و داده‌های سلامتی بهره می‌برند؛ مثلا گوگل دیپ‌مایند و دانشگاه ییل یک سیستم هوش مصنوعی توسعه‌ داده‌اند که می‌تواند به ابداع درمان‌های جدید برای مبارزه با سرطان کمک کند؛ این هوش مصنوعی توانسته یک درمان جدید پیشنهاد دهد که محققان آن را با موفقیت در سلول‌های زنده انسانی آزمایش کردند و نتایجی امیدوارکننده‌ای گرفتند. کارشناسان می‌گویند با رشد و توسعه هوش مصنوعی در چند سال آینده، یکی از شغل‌هایی که از بین می‌رود، پزشک عمومی است که دیگر کاربردی نخواهد داشت، با این حال هوش مصنوعی در بررسی نتایج پزشکی و بیماری، همچنان با ضعف‌هایی روبه‌روست. 
   
اعتماد کنیم؟
امروزه، کاربرد دستاوردهای هوش مصنوعی سبک زندگی شخصی بشر را به حد زیادی تغییر داده و انسان بسیاری از فعالیت‌های روزانه و شخصی خود را می‌تواند با کمک چت‌بات‌ها انجام دهد که باعث شده کارها سریع‌تر و خلاقانه‌تر انجام شود اما آیا می‌توان به پاسخ‌های هوش مصنوعی اعتماد کرد؟ هوش مصنوعی، هرچند پیشرفته، براساس الگوهای آماری عمل کرده و فاقد درک واقعی یا توانایی ارزیابی محدودیت‌های خود است. این سیستم‌ها که با داده‌هایی مانند کتاب‌ها، مقالات و وبسایت‌ها، آموزش دیده‌اند؛ پاسخ‌هایی تولید می‌کنند که به نظر منطقی می‌آید، اما لزوما دقیق نیست. 
چت‌بات‌های هوش مصنوعی اطلاعات محدودی دارد اما برای پاسخگویی در هر صورت برنامه‌ریزی شده‌‌اند. مثلا به جای گفتن «نمی‌دانم»، پاسخ‌های گمراه‌کننده تولید می‌کند که این رفتار ریشه در نحوه طراحی و عملکرد آن دارد. پاسخ‌های گمراه‌کننده نتیجه محدودیت‌های فنی و طراحی است، نه الزاما قصد فریب؛ البته اگر هوش مصنوعی از پاسخ دادن امتناع کند، نمی‌تواند یاد بگیرد یا خود را اصلاح کند. به همین دلیل است که گاهی اوقات اشتباه می‌کند و از اشتباهاتش درس می‌گیرد.
مساله دیگر، اطمینان کاذب این چت‌بات‌هاست که در تفسیر پرسش‌های مبهم یا چندوجهی مشکل دارد اما باید توضیح دهد که چگونه به پاسخ رسیده است. بسیاری از متخصصان، مانند نویسندگان و طراحان، اکنون از هوش مصنوعی برای کارهای خود استفاده می‌کنند. با این حال هوش مصنوعی باید به عنوان ابزاری به عنوان یک میانبر در نظر گرفته شود، در حالی که سپردن تمام کارها به آن می‌تواند وسوسه‌انگیز به نظر برسد اما به‌شدت بر خلاقیت شما تأثیرگذار است. اعتماد کورکورانه به هوش مصنوعی می‌تواند مخاطره‌آمیز باشد؛ زیرا این فناوری هنوز در مراحل ابتدایی خود است و نمی‌تواند جایگزینی برای تخصص و قضاوت انسان باشد. این ابزار باید به عنوان مکملی برای تحقیق استفاده شود و نباید در تصمیم‌گیری‌ها تنها به آن متکی باشید.