آنتی‌اکسیدان؛ نگهبان قلب

تجمیع گونه‌های اکسیژن فعال که ROS نامیده می‌شوند، باعث تخریب و آسیب به پروتئین‌ها، لیپیدها و DNA می‌شوند و نتیجه این تخریب نبود تعادل بین اکسیدان‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها به نفع اکسیدان‌هاست؛ فرآیندی که موجب پیری و ایجاد بیماری‌های مختلف در انسان می‌شود، اما ترکیبات آنتی‌اکسیدان می‌توانند تا حدودی از این اتفاق جلوگیری کند. آنتی‌اکسیدان‌ها در رژیم غذایی می‌توانند سیستم دفاع سلولی را تحریک و از تخریب اجزای سلولی در برابر آسیب‌های اکسیداتیو جلوگیری کنند. برای این مصارف، آنتی‌اکسیدان‌های مصنوعی بیشتر مورد استفاده هستند که از بسیاری از آنها ایجاد آسیب‌های کبدی گزارش شده است. بنابراین، نیاز به شناسایی منابع طبیعی و سالم که جایگزین مناسبی برای آنتی‌اکسیدان‌های مصنوعی در رژیم غذایی باشد، وجود دارد.

یکی از ترکیبات سرشار از آنتی‌اکسیدان، گیاهی است شناخته شده به نام زردچوبه. در آسیا از زردچوبه به طور گسترده به عنوان یک ادویه، رنگ‌دهنده و طعم‌دهنده در غذا استفاده می‌شود. در طب سنتی نیز به عنوان ضددرد، درمان اختلالات قاعدگی، روماتیسم و بیماری‌های پس از سوانح استفاده می‌شود. علاوه بر این، گفته شده که زردچوبه خواص ضدقارچ نیز دارد. داشتن ترکیباتی که مواد دافع حشرات را در خود جای می‌دهد نیز جزو خواص زردچوبه است، اما در واقع آنچه باعث شده تا زردچوبه برای تحقیقات ضدسرطان گزینه مناسبی باشد، خاصیت آنتی‌اکسیدانی آن است. مطالعه و بررسی‌های علمی نشان داده‌اند زردچوبه قدرت مهار رادیکال‌های آزاد را دارد و خواص ضدرادیکال قابل توجهی از آن گزارش شده است. فنل‌های موجود در ترکیبات طبیعی، به طور کلی جاذب بسیار موثری برای رادیکال‌های آزاد و آنتی‌اکسیدان‌ها است. بررسی‌های دانشمندان نشان داده است در زردچوبه نیز ارتباط محکم و قابل اطمینانی بین محتوای فنول‌های طبیعی زردچوبه و خواص آنتی‌اکسیدان آن وجود دارد. پلی‌فنولی که در زردچوبه عامل آنتی‌اکسیدان است، کورکومین (Curcumin) نامیده می‌شود.

تا امروز، بسیاری از آزمایش‌های بالینی کنترل شده، مصرف مکمل کورکومین در بیماران مبتلا به سرطان را درگروه‌های کوچک مورد بررسی قرار داده است. بسیاری از یافته‌ها نشان می‌دهد استفاده خوراکی کورکومین به احتمال زیاد به عنوان یک عامل درمانی در سرطان‌های دستگاه گوارش موثر است. در یک مطالعه بالینی که در بیماران مبتلا به سرطان لوزالمعده پیشرفته انجام شد، مشخص شد کورکومین دارای فعالیت ضدسرطان است، گرچه این فعالیت چندان قوی نیست. با توجه به اثر ضدسرطان پایین در تجویز خوراکی کورکومین و توجه به آب گریز بودن آن، برخی محققان پیشنهاد کرده‌اند کورکومین با تکنیک‌های داروسازی برای تزریق داخل وریدی در مطالعات بالینی مورد استفاده قرار گیرد. به نظر می‌رسد کورکومین می‌تواند باعث کاهش خطر ابتلا به سرطان ریه نیز بشود. محققان آزمایشی را روی کورکومین و نیکوتین انجام داده‌اند. نیکوتین یک ماده شیمیایی قدرتمند سرطانزاست که در بسیاری از افراد سیگاری سرطان ریه را موجب می‌شود.تحقیقات نشان داده است کورکومین باعث کاهش اثرات سرطانزایی نیکوتین می‌شود.

سرطان پروستات نیز یکی از عوامل مهم در مرگ مردان در تمام جهان است. با افزایش سن، خطر ابتلا به سرطان پروستات افزایش پیدا می‌کند. در پنجاه سالگی، از هر چهار مرد یک نفر دارای سلول‌های سرطانی در غده پروستات خود است. جالب است بدانیم در هشتاد سالگی از هر دو مرد یک نفر در پروستات خود سلول‌های سرطانی دارد. در مطالعه‌ای که دانشمندان روی سلول‌های سرطان پروستات انجام داده‌اند، مشخص شده است کورکومین باعث مهار رشد سلول‌ها و دارای پتانسیل مناسبی برای کند کردن روند پیشرفت سرطان پروستات است. بنابراین محققان نتیجه گرفته‌اند کورکومین ممکن است جایگزین غیرسمی مناسبی برای درمان سرطان پروستات در مردان باشد.

شاید بتوان سرطان پستان در زنان را در مقابل سرطان پروستات در مردان یک عامل مهم در مرگ و میر دانست. پژوهشگران چینی دریافتند کورکومین باعث سرکوب‌های متعدد روی سلول‌های سرطان پستان است. بنابراین به نظر می‌رسد نتایج اولیه تحقیقات دانشمندان در مورد کورکومین و سرطان بسیار دلگرم‌کننده است. به عنوان یک محصول طبیعی، کورکومین ترکیبی غیرسمی است که اثرات مهاری آن روی بسیاری از مسیرهای درگیر در بروز سرطان و تومور ارزشمند است. در واقع این ترکیب به تنهایی اثرات ضد تومور مناسبی را نشان داده است.

بنابراین به نظر می‌رسد مصرف روزانه زردچوبه در انواع غذاها، می‌تواند حفاظی طبیعی باشد در برابر انواع سرطان. البته شایان ذکر است که محققان مصرف بیش از حد این ترکیب طبیعی را توصیه نمی‌کنند زیرا مطالعات بالینی در انسان‌هایی که به مقدار زیاد از کورکومین استفاده کرده‌اند، در برخی از افراد تهوع یا اسهال و ایجاد فقر آهن را در افراد مستعد گزارش کرده است./ ضمیمه سیب

دکتر مهدیه انتظاری
استادیار شیمی آلی دانشگاه آزاد اسلامی