هم‌پیمانی برای حفاظت از هیرکانی

تغییرکاربری،بهره‌برداری‌های ناپایدار وازهمه مهم‌تر،آتش‌سوزی‌های عمدی وغیرعمدی طاقت این‌جنگل راطاق کرده است. در آخرین مورد حادثه آتش‌سوزی جنگل الیت مازندران، چنان دل‌آزار بود که واکنش‌های زیادی را برانگیخت و نهایتا با راه‌اندازی پویشی به‌نام «حفاظت از هیرکانی» همه ایران را مسئول نگهداری و نگهبانی از این زیست‌بوم جهانی کرد.
     
جنگل‌هایی با ارزش جهانی
وقتی در تیرماه ۱۳۹۸ جنگل هیرکانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید، به همه دنیا اعلام شد که این زیست‌بوم، نه‌فقط برای ایران، بلکه برای کل کره‌زمین ارزش دارد. بااین‌حال بنا بر آمار رسمی منتشره، با این‌که گستره جنگل‌های هیرکانی در ایران بیش از ۵۵هزار کیلومتر است، اما تقریبا نیمی از این پوشش جنگلی به دلایل مختلف طبیعی و انسانی از بین رفته است.
برخی گزارش‌ها هم از تخریب ومحو۲۵هزارهکتار از این جنگل‌ها در سال به‌دلیل تغییر کاربری، ویلاسازی، بهره‌برداری چوب، قاچاق چوب و زمین‌خواری خبر می‌دهند. در همین راستا و با این‌که هنوز آمار دقیقی از خسارات آتش‌سوزی جنگل الیت در مازندران منتشر نشده، اما گزارش‌ها نشان می‌دهند ده‌ها هکتار از پوشش گیاهی، درختان کهنسال و نهال‌ها، لایه حاصلخیز خاک و زیستگاه جانوری در این آتش‌سوزی آسیب دیده است.
     
ایران، مسئول حفاظت از محیط زیست
ایرانیان به همزیستی با طبیعت عادت دارند و هربار اتفاق ناگواری رخ می‌دهد، با اتحاد و همبستگی راهی برای مواظبت از آن می‌یابند. آتش‌سوزی الیت هم با این‌که فاجعه‌ای بزرگ رقم زد، اما پیام مهمی به تمام ایران فرستاد و آن‌هم این‌که هیچ استانی تنها نیست و مسئولیت مراقبت از کوه و جنگل و رود و ساحل و دریا وظیفه‌ای عمومی است.
بر همین اساس از چند روز پیش پویش حفاظت از جنگل‌های هیرکانی در فضای مجازی شکل‌گرفت و با همه‌گیرشدن آن، در عمل حرکتی عظیم و مردمی راه‌افتاد. حالا شهروندان می‌دانند که هدف تنها خاموش‌کردن یک آتش نیست، بلکه برای مراقبت دائمی و مسئولانه از همه جنگل‌ها به میدان می‌آیند.
نسیم کرامتی، کارشناس محیط‌زیست با بیان این‌که هیرکانی می‌تواند بزرگ‌ترین بهانه برای حرکتی بزرگ و ملی در جهت مراقبت از کل محیط‌زیست ایران باشدبه جام‌جم می‌گوید:«جمعیت بسیاربالا ومنحصربه‌فردی ازگونه‌های جانوری، پرندگان، پستانداران و ‌چرندگان درکناربیش از۳۲۰۰ گونه گیاه زراعتی و وحشی در جنگل‌های هیرکانی زیست می‌کنند که محافظت از آنها یک تکلیف عمومی است.»
او ادامه می‌دهد: «در ایام آتش‌سوزی در الیت فیلم‌هایی بیرون آمد که صدای ناله حیوانات و جانوران در آن شنیده می‌شد. این اتفاق دل هر انسانی را خون می‌کرد که چطور با یک بی‌مبالاتی این موجودات زنده در حال سوختن و ازدست‌دادن محل زندگی خود هستند. آن‌طور که یونسکو اعلام کرده، این جنگل با گونه‌هایی از جنس درختانی مانند شمشاد، ممرز، راش و انجیلی، و جانورانی چون خرس، پلنگ، گربه‌وحشی، انواع پرندگان و پستانداران متعدد یک اکوسیستم بی‌نظیر را تشکیل داده است.»
این کارشناس محیط‌زیست با اشاره به عوامل تخریب هیرکانی توضیح می‌دهد: «انسان نقش اول را در این ویرانگری برعهده دارد که به صورت‌های مختلف ازجمله سهل‌انگاری، آتش‌افروزی عمدی، گردشگری بی‌ضابطه، ساخت ویلا و تغییر کاربری در کنار تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های ترکیبی، با سرعت پیش می‌رود.»
کرامتی معتقد است که سوختن یک جنگل ضرر به همه دنیاست، پس باید قبل از هر چیز با حذف هرگونه استثنا و مجازات سنگین برای متخلفان، قوانین سختگیرانه‌‌ای برای تغییر کاربری اراضی جنگلی اعمال شود و در کنار آن نظارت درست و شفافی بر ویلاسازی و احداث جاده و حتی گردشگری در مناطق جنگلی صورت گیرد.
     
گروه‌های مردمی با تجهیزات ملی
بی‌شک راه‌اندازی پویش‌های مردمی و به‌مشارکت‌گرفتن نیروها در روستاها گام مؤثری در جهت حفظ محیط‌زیست در تمام نقاط ایران خواهد بود. اما این پایان ماجرا نیست واگر پویش حفاظت ازهیرکانی با حضور درست دولتمردان و سازمان‌ها و نهادهای مسئول همراه باشد، به الگویی برای دیگر اقدامات تبدیل می‌شود.دراین میان، برنامه‌ریزی درست وجامع و کارآمد، تامین منابع و تجهیزات مورد نیاز و ارائه گزارش‌های ماهانه و سالانه از وضعیت منابع طبیعی، راه را بر هر اشتباه و دست‌دزاری و تخریبی می‌بندد.
درحال‌حاضر در استان‌های شمالی و به‌خصوص مازندران مردم می‌گویند آماده تشکیل و آموزش «تیم واکنش سریع» در تمام شهرستان‌های جنگلی هستند، ولی حتما باید تجهیزات اطفای حریق مثل آتش‌خاموش‌کن‌های یک‌نفره، هواپیما و بالگردهای آبپاش استاندارد، در کنار استقرار تانکر آب و لباس ایمنی برای نیروها در دسترس باشند.
ضمن این‌که تجربه دیگر کشورها نشان می‌دهد استفاده از فناوری ماهواره‌ای، پهپاد وGIS برای رصد مداوم پوشش جنگلی و ردیابی حریق اجازه نخواهد داد شعله‌ای کوچک به شراره‌هایی عظیم تبدیل شود.تمام ماجرا این است که بهره‌مندی از استانداردهای بین‌المللی در مدیریت جنگل‌ها که بر پایه استفاده پایدار و حفاظت جدی است، علاوه بر حفظ جنگل‌های بومی، راه را برای احیای دوباره زیست‌بوم‌های بزرگی مثل هیرکانی هموار می‌سازد.