انتظاری که اشک و آه می‌شود: سقط مکرر جنین

جام‌جم‌سرا:از لحاظ آماری بیشتر سقط‌های جنین قبل از هفته ۱۲ بارداری رخ می‌دهند و علائم و نشانه‌های بیماری بدین قرارند:

لکه بینی و یا خونریزی واژینال
درد و کرامپ‌های شکم و قسمت تحتانی پشت
دفع مایع و یا بافت از طریق واژن

در بیشتر موارد خانم‌هایی که خونریزی خفیف در اوایل حاملگی دارند، خونریزی خودبخود متوقف شده و بارداری بدون مشکل ادامه می‌یابد. حتی گاهی اوقات خونریزی‌های شدید نیز ممکن است به سقط جنین منجر نشود.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
هر زمانی که باردارید و هر گونه خونریزی واژینال ولو به صورت لکه بینی دارید یا احساس خروج ناگهانی مایعات از واژن بدون وجود درد و خونریزی دارید، یا دفع بافت از واژن داشته‌اید، باید به پزشک مراجعه کنید تا معاینه شوید. در خروج بافت بهتر است که کل بافت دفعی را درون یک ظرف تمیز گذاشته و به پزشک نشان دهید. این کار کمک زیادی به پزشک برای یافتن علت سقط و نیز رد کردن احتمال حاملگی خارج رحمی در شما می‌دهد.

علل سقط جنین

ژن‌ها و کروموزوم‌های غیر طبیعی

اغلب موارد سقط جنین بدلیل عدم رشد و توسعه نرمال جنین رخ می‌دهد. اختلالات ژنی و کروموزوم‌های غیر طبیعی در جنین اکثرا ارثی نیستند. در زیر به برخی از این مشکلات اشاره می‌کنیم:

تخم پوچ یا Blighted Ovum – در زمانی که یک تخمک بارور شده دارای جفت و کیسه آب ولی بدون جنین باشد به آن تخم پوچ اطلاق می‌شود. این حالت بسیار شایع و علت حدود نیمی از موارد کل سقط جنین در سه ماهه اول حاملگی را تشکیل می‌دهد. علت بروز آن هنوز شناخته نشده است.

مرگ داخل رحمی جنین Fetal Death – در این حالت جنین موجود است ولی حیات ندارد. در نتیجه بیمار علائم و نشانه‌های حاملگی را داراست. دلیل مرگ داخل رحمی جنین متعدد است ویکی از دلایل آن مشکلات ژنتیکی جنین می‌باشد.

حاملگی مولار Molar Pregnancy – که در اصطلاح عامیانه به آن بچه خوره می‌گویند. نام دیگر آن بیماری تروفوبلاستیک حاملگی است و شیوع آن یک در هزار بارداری می‌باشد. علت آن بروز اختلالاتی در جفت جنین در هنگام بارداری می‌باشد.

مشکلات طبی مادر – در پاره‌ای از موارد بیماری‌ها و مشکلات طبی مادر مسئول سقط جنین می‌باشند نظیر دیابت کنترل نشده، بیماری تیروئید، عفونت‌ها، مشکلات هورمونی و اختلالات تشریحی رحم و سرویکس

چه عواملی سبب سقط جنین نمی‌شوند؟
بر خلاف تصور عامه، فعالیت‌های روزمره و انجام ورزش و بلند کردن اشیا سنگین و نیز داشتن رابطه جنسی و کار کردن (به شرطی که محل کار عاری از مواد شیمیائی مضر باشد) سبب سقط جنین نمی‌شوند.

عوامل خطرساز بیماری

سن مادر – در مادران بالای ۳۵ سال سن خطر سقط جنین بطور قابل توجهی افزایش می‌یابد. در مطالعات اخیر سن بالای ۳۵ سال پدر نیز در افزایش سقط تاثیر گذار بوده است.

سابقه سقط جنین قبلی – افرادی که سابقه ۲ بار سقط جنین در گذشته داشته‌اند، احتمال سقط جنین بعدی آن‌ها به ۲۸% افزایش می‌یابد.

بیماری‌های مزمن مادر – افرادی که دیابت و بیماری تیروئید دارند، در معرض خطر بیشتری هستند.

مشکلات تشریحی رحم و سرویکس – نظیر رحم دارای سپتوم و یا رحم تک شاخ و نیز کوتاهی طول دهانه رحم

مصرف سیگار و الکل و مواد مخدر – تست‌های پره ناتال تهاجمی نظیر آمنیوسنتز و بیوپسی کوریون (CVS) بطور جزئی احتمال سقط جنین را افزایش می‌دهند.

عوارض سقط جنین

در موارد سقط عفونی، بیمار دارای علائم تب، لرز و ترشحات واژینال غلیظ و بدبو می‌تواند باشد.
به طور کلی عوارض سقط جنین عبارتند از: خونریزی، باقی ماندن بقایای جفت و جنین، سوراخ شدن رحم حین کورتاژ و صدمه به ارگان‌های مجاور، عفونت‌های رحمی و لگنی، سندرم آشرمن (چسبندگی داخل رحم)

تست‌های تشخیصی

معاینه لگن توسط پزشک برای تعیین سایز رحم و میزان باز شدن دهانه رحم
سونوگرافی شکمی و واژینال – برای تعیین وجود ضربان قلب جنین و میزان رشد جنین
آزمایشهای خونی نظیر تست BHCG برای تعیین احتمال وجود بقایای جفت پس از سقط
آزمایشهای بافتی برای تشخیص قطعی سقط جنین و نیز رد احتمال حاملگی مولار

انواع سقط جنین

تهدید به سقط – Threatened Abortion به مواردی اطلاق می‌شود که شما دارای خونریزی واژینال هستید ولی دهانه رحم هنوز اتساع نیافته است. در این حالت ۵۰% احتمال سقط جنین وجود دارد.

سقط اجتناب ناپذیر- Inevitable Abortion به مواردی اطلاق می‌شود که شما دارای درد و خونریزی رحمی هستید و دهانه رحم شما متسع شده است، لذا سقط جنین قطعی می‌باشد.

سقط فراموش شده - Missed Abortion به حالتی اطلاق می‌شود که بافت‌های جنینی و جفت در داخل رحم مانده است ولی جنین فاقد حیات است.

سقط کامل - Complete Abortion به حالتی اطلاق می‌شود که کل محصول حاملگی (شامل جفت و جنین) خارج شده باشد.

سقط عفونی – Septic Abortion بدلیل عفونت در جریان سقط جنین و یا کورتاژ رخ می‌دهد که می‌تواند خیلی شدید باشد لذا احتیاج به درمان فوری دارد.

دارو و روش‌های درمانی

پزشک شما ممکن است استراحت و پرهیز از رابطه جنسی و ورزش را تا زمان تخفیف علائم درد و خونریزی توصیه بکند. گرچه مطالعات جدید پزشکی، موثر بودن آن‌ها را در جلوگیری از احتمال سقط جنین ثابت نکرده است ولی در ‌‌نهایت این موارد می‌تواند منجر به کاهش درد و خونریزی شما بشود.

درمان انتظاری – در برخی موارد ممکن است ترجیح بدهید که جریان سقط خودبخود جلو برود. این مرحله ممکن است چند هفته بطول بکشد و تحمل آن از لحاظ روحی و احساسی برای شما مشکل باشد.

درمان طبی – با تجویز قرص‌های واژینال سیتوتک توسط پزشک و یا کورتاژ رحم (تراشیدن داخل رحم با وسیله‌ای بنام کورت) D&C در اطاق عمل باشد. عوارض این عمل شامل سوراخ شدن رحم بندرت و نیز احتمال بسیار کم آسیب به ارگان‌های مجاور رحم و عفونت و خونریزی براثر باقی ماندن بقایای جفت باشد.

در موارد سقط‌های مکرر سه ماهه دوم بارداری که به دلیل نارسائی دهانه رحم و باز شدن بیش از حد آن (دیلاتاسیون سرویکس) رخ داده‌اند پزشکان شیاف سیگلوژست، آمپول پرولوتون تجویز کرده یا عمل سرکلاژ یا دوختن دهانه رحم با نخ‌های مخصوص را در اطاق عمل انجام می‌دهند (عمل شیرودکار) و این نخ باید هفته قبل از زایمان خارج شود.

بهبودی پس از سقط جنین ممکن است از چند ساعت تا چند روز طول بکشد ولی ذکر این نکته حائز اهمیت است که تا ۲ هفته پس از سقط از داشتن رابطه جنسی و یا دوش واژینال و یا تامپون حذر کنید. شروع پریود بعدی پس از سقط ممکن است تا ۶ هفته بطول بکشد اما شما ۲ هفته پس از سقط می‌توانید از روش‌های ضد بارداری نظیر قرص جلوگیری و یا IUD استفاده کنید. حداقل یک ماه قبل از تصمیم برای بارداری بعدی صبر کنید.

نکته:
اگر سن شما ۳۵ سال و یا بالا‌تر است پس از ۲ بار سقط جنین پشت سر هم و اگر سنتان پائین‌تر از ۳۵ سال است پس از ۳ بار سقط بررسی پزشکی از لحاظ وجود عوامل ژنتیک و مشکلات رحمی و غیره ضرورت دارد. گرچه باید خاطرنشان کرد که حتی بدون درمان حدود ۷۰ % زنانی که دارای سقط مکرر هستند، حاملگی‌های آینده موفقیت آمیزی خواهند داشت. (دکتر مریم لطفی زاد - متخصص زنان، زایمان و نازایی)