بی‌قانونی،‌ بیل و کلنگی ‌در دست گنج‌یاب‌ها

جام جم سرا: نکته اینجاست که شرایط برای به دنبال گنج رفتن و تخریب آثار باستانی کشور این روزها آنقدر مهیاست که خیلی‌ها ویران کردن مناطق باستانی کشور را ارزش دانسته و برای چنین کارهایی تورهای گردشگری برگزار می‌کنند.

نادر یکی از هزاران افرادی است که در آرزوی گنج، مناطق زیادی را با کلنگ و بیل زیر و رو کرده است. او که در یکی از شهرهای شمالی کشور زندگی می‌کند، در این‌باره می‌گوید: مناطق قدیمی زیادی در اطراف شهر ما وجود دارد، خیلی‌ها اینجا گنج پیدا کرده و یک‌شبه پولدار شده‌اند، یکی از دوستان خودم دو تا کوزه قدیمی پیدا کرد که پر از نقره بود. می‌دانید که سکه به مرور زمان به اکسیژن واکنش نشان داده و به گرد تبدیل می‌شود، به همین دلیل کوزه‌ها پر از گرد نقره بود.

نادر که سی ساله است، ادعا می‌کند 15 نفر از دوستانش نیز مانند او به دنبال پیدا کردن گنج هستند. مرد جوان ادامه می‌دهد: بعد از پیدا کردن زیرخاکی ما آنها را به واسطه‌هایی که بیشتر از یزد، اصفهان و تهران به اینجا می‌آیند، می‌فروشیم. به گفته او دلال‌های اشیای عتیقه حدود نیم تا یک درصد کمیسیون دریافت می‌کنند.

ابزار لازم

افرادی مانند نادر وقتی به دنبال گنج می‌روند به ابزار زیادی نیاز ندارند، بیل، کلنگ و چراغ قوه در بساط همگی آنها پیدا می‌شود، اما در این میان بردن دستگاه فلزیاب به محل دفن زیرخاکی فقط کمی برای آنها زحمت دارد. نادر دراین باره می‌گوید:براحتی می‌توان یک فلزیاب خرید. فقط باید پول داشته باشی. آن وقت فروشنده برای این‌که کارت بیخ پیدا نکند یک جواز جعلی معدن هم به عنوان اشانتیون به تو می‌دهد تا هر وقت پلیس گیر داد آن را ارائه دهید.

مردجوان ادامه می‌دهد: آنهایی هم که پول خرید فلزیاب ندارند آن را اجاره می‌کنند. در این مواقع اگر صاحب فلزیاب از کار شما مطمئن باشد یعنی بداند که گنج‌یاب حرفه‌ای هستید سهمی از اشیای عتیقه را به عنوان کرایه دستگاهش در نظر می‌گیرد، اما اگر تازه کار باشید باید از قبل به حسابش پول بریزید، آنها معمولا برای بررسی هر محل با توجه به ارزش دستگاهشان حدود یک میلیون تومان می‌گیرند.

نادر از جواب دادن به این پرسش که تاکنون چه اشیایی پیدا کرده، طفره می‌رود و درباره این‌که تا به حال پلیس دستگیرش کرده یا نه با صراحت می‌گوید: تا به حال پیش نیامده دستگیر شوم، اما یکبار که برای پیداکردن گنج به یک امامزاده رفته بودیم ماموران پلیس به آنجا آمدند ما هم مخفی شدیم و بعداز رفتن آنها کارمان را شروع کردیم.

به گفته مرد جوان بجز محل‌هایی که سازمان میراث فرهنگی آنجا را مشخص کرده و سیم خار‌دار و نگهبان دارد به دنبال گنج رفتن در دیگر مناطق کم خطر است. او درباره شرایط عجیب روستایی در نزدیکی سمنان می‌گوید: یکبار برای پیدا کردن زیرخاکی به این روستا رفتم. اهالی آنجا خیلی عادی شب و روز به دنبال گنج هستند، جالب اینجاست که آنها با زن و بچه خود به حفاری رفته و هنگام دیدن به یکدیگر خسته نباشید، می‌گویند. اینجا مناطقی هست که الان بیشتر شبیه میدان مین است، چون گنج‌یاب‌ها چاله‌های زیادی کنده‌اند.

جبار کوچکی‌نژاد، رئیس فراکسیون میراث فرهنگی و گردشگری مجلس نیز درباره افزایش یا کاهش فعالیت گنج‌یاب‌ها در کشور به جام‌جم می‌گوید: تا آنجا که به یاد دارم این مساله همیشه وجود داشته، اما افزایش فعالیت گنج‌یاب‌ها را مشاهده نکرده‌ام.

او درباره کیفیت فعالیت یگان حفاظت میراث فرهنگی در حفاظت از آثار باستانی کشور ادامه می‌دهد: این یگان با کمبودهایی روبه‌رو است، اما با وجود همه این مشکلات فعالیت مناسبی دارد.

نماینده استان گیلان درباره بیشترین استان‌های درگیر در این حوزه بیان می‌کند: آمار مشخصی در این باره نداریم، اما در استان گیلان این فعالیت‌ها به حداقل رسیده است.

همیشه شانس نمی‌آورند

بیشتر کارشناسان براین باورند که وقتی قدرت اقتصادی اعضای جامعه‌ای کاهش پیدا کرده و نیروی جوان آن از نبود شغل و درآمد رنج ببرد، خیالبافی و به دنبال گنج رفتن دربین آنها رواج پیدا می‌کند، اما نکته اینجاست که بسیاری ازاین افراد در آرزوی یافتن گنج اندک اندوخته خود را نیز از دست می‌دهند. نادر در این‌باره می‌گوید: پدر یکی از دوستانم فرش فروشی داشت، اما در آرزوی یافتن گنج مغازه‌اش را فروخت تا فلزیاب بخرد، اما تاکنون نتوانسته چیز باارزشی پیدا کند، خیلی از آنهایی که دنبال گنج هستند و من آنها را می‌شناسم زن و بچه دارند، ولی با این حال خطر می‌کنند.

کارن خانلری، عضو فراکسیون گردشگری و تاریخ مجلس نیز با بیان این که هر وقت شرایط اقتصادی مردم بد شود، گروه بیشتری به دنبال گنج می‌روند به جام‌جم می‌گوید: در برخی مواقع این افراد موفق به کشف اشیای باستانی می‌شوند، اما این یافته‌ها ثروت ملی است، به همین دلیل باید شرایط برای فعالیت آنها سخت شود.

خانلری ادامه می‌دهد: برای کنترل این مساله باید در قوانین بازنگری شود، چون اکنون خلأ قانونی در این حوزه سبب شده ثروت ملی به تاراج برود. برای نمونه اکنون شرکت‌های تولید فلزیاب آگهی فروش فلزیاب یا تورهای گنج‌یابی می‌دهند، بنابراین می‌توان گفت برخورد قانونی با این شرکت‌ها صورت نمی‌گیرد، به همین دلیل افراد زیادی در رویای یافتن گنج، آثار باستانی کشور را تخریب می‌کنند.

نادر درباره ارزشگذاری اشیای کشف شده می‌گوید: خیلی مشخص نیست چون افرادی که این وسایل را پیدا می‌کنند، معمولا اطلاعات دقیقی از ارزش آنها ندارند، برای مثال چند سال پیش یک نفر به‌اندازه یک وانت‌بار ظرف و ظروف قدیمی پیدا کرده بود. او آنها را حدود پنج میلیون تومان فروخت.

گنج‌یابی آنلاین یا با کمک جادو

تعدادی از گنج‌یاب‌ها نیز که فلزیاب یا نقشه در اختیار ندارند، برای پیدا کردن دقیق محل دفینه‌ها دست به دامن رمال‌ها می‌شوند. علیرضا یکی دیگر از جوانانی است که در آرزوی یافتن گنج روز‌هایش را به شب می‌رساند. وی در این‌باره یادآور می‌شود: یکبار پیش یکی از این رمال‌ها رفتم. او نوشته‌ای به من داد و گفت هنگام روز به محلی که فکر می‌کنم گنج آنجاست بروم و عود روشن کنم بعد متن نوشته را در عمق یک وجبی زمین دفن کرده و وردی را 26 بار بخوانم، سپس رو به غرب دراز کشیده و گوش خودرا به زمین بچسبانم تا صدایی راهنماییم کند.

علیرضا ادامه می‌دهد: چند بار این کار را کردم، اما صدایی نشنیدم به همین علت اعتقادی به کمک رمال‌ها ندارم.

واقعیت اینجاست که گنج‌یابی بازار کار را برای برخی شیادان گرم کرده تا آنجا که برخی‌ها در سایت‌ها و وبلاگ‌های مختلف به فروش جزوه، کتاب و مشاوره آنلاین می‌پردازند. به عنوان خریدار با یکی از این فروشندگان آنلاین تماس گرفتیم و او ادعا کرد یک جزوه 350 برگی را گردآوری کرده و آن را به قیمت 200 هزار تومان می‌فروشد.

فروشنده آنلاین درباره جزئیات جزوه‌اش ادامه داد علائم گنج‌یابی و نکات زیادی در این جزوه گنجانده شده و می‌تواند آن را به‌وسیله پست یا به صورت حضوری تحویل دهد. جالب اینجاست که اگر از او بپرسید این جزوه به او برای یافتن گنج کمک کرده یا نه، جواب می‌دهد: من تا به حال دنبال گنج نرفته‌ام، فقط به متقاضیان مشاوره می‌دهم.

یکی از روش‌های مشاوره این فروشنده آنلاین کتاب و جزوه گنج‌یابی به این شکل است که باید از منطقه‌ای که گمان می‌رود گنج در آنجا وجود دارد عکس گرفته و برای او ایمیل کنید تا آقای کارشناس آنلاین به شما مشاوره بدهد. نکته اینجاست که اگر از آقای فروشنده جزوه بخرید مشاوره برای شما رایگان است وگرنه بعد از دیدن عکس‌ها به شما قیمت مشاوره را می‌گوید.

باتوجه به این‌که نبود شغل، آموزش، درآمد، امکانات تفریحی و نبود نظارت دقیق بر مناطق باستانی سبب شده جوانان زیادی در آرزوی یافتن گنج فریب افراد فرصت طلب را بخورند، باید از مسئولان خواست راهکار مناسبی برای رفع نیازهای اولیه جوانان بیندیشند تا تبهکاران با سوء‌استفاده از نیاز این افراد مقدمات تخریب میراث فرهنگی کشور را فراهم نکنند.

مهدی آیینی ‌/ ‌گروه جامعه