هجوم موج سوم ایدز به نسل چهارم

این کودک پیشقراول جمعیتی بزرگتر بود، 15 درصد از 2 هزار نفر هموفیلی که در ایران زندگی می‌کردند با داروی فاکتور هشت که از فرانسه به ایران آمده بود تا جان کودکان و جوانان ما را نجات دهد، به ویروس HIV مبتلا شدند. موج اول ورود ایدز به ایران درست در همین زمان اتفاق افتاد. هر چند غفلت انسان از چگونگی انتقال این ویروس در دنیا باعث شد، نه تنها ایران بلکه بسیاری از کشورهای جهان با استفاده از فرآورده‌های خونی آلوده پذیرای HIV در کشور خود شوند.
آغازموج دوم اپیدمی ایدز در بین معتادان تزریقی اتفاق افتاد، معتادانی که به دلیل استفاده از سرنگ و سوزن مشترک عامل دومین سونامی ایدز در ایران شدند. این فاجعه به قدری تکان‌دهنده بود که عامل بیش از 90 درصد مبتلایان به ایدز در آن زمان اعتیاد تزریقی شناخته شد. براساس آخرین آمار به دست آمده از مبتلایان به HIV که مربوط به تابستان سال‌جاری می‌شود، 68 درصد مبتلایان به ایدز در کشور به دلیل تزریق مشترک گرفتار شده‌اند و در این میان 29 درصد افراد هم از طریق تماس جنسی پرخطر به ایدز مبتلا شده‌اند.

منتظر موج سوم اپیدمی ایدز باشیم
تغییر الگوی انتقال ایدز از اعتیاد تزریقی به روابط جنسی پرخطر و افزایش 9 برابری مبتلایان به ایدز طی 10 سال گذشته، این روزها زنگ‌های خطر را به صدا درآورده و مسئولان را به تکاپو انداخته است که چه باید کرد؟ به هر ترتیب آنچه نگرانی‌ها را بیشتر کرده عامل اصلی این تغییر الگو است. افزایش گرایش جوانان و حتی نوجوانان به مواد محرک صنعتی که گفته می‌شود به رده سنی 11 تا 18 سال رسیده است یعنی در اوج سال‌های بلوغ این موضوع به قدری حساس و شاید غیر قابل کنترل باشد که به گفته دکتر بیژن صدری‌زاده مشاور معاون بهداشتی وزیر بهداشت و مشاور رئیس فرهنگستان علوم بزودی باید منتظر بود ایران نیز به دلیل استفاده از آمفتامین‌ها، متافتامین‌ها و شیشه در فهرست کشورهایی قرار بگیرد که تماس جنسی پرخطر عامل ابتلای دو سوم مبتلایان به ایدز باشد چرا که این ماده محرک صنعتی که به راحتی در دسترس قرار می‌گیرد باعث بروز رفتارهای جنسی مهار گسیخته‌ای می‌شود که در نهایت موج سوم اپیدمی ایدز را به دنبال خواهد داشت.
وی می‌افزاید: باید توجه مسئولان معطوف به دو گروه ویژه باشد. اول معتادان تزریقی که تاکنون اقدامات زیادی در قالب برنامه‌های کاهش آسیب و خطر مورد توجه بوده‌اند. لازم است این برنامه‌ها همچنان ادامه یابد. دیگری موج گرایش جوانان به استفاده از مواد محرک صنعتی است که می‌تواند در کوتاه‌مدت ویرانگر باشد.
یکی از نگرانی‌های عمیق کارشناسان خاصیت نهفتگی و دوره پنهان این بیماری است که به گفته متخصصان بیماری‌های عفونی مدت آن نه تنها کم نیست بلکه بین 2 تا 15 سال و به‌طور متوسط تا 10 سال زمان می‌برد. در این مدت، فرد از بیماری خود اطلاعی ندارد. در عین حال بیشترین درصد انتقال ویروس ایدز نیز در این مدت اتفاق می‌افتد. براین اساس نداشتن اطلاع از بیماری و اصلاح نکردن شیوه زندگی در مجموع عاملی برای افزایش و شیوع سریع این بیماری خواهد شد.
به اعتقاد دکتر صدری‌زاده، برای مقابله با شیوع این بیماری در زمانی که فرد از آن بی‌اطلاع است، فقط می‌توان از راه آگاه‌سازی مردم به برخی واقعیت‌ها بدون پرده پوشی به نتیجه رسید.
مشاور رئیس فرهنگستان علوم معتقد است: بیماری ایدز مشکلی است که همه کشورهای دنیا با آن دست و پنجه نرم می‌کنند اما بهترین راه برای رسیدن به موفقیت این است که در این زمینه فرهنگ‌سازی شود. امروزه در جامعه ما این طور جا افتاده که فردی که به ایدز مبتلا می‌شود به او انگ انحراف می‌زنند. این عکس‌العمل اجتماع باعث می‌شود فرد در مواجهه با بیماری درهر جایگاهی که در اجتماع قراردارد از دانش‌آموز و دانشجو گرفته تا شاغل در حرفه‌های مختلف دچار مشکل شود. این برخوردها باعث می‌شود رغبتی برای پیگیری بیماری و بروز آن برای دیگران در فرد نباشد، به‌طوری که شاید فردی مطمئن باشد که رفتار پرخطر داشته و احتمال ابتلا به این بیماری را دارد اما به دلیل فرهنگی که در جامعه جا افتاده جرأت این را نداشته باشد که حتی خودش از ابتلای خود مطمئن شود یعنی خود فرد هم ترجیح می‌دهد که نداند.
وی می‌افزاید:‌ به عنوان مثال اگر خانمی باردار یا شیرده بوده و به بیماری ایدز مبتلا شده باشد اگر مراحل درمان و پیشگیری را طی کند تا 90 درصد احتمال انتقال به فرزند کاهش می‌یابد. در غیر این‌صورت تا 45 درصد ممکن است فرزند نیز به این بیماری مبتلا شود. علاوه بر آن اگر آقایی مبتلا به ویروسHIV باشد و این ویروس در نهفتگی به سر ببرد، اگر به دلیل رفتار پرخطری که داشته از ابتلای خود اطمینان حاصل کند، می‌توان با تجویز دارو به همسر او از انتقال ویروس خودداری کرد. اینجاست که به ضرورت فرهنگ‌سازی در این زمینه می‌رسیم.

شیوع شیشه و ترس از بازگشت هروئین
علی رغم این‌که در هفته ایدز همه نگرانی و هشدار مسئولان نسبت به مصرف بی‌رویه مواد محرک صنعتی از جمله شیشه و افزایش بیماری ایدز از طریق رفتارهای پرخطر جنسی بود، به تازگی رئیس دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد نیز با توجه به خروج ناتو و نیروهای امریکایی از افغانستان، نسبت به افزایش تولید هروئین در افغانستان و بازگشت آن به چرخه مصرف مواد مخدر هشدار داده است.
علاوه بر آن عباس دیلمی‌زاده مدیر عامل جمعیت خیریه «تولدی دوباره» در این باره می‌گوید: اگرچه در افغانستان به جای زمین‌های تریاک چیز دیگری کشت نمی‌شود، اما از طرف دیگر لابراتوارهای تولید هروئین در مرز این کشور با چین به سرعت در حال رشد است. بنابراین باید منتظر بود که عرضه هروئین تا سال ۲۰۱۴ با قیمت ارزان از دیگر مواد پیشی بگیرد. افزایش مصرف هروئین یعنی افزایش استعمال ماده مخدر تزریقی، به عبارت دیگر فعالیت دوباره عاملی که موج دوم اپیدمی ایدز را به راه انداخت.
وی در ادامه با بیان این که آماری در زمینه کاهش تعداد معتادان به هروئین وجود ندارد و اتفاقاً چرخه تبدیل تریاک به هروئین پیشرفته‌تر شده است، می‌گوید: ۶۰ درصد تریاک تولیدی در افغانستان به هروئین تبدیل می‌شود و تولید این میزان هروئین به ۱۳ هزار تن پیش ساز نیاز دارد که این اطلاعات مشخص می‌کند اراده‌ای جدی برای مبارزه با تولید هروئین در افغانستان نیست. بی تردید شیوع هروئین و بازگشت آن به چرخه مصرف مواد مخدر در کنار شیشه‌ای که امروزه مشتری اصلی آن قشر جوان است، خطری‌انکار ناپذیر به شمار می‌آید.
دکتر محمد مهدی گویا رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمــان و آموزش پزشکـی در این‌باره می‌گوید: اگر تصور کنیم که انتقال جنسی و انتقال از طریق سرنگ مشترک دو کفه یک ترازو هستند و شیوع یکی یعنی رهایی از دیگری، کاملاً به بیراهه رفته‌ایم. کاملاً روشن است که آمار انتقال از طریق اعتیاد تزریقی همچنان جایگاه خود را حفظ کرده و بالا می‌رود و در کنار آن انتقال از طریق تماس جنسی هم شیوع پیدا کرده است. اینطور نیست که شیوع یکی از این طرق اصلی متوقف شود و روش دیگر فعال‌تر عمل کند، بلکه هر دو با هم حرکت می‌کنند. بنابراین باید به این روند در هر کدام از راه‌های انتقال به صورت جداگانه و تلفیقی نگاه کرد.

جنونی از جنس شیشه
مصرف مواد اعتیاد آور از هر نوع باعث می‌شود فرد در ابراز عواطف نسبت به خانواده گرایش کمتری نشان دهد.
پیامدها و تأثیراتی که مواد محرک صنعتی بر فرد می‌گذارد بر هیچ کس پوشیده نیست، به‌طوری که هر رفتار غیر انسانی را در ارتباط با مصرف‌کننده آن می‌توان متصور شد، اما موضوع نگران‌کننده این است که در حال حاضر در کشور ما مصرف شیشه به بهانه‌هایی غیر از اعتیاد و بدون اطلاع فرد تجویز شده و مورد مصرف است.
فردی که تریاک یا هروئین مصرف می‌کند کاملاً از اعتیاد خود و تأثیراتی که این مخدر بر روح و جسم او بر جای می‌گذارد مطلع است. اما نگرانی امروز مسئولان تغییر روش‌های مصرف مواد مخدر صنعتی است. این مواد به بهانه‌های واهی و گول زننده مثلاً به عنوان قرصی که انرژی‌زاست و می‌تواند به درس خواندن کمک کند و یا برای لاغری مؤثر است، در بین قشر جوان و نوجوان تجویز و عرضه می‌شود. بنابراین جوانی که مصرف‌کننده می‌شود خودش نمی‌داند که شیشه مصرف می‌کند و با ذهنیتی کاملاً مثبت در معرض مصرف این‌گونه مواد قرار می‌گیرد. بنابراین خیلی از این اقشار از این‌که به نوعی مصرف‌کننده مواد مخدر صنعتی هستند کاملاً بی‌اطلاعند اما پیامدهای مصرف دامنگیر آن‌ها می‌شود.
رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت می‌گوید: اصلی‌ترین راه پیشگیری از این وقایع تلخ اجتماعی اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی جوان و نوجوان در جامعه است.
زمانی که از این مقام مسئول سؤال می‌شود چرا برای شناساندن این‌گونه قرص‌ها اطلاع‌رسانی نمی‌شود، پاسخ می‌دهد:‌ به‌طور قطع آگاه‌سازی می‌شود اما متأسفانه این قرص‌ها در غالب اسم‌ها، عناوین و شکل‌های مختلف و بیش از هزار نوع و بسیار فریبنده عرضه می‌شود. بنابراین لازم است در سطح کلان به این موضوع بپردازیم، تولید‌کننده، عرضه‌کننده و فروشنده سه رأس مثلثی است که نادیده گرفتن آن ما را به هیچ منزلی نخواهد رساند.
گویا ادامه می‌دهد:‌ این ماده مخدر خیلی خطرناکتر و هولناکتر از تریاک و هروئین و... است. هر روز روزنامه را که باز می‌کنی می‌بینی یک قتل و یک اقدام جنایتکارانه در ارتباط با مصرف شیشه وجود دارد. بنابراین نیاز است به موضوع جور دیگر پرداخته شود، بی‌تردید تنها راه مقابله مجازات نیست، بلکه مهمتر ازآن اطلاع‌رسانی است. کمترین کار این است که جوان باید بفهمد شیشه چیست و یا خانم بی‌گناهی که در خانه نشسته و هیچ رفتار خلافی از او سر نزده و به خاطر بی‌اطلاعی از موضوع و تبلیغ دارویی که عامل لاغری است به شیشه گرایش پیدا می‌کند، باید بداند با چه افیون خانمانسوزی مواجه است.

رفتارهای خارج از قاعده
مصرف موادمخدر، رفتار پرخطر و خارج از قاعده متأسفانه به یک هشدار جدی در انتقال ایدز تبدیل شده است. به‌طوری که دکتر گویا در این باره می‌گوید:‌ بی‌بند و باری و رفتارهای خارج از قاعده گسترش یافته و به عنوان یکی از عوامل انتقال ایدز مطرح است. تبلیغات ماهواره‌ای یکی از عوامل شیوع بی‌بند و باری در کشور است که ضرورت دارد به شکلی مدیریت شود، چراکه نسل جوان امروز اطلاعات خود را در این رابطه از کلاس درس نمی‌گیرد، بنابراین باید با هدف‌گذاری در مدارس، دانشگاه‌ها و حتی پادگان‌های نظامی آگاه‌سازی در این باره جدی گرفته شود.

مین ایدز زیر پای کودکان کار و خیابانی
شاید همه ما کودکان کار و خیابانی را هر روز سر چهارراه‌ها در حال فروختن گل، فال و... دیده‌ایم و خیلی راحت از کنار آن‌ها گذشته‌ایم، بی‌آن‌که به این موضوع فکر کنیم یا اصلاً به ذهنمان خطور کرده باشد که شاید اینها قربانیان جدید موج ایدز در کشور باشند. موضوعی که چندی پیش معاون بهداشتی وزیر بهداشت بی‌پرده از آن سخن گفت و زنگ خطر آن را به صدا درآورد.
در هر حال علی‌اکبر سیاری به مطالعه انجام شده روی یک هزار کودک خیابانی در شهر تهران اشاره می‌کند و می‌گوید: بر اساس این مطالعه، شیوع ایدز در کودکان مورد مطالعه 5/4 درصد بوده است. این در حالی است که شیوع این بیماری در جمعیت عموم کشور یک دهم درصد است. بر این اساس می‌توان گفت شیوع این بیماری در کودکان کار و خیابانی 45 برابر جمعیت عادی است.
اگر مصرف‌کننده مواد مخدر و یا کسی که به رفتارهای پرخطر تن می‌دهد و یا کودک بی‌گناهی که شاید اسم ایدز را هم نشنیده باشد آگاهی در چگونگی رفتارهای خود داشتند، هیچ گاه به دام این ویروس کشنده نمی‌افتادند. خاموشی مسئولان و رسانه‌ها ثمره تلخی به بار خواهد آورد.
ایدز، طاعون سیاه قرن بیستم بوده است که در ربع پایانی سده پیش چهره هولناکش را نمایان کرد. ایران نیز از این تصویر کریه بی بهره نماند و امواج ابتلا به آن به میان شهروندان ، خصوصاً جوانان هم رسید اما آنچه امروز اسفناک تر به نظر می رسد تغییر الگوی انتقال ایدز است، تغییری که شاید هنوز راهبرد دقیق و مشخصی برای مقابله با آن از سوی نهادهای مسئول طراحی و تدوین نشده است.
>> ایران/ فاطمه احمدزاده

*شما چه نظری دارید؟ آن را با ما و دیگران در میان بگذارید*
*با کلیک روی نماد RSS  و ذخیرۀ آن، جدیدترین مطالب ما را آسانتر دنبال کنید*