چرا همیشه خسته‌ام؟

متخصصان دریافته‌اند که اولین و اصلی‌ترین دلیل خستگی اگر احتمال بیماری‌ها و التهابات عضلانی وجود نداشته باشد، روحی ـ روانی و ناشی از افسردگی است، ولی اگر شخصی در فاز روحی مثبت نیز دچار رخوت و خستگی شود، باید به‌دنبال مشکلات سیستمیک از جمله کمبود آهن یا اختلالات هورمونی در وی بود.

دکتر سیدحسین صمدانی‌فر، فوق تخصص غدد و متابولیسم بر کم خونی به‌عنوان اصلی‌ترین عامل ضعف و خستگی در افراد تاکید می‌کند و می‌گوید: کم خونی می‌تواند ناشی از کمبود آهن، اسید فولیک یا ویتامین B12 باشد. همچنین برخی بیماری‌های مغز استخوان نیز با کم خونی بروز پیدا می‌کند. البته نباید فراموش کرد که کم خونی در موارد شدید با تنگی نفس نیز همراه است.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: ضعف، خستگی و گرفتگی عضلانی می‌تواند ناشی از اختلالات تیروئیدی و بخصوص کم کاری تیروئید باشد. کم کاری تیروئید ممکن است با کمی ورم در کنار نشانه‌های خستگی خود را بروز دهد، اما تشخیص قطعی آن از طریق آزمایش خون ممکن است.

دیابت، خستگی می‌آورد

به گفته دکتر صمدانی‌فر، دیابت کنترل‌نشده نیز می‌تواند با علائمی چون کاهش توانایی در انجام کارها و ضعف عضلانی همراه باشد. براین اساس بررسی از حیث اختلالات هورمونی برای یافتن دلیل خستگی، ناتوانی و ضعف عمومی ضروری است.

در واقع ابتلا به دیابت که با افزایش غیرطبیعی قندخون همراه است از انتقال قند به سلول‌ها جلوگیری می‌کند و به این ترتیب سلول‌ها چیزی برای تبدیل به انرژی دریافت نمی‌کنند. در نتیجه بدن با وجود دریافت غذای کافی، قابلیت تبدیل آن به انرژی را از دست می‌دهد.

در چنین شرایطی بسته به نتایج بررسی‌های تشخیصی از سوی پزشک متخصص با ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی یعنی در رژیم‌ غذایی و الگوی تحرکی روزانه یا درمان با انسولین به کنترل قند خون بیمار کمک می‌شود.

کمبود ویتامین D و اختلالات کلسیمی

کمبود ویتامین D در جامعه ما بسیار شایع است، البته کمبود این ویتامین در جوامع دیگر نیز دیده می‌شود. یکی از دلایل اصلی این اتفاق هم استفاده از کرم‌های ضدآفتاب است که برای مقابله با اثرات منفی اشعه ماورای بنفش ضروری شناخته می‌شود.

در واقع کرم ضدآفتاب از جذب ویتامین D جلوگیری می‌کند. به همین دلیل امروزه بسیاری از تولیدکنندگان لبنیات، محصولات لبنی غنی شده با ویتامین D را عرضه می‌کنند، اما نکته مهم در مورد ویتامین D اینجاست که جذب کلسیم از طریق روده‌ها در حضور این ویتامین صورت می‌گیرد.پس پایین آمدن سطح ویتامین D در بدن با اختلالات کلسیمی نیز همراه خواهد بود.

دکتر صمدانی فر تاکید می‌کند کمبود ویتامین D می‌تواند به ضعف و گرفتگی عضلانی و خستگی منجر بشود. به همین دلیل مصرف خوراکی این ویتامین در کنار مصرف لبنیات، براساس نیاز روزانه هر شخص توصیه می‌شود. البته کمبود این ویتامین و نیز اختلالات کلسیمی از طریق آزمایش خون قابل بررسی است.

ناگفته نماند که برخی بیماری‌ها چون نارسایی‌های قلبی، عفونت‌های ادراری پنهان، کمبود آب در بدن و حساسیت‌های غذایی نیز می‌تواند علائمی چون خستگی، بی‌حالی و خواب آلودگی را به‌دنبال داشته باشد.

از سوی دیگر اگر خستگی و ضعف عضلانی مفرط، بیش از شش ماه در شخصی ادامه یابد احتمال ابتلا به فیبرومیالژیا یا درد شدید عضلات وجود دارد که با علائمی چون دردهای گسترده اسکلتی و عضلانی، خستگی، اختلال خواب و مشکلات مربوط به خلق و خو همراه است.

وقتی خستگی از افسردگی می‌آید

نباید فراموش کرد که خستگی در بیشتر موارد ریشه روحی و روانی دارد و در واقع خستگی و ضعف عمومی یکی از نشانه‌های افسردگی است.

به بیان دیگر افسردگی یکی از رایج‌ترین انواع ناراحتی‌هایی است که افراد را مبتلا می‌کند و از آن به‌عنوان سرماخوردگی روانی یاد می‌شود.

دکتر مهرنوش دارینی، روان‌شناس در گفت‌وگو با جام‌جم به افسردگی به عنوان یکی از دلایل اصلی بروز خستگی اشاره می‌کند و می‌گوید: افسردگی، علائم و نشانه‌های متفاوتی دارد و می‌تواند به اشکال متفاوتی چون غمگینی وتشویش زیاد، احساس بی ارزشی و گناه، دوری گزیدن از دیگران، از دست دادن اشتها، بی‌خوابی، از دست دادن علاقه و کسب لذت از فعالیت‌های عادی روزمره و خستگی روحی بروز کند.

وی از عوامل ایجادکننده خستگی روحی و افسردگی به رویدادهای زندگی و استرس‌های محیطی اشاره و اظهار می‌کند: بعضی اشخاص، پس از یک رویداد استرس‌زا دچار افسردگی می‌شوند.

رویدادهای منفی مانند از دست دادن شغل، قطع رابطه یا مرگ یکی از بستگان نزدیک می‌تواند بیشترین آسیب‌ها را از نظر ایجاد خستگی روحی به‌دنبال داشته باشد.

ناامیدی‌های تلخ، انتظارات و تهدید‌های خیالی و غیرواقعی نیز ممکن است زمینه‌ساز این بیماری روحی در فرد باشد.

گاهی نیز دلیل خستگی روحی و بروز افسردگی مربوط به نوع تفکر و باورهای شخص می‌شود. همچنین افرادی که دچار خطاهای شناختی و باورهای غلط در زندگی خود هستند، زمانی که به خواسته‌های خود دست نمی‌یابند و ناکام می‌مانند، زودتر دچار خستگی روحی و افسردگی می‌شوند.

نباید فراموش کرد که وقتی خلق و خوی افسرده شکل بگیرد و انگیزه برای کار و فعالیت کاهش یابد در نتیجه ناامیدی و بدبینی افزایش می‌یابد و فرد دیرتر از حالت خستگی روحی خارج می‌شود.

پونه شیرازی ‌- گروه سلامت