بیا با هم حرف بزنیم

جام جم سرا:

انگار هر دو از این‌که با هم حرف بزنیم می‌ترسیم، از این‌که من بگویم چرا خوب درس نمی‌خواند و او بگوید چرا در کارهایش دخالت می‌کنم؛ از این‌که بگویم چرا دیر به خانه آمدی و بگوید چرا به من اعتماد نداری؛ از این‌که بگویم هنوز بچه‌ای و بگوید من دیگر بزرگ شده‌ام. این چاردیواری پر است از فاصله‌هایی از جنس سکوت که بین من و فرزندم دیوار ساخته است. گاهی دلم می‌خواهد بدون ترس از آنچه ممکن است پیش بیاید، مستقیم به چشمانش نگاه کنم و بگویم: بیا با هم حرف بزنیم.

امنیت‌بخشی به فرزند با ارتباط

برخی والدین از اهمیت وجود یک رابطه موثر با فرزندانشان آگاهند، اما راه و روش نزدیک شدن به جوان و نوجوانشان را نمی‌دانند. دکتر جعفر حسنی، عضو هیات علمی‌گروه روان​شناسی بالینی دانشگاه خوارزمی ‌تهران، درباره با ارتباط والدین و فرزندان می‌گوید: روابط بین فردی کلید بسیاری از فرآیندهای روان شناختی و حتی مشکلات بین فردی است. در سایه ارتباط مطلوب کودکان و نوجوانان می‌توانند مسیر پر پیچ و خم زندگی را با موفقیت طی کنند.

وی می‌افزاید: گرچه نحوه ارتباط برقرار کردن با فرزندان نوجوان یکی ازدغدغه‌های اصلی برخی والدین است، ولی برقراری این ارتباط خیلی هم سخت نیست. اصلی‌ترین قدم برای داشتن یک ارتباط خوب بین نوجوان و والدین ایجاد امنیت روانی است؛ یعنی فراهم کردن محیطی که فرد در آن احساس آرامش و امنیت داشته باشد. در یک خانواده آرام، افراد احساس همبستگی دارند و حس می‌کنند دارای اهمیت هستند؛ اما برعکس در خانواده‌هایی که تنش و درگیری بین والدین بالاست این حس امنیت نابود می‌شود و نوجوان امنیت را در بیرون از خانه جست وجو می‌کند. اگر والدین می‌خواهند نوجوان‌شان را هدایت کنند، اولین قدم این است که بدانند به هیچ وجه نباید ارتباط آنها با فرزندشان قطع شود و اگر بتوانند یک رابطه همدلانه و صمیمانه با فرزندانشان برقرار کنند نه تنها به شخصیت فرزندانشان بر نمی‌خورد بلکه آنها احساس ارزشمندی هم می‌کنند.

این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: در صورتی که نوجوان احساس کند شما به او اهمیت می‌دهید، در همه مشکلاتش با شما مشورت می‌کند و شما براحتی می‌توانید بر رفتارهای او کنترل بیشتری داشته باشید. بسیاری از والدین نمی‌دانند چه کارهایی انجام دهند که ارتباط با نوجوانشان به قهر و لجبازی کشیده نشود، باید بدانیم بهتر است از چه دری وارد شویم تا نوجوان با ما همراه باشد و پای حرف‌هایمان بنشیند.

پیامدهای یک ارتباط ناموثر

مدیر گروه روان​شناسی بالینی دانشگاه خوارزمی‌ خاطر نشان می‌کند: ارتباط ناموثر عواقب و پیامدهای نامطلوب بسیار زیادی دارد که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1) گرایش به سوی دوستان ناسالم

2) اعتیاد به مواد یا اینترنت

3) عدم تثبیت و شکل‌گیری هویت

4) بروز طیف گسترده رفتارهای پرخطر

5 ) پرخاشگری

چگونگی برخورد با لغزش‌های فرزندان

برخی والدین برای مواجهه با لغزش‌های احتمالی فرزندانشان در یک دوراهی مهم، سردرگم می‌شوند؛ چرا که نمی‌دانند با این خطا و لغزش قاطع و محکم برخورد کنند تا جوان و نوجوان حساب کار دستش بیاید​ یا آن‌که آن را ندیده بگیرند و از کنارش بگذرند تا بدون درگیری و جروبحث غائله ختم شود!

دکتر حسنی در پاسخ به این پرسش که بهترین راه برای برخورد با لغزش‌های احتمالی فرزندان چیست، می‌گوید: در این زمینه شعری از حضرت حافظ تداعی می‌شود: به پیر میکده گفتم که چیست راه نجات ‌/‌ بخواست جام می‌و گفت راز پوشیدن و این یعنی یادآوری غیرمستقیم. در یک نگاه کلی می‌توان گفت که نوجوانی دوره تصمیم‌گیری‌های بد و لغزش است، چون در دوره نوجوانی تغییرات بسیار اساسی در جنبه‌های مختلف زیستی، روان‌شناختی، اجتماعی و معنوی ایجاد می‌شود. به عبارت دیگر، تغییر رفتار در نوجوانی به‌طور ناگهانی اتفاق نمی‌افتد بلکه مستلزم گذشت زمان است. بنابراین باید فرصت ایجاد تغییرات را به نوجوانان بدهید.

توصیه‌های موثر ​

1) تقسیم مسئولیت و مشارکت دهی داشته باشید: بخش مهمی‌ از تنظیم مقررات و محدودیت‌ها برای نوجوانان و عبارت است از کمک کردن به آنها برای آن‌که یاد بگیرند چگونه به‌طور تدریجی محدودیت‌های خودشان را شخصاً اعمال کنند. باید در زمینه دلیل اعمال محدودیت با خود نوجوانان بحث و گفت‌وگو کرد تا با مسئولیت‌هایی که از طریق محدودیت‌ها اعمال می‌شوند،
آشنا شوند.

2) به‌صورت عملی راهنمایی کنید: پرورش نوجوانان شبیه مدیریت نیروی کار است. گاهی انجام یک رفتار قابل قبول مهم​تر و اثرگذارتر از صحبت کردن مداوم از طرز انجام دادن آن است. در زمینه لغزش‌های احتمالی می‌توان راهنمایی مذکور را انجام داد.

3) واقع‌بین باشید:​ نوجوانان غیر از نیازهای مشترک نیازهایی اختصاصی نیز دارند از نسخه در نظر گرفته شده برای فرزندان نوجوان در فامیل و اطرافیان برای فرزند خود استفاده نکنید و شرایط فرزند خود و زندگی خود را در نظر داشته باشید. مطالعه کردن درباره دنیای نوجوانی یکی از راه‌های شناخت ویژگی‌های این دوره سنی است.

4) مصمم باشید: نوجوانان اغلب دوست دارند قوانین و محدودیت‌های شما را آزمایش کنند. در اینجا لازم است والدین نظم و انضباط خود را حفظ کنند و پیامدهای پیش‌بینی شده قبلی برای نادیده گرفتن یا شکستن مقررات را اعمال کنند.

5) پیام‌ها و گفت‌وگوهای مثبت و محبت‌آمیز خود را تقویت کنید.

6) فقط عیب و ایراد دیده شده را به آنها تذکر ندهید. تعمیم ندهید و مقایسه نکنید.

7) از رفتارهای ناشایست و بدی که از فرزندان خود در گذشته دیدید، چشم‌پوشی کرده و آنها را به رخ او نکشید.

8) مواظب رفتارهای خودتان باشید که مخالف گفته‌هایتان عمل نکنید، چرا که شما همیشه در معرض دید فرزندانتان هستید و رفتارها و گفتارهایتان مورد رصد آنهاست. پس باید قول و فعل خودتان را مواظبت کنید.

فوت و فن‌های گفت‌وگو با پدر و مادر

بسیاری از فرزندان قبل از این‌که نظر پدر و مادرشان را در باب موضوعی مستقیما بپرسند براساس تجارب قبلی می‌توانند میزان مخالفت یا موافقت پدر و مادرشان را حدس بزنند. اگر شما هم می‌خواهید موضوعی را با آنها مطرح کنید بد نیست به این نکات هم دقت کنید:

1ـ وقت‌شناس باشید و زمانی مناسب را برای گفت‌وگو انتخاب کنید.

2ـ با توجه به این‌که والدین شما متعلق به یک نسل قبل هستند مقاومت آنها را در برخی مسائل درک کنید و گمان نکنید قصد اذیت کردن شما را دارند و در هر حالتی حفظ احترام والدین را لازم بدانید.

3ـ حرف‌هایتان را با استدلال بیان کنید و اگر باز هم مخالفت کردند به جای این‌که دوباره بر استدلالتان پافشاری کنید بپرسید در چه صورتی امکان دارد موافقت کنند، گاهی اوقات والدین برحسب عادت مخالفت می‌کنند و این سوال به آنها این عرصه را می‌دهد که با حفظ جایگاه خودشان با شما همراه شوند.

4ـ همیشه برای صحبت کردن با والدینتان به‌دنبال فرصت باشید، این صحبت‌ها نباید به نیازها یا شرایطتش وابسته باشد، بلکه هر وقت موضوعی را یافتید که برای آنها هم جذاب است، همان را بهانه کنید و با همدیگر به گفت‌وگو بنشینید. آنها از این‌که حرف مشترکی با فرزندانشان داشته باشند، لذت می‌برند.(شیما نادری/ضمیمه چاردیواری)