ایران و یزد دیگر توان ادامه کندی را ندارند؛ زمان جهش فرا رسیده است

متن گفت‌وگو

آقای دکتر، شما در تحلیل‌های اخیر خود بر ضرورت «جهش» در کشور و به‌ویژه در استان یزد تأکید کرده‌اید. چرا معتقدید امروز دیگر نباید به حرکت‌های آهسته اکتفا کرد؟

ایران، و طبیعی است که یزد نیز در همین مسیر قرار دارد، امروز در موقعیتی ایستاده‌اند که نمی‌توان آن را صرفاً یک مقطع زمانی دانست.

یعنی مشکل اصلی، کارنشدن نیست بلکه دیر انجام شدن کارهاست؟

دقیقاً همین‌طور است. بسیاری از مشکلات امروز ناشی از آن نیست که اقدامی صورت نگرفته، بلکه نتیجه این است که اقدامات با سرعت کافی انجام نشده‌اند. کارهایی که باید زودتر به ما در مرز میان ادامه حرکت‌های آهسته و ورود به مرحله‌ای نو از حیات اقتصادی، اجتماعی و تمدنی هستیم. سال‌ها مرحله اجرا، پروژه و تلاش وجود داشته، اما واقعیت این است که سرعت این حرکت‌ها متناسب با ظرفیت‌های عظیم کشور و این دیار کهن نبوده است.

همین کندی، به‌تدریج انباشته شده و شکاف‌های عمیقی در اقتصاد، معیشت، فرهنگ، محیط زیست، منابع آب، ساختارهای مدیریتی و حتی امید عمومی ایجاد کرده است.

نتیجه می‌رسیدند، با تأخیر به ثمر نشسته‌اند و همین تأخیرها آنها را به چالش‌هایی بزرگ تبدیل کرده است. بنابراین نمی‌توان گفت «کاری نشده»، بلکه باید گفت «کارها دیر شده» و همین دیر شدن‌هاست که ما را در وضعیت کنونی قرار داده است.

با این شرایط، چرا می‌گویید اصلاحات جزئی کفایت نمی‌کند؟

چون کندی تاریخی در تصمیم‌گیری و اجرا، دیگر اجازه نمی‌دهد با گام‌های کوچک، عقب‌ماندگی‌های انباشته جبران شود. امروز ایران و یزد به «جهش» نیاز دارند؛ جهشی آگاهانه و علمی که بتواند کاستی‌های گذشته را جبران کند. این جهش یک انتخاب تجملی نیست؛ یک ضرورت تاریخی است و هر تأخیری در آن، هزینه‌های بسیار سنگینی به نسل امروز و آینده تحمیل می‌کند.

شما از تحول در نگرش مدیریتی به‌عنوان پیش‌نیاز جهش نام می‌برید. منظورتان چیست؟

جهش قبل از آنکه یک پروژه اجرایی باشد، یک تحول فکری در مدیریت است. یعنی عبور از مدیریت محافظه‌کارانه و روزمره‌محور به مدیریتی آینده‌نگر، مسئله‌محور، علمی و جسورانه. این تحول مستلزم بازنگری در شیوه‌ها و ساختار تصمیم‌گیری است. در بسیاری موارد، این تغییر نگرش بدون تغییر در افراد رخ نمی‌دهد. اگر ترکیب فعلی می‌توانست جهش ایجاد کند، تا امروز این تحول اتفاق افتاده بود. شتاب تازه نیازمند افراد تازه، انرژی تازه و اراده‌ای تازه است.

در این میان، یزد چه وضعیتی دارد؟

یزد، سرزمین صبور کویر و قنا‌ت‌ها، تاریخی طولانی از خلق فرصت از دل محدودیت دارد. اما امروز مانند بسیاری از نقاط کشور از پیامدهای کندی‌های گذشته رنج می‌برد: مهاجرت نخبگان، فرسودگی زیرساخت‌ها، فشار بر منابع زیستی، و فاصله میان ظرفیت‌های بالقوه و عملکرد واقعی. این شکاف‌ها نشان‌دهنده پتانسیل جهش هم هستند؛ چون هر جا فاصله‌ای میان «هست» و «باید» شکل می‌گیرد، آنجا میدان خیزش است.

شما در صحبت‌هایتان از امید به‌عنوان یکی از نتایج جهش نام می‌برید. این ارتباط چگونه ایجاد می‌شود؟

امید ستون پنهان حیات اجتماعی است. جامعه بی‌امید، حتی اگر ثروتمند باشد، فرسوده است. اما جامعه امیدوار، حتی در تنگنا، رو به آینده دارد. جهش وقتی با صداقت، شفافیت و مشارکت مردم همراه شود، حس توانستن را به جامعه بازمی‌گرداند. این یعنی تبدیل مردم از تماشاگران خسته به کنشگران فعال و امیدوار؛ یعنی احیای سرمایه اجتماعی.

شما از نقش نسل جوان و ترکیب آن با تجربه پیشکسوتان هم سخن گفته‌اید. این ترکیب چه جایگاهی در جهش دارد؟

نسل جوان امروز، نسلی شجاع اما نه خام، جسور اما نه بی‌پروا، آرمان‌گرا اما واقع‌بین است. وقتی این نسل کنار تجربه نسل‌های پیشین قرار گیرد، موتور محرکه جهش واقعی شکل می‌گیرد. شتاب هوشمند، نتیجه هم‌افزایی تجربه و جسارت است.

برای تحقق این جهش، چه تغییراتی در شیوه‌های مدیریت لازم است؟

مهم‌ترین نکته این است که روش‌ها و سازوکارهای گذشته برای دستیابی به اهداف امروز کافی نیست. جهش نیازمند بازسازی بنیادی ساختارهای مدیریت، اصلاح سیاست‌گذاری، حذف بوروکراسی‌های کندکننده و برنامه‌ریزی استراتژیک است. بسیاری از حرکت‌های گذشته در دام ساختارهای ناکارآمد و تصمیم‌گیری‌های مقطعی گرفتار شده‌اند. امروز زمان نوسازی مدیریت و بازتعریف نقش آن است.

در نهایت، پیام شما برای ایران و یزد چیست؟

 پیام روشن است: امروز زمان انتخاب است. یا در حاشیه جریان تاریخ بمانیم، یا با یک جهش آگاهانه و علمی، خود را به متن آن بازگردانیم. ملتی که فقط تاریخ را می‌خواند، در نهایت اسیر روایت دیگران می‌شود؛ اما ملتی که تاریخ را می‌نویسد، با عقلانیت، علم، شجاعت و امید آینده خود را می‌سازد.

یزد می‌تواند نه فقط یادگار گذشته، بلکه پیشقراول فردا باشد؛ و ایران می‌تواند با تکیه بر همین ظرفیت‌ها، آینده‌ای نو خلق کند