مصائب یک شهرک سینمایی 600 هکتاری

در حالی که می‌شود با همفکری و تعاملی همسو تقسیم کار کرد و امیدوار بود نتیجه این همکاری مثبت فیلم‌هایی جذاب و پرمخاطب و البته شایسته تلاش‌های رزمندگان هشت سال جنگ تحمیلی باشد. برای این که یاد کردن از فیلم‌های ماندگار و طلایی عرصه دفاع مقدس به یک حسرت تبدیل نشود و راهکار بازگشتن به روزهای اوج این سینمای بومی را مرور کنیم، سراغ روح‌الله سهرابی، قائم‌مقام انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس ـ به عنوان مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نهاد فعال در این عرصه ـ رفتیم و با او به گفت‌وگو نشستیم. کسی که علاوه بر مدیریت دردآشناست و به دلیل کارگردانی آثار دفاع مقدسی چون «خاکستر و برف» از نزدیک دستی بر آتش دارد.

انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس را می‌توان یکی از حامیان و ناظران اصلی جریان فیلمسازی متعهد نامید. از همین فضای حمایتی گفت‌وگو را آغاز کنیم.

انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس در کنار فضای نظارتی که بر برخی از آثار تولیدی عرصه دفاع مقدس دارد، در سال‌های اخیر بحث حمایت از فیلمسازان و مشارکت در تولید آثار را هم در پیش گرفته است. گاهی حتی این حمایت در مرحله پس از تولید یک فیلم و هنگام تبلیغات و اکران آن اثر هم ادامه می‌یابد. در بحث مشارکت هم سعی می‌کنیم به پروژه‌هایی که نزدیک به ماموریت، اهداف و سیاست‌های انجمن است ورود کنیم و به نسبت ظرفیت و توانمان در تولید آنها مشارکت داشته باشیم. بجز همه اینها، آثاری هستند که برای ما از اولویت بیشتری برای ساخت برخوردارند که خودمان مستقیم آنها را تولید می‌کنیم که در آن صورت ممکن است ما از ارگان‌ها و نهادهای دیگر مشارکت بگیریم.

مثل چه آثاری؟

به عنوان مثال باید به فیلم «دلتنگی‌های عاشقانه» به کارگردانی رضا اعظمیان اشاره کنم که به زندگی شهید منوچهر مدق و همسرش می‌پردازد. چون این کار تولید خود انجمن بود استثنائا ما از نهادهای دیگری مثل بنیاد سینمایی فارابی برای ساختش مشارکت گرفتیم.

در بحث شناسایی، معرفی و تربیت فیلمسازان جوان مستعد در این عرصه چه کارهایی انجام داده‌اید؟

بحث تربیت فیلمساز یکی از مهم‌ترین فعالیت‌هایی است که الان انجمن آن را پیگیری می‌کند. ما اکنون در سه بخش تولید آثار آماتور، نیمه‌حرفه‌ای و حرفه‌ای از فیلمسازان حمایت می‌کنیم و در تولید آثارشان مشارکت داریم. بیشتر هم این اتفاق در زمینه فیلم کوتاه و مستند می‌افتد. تلاش ما هم این است که از افراد متعهد استفاده کنیم. این همکاری‌ها با دعوت و فراخوان در مقاطع مختلف صورت می‌گیرد. درست است که در چنین فضایی به شکل آکادمیک برای تربیت فیلمساز در این زمینه برنامه‌ای نداریم و شناسایی افراد مستعد و تربیت آنها در پروسه تولید اتفاق می‌افتد، اما بحث آموزش در یک رده سنی دیگر و در بسیج هنرمندان به طور جدی دنبال می‌شود. ما در ادامه سعی می‌کنیم از بچه‌های شایسته‌تر محیط دانشگاهی در امر تولید استفاده کنیم. در برنامه تولید آثار حرفه‌ای‌تر هم سعی می‌کنیم در جلسات مختلف از فیلمسازانی که علاقه‌مند به تولید آثار دفاع مقدسی هستند، دعوت به همکاری کنیم.

در سایت انجمن یک نظرسنجی گذاشته و پرسیده‌اید با ایجاد تشکیلات و سازمان‌های جدید در حوزه تولید محصولات فرهنگی دفاع مقدس موافقید؟ پاسخ خودتان به این پرسش چیست؟

اگر این تشکیلات و ارگان‌ها موازی کاری نکنند و کار همدیگر را تکرار نکنند، هیچ ایرادی ندارد. اتفاقا هم‌افزایی این نهادها می‌تواند بسیار تاثیرگذار هم باشد، اما یکی از ایرادات راه انداختن این تشکیلات در شرایط فعلی یک مقدار افتادن روی دور تکرار و موازی کاری است. ولی اگر هر کدام از این نهادها و ارگان‌ها مسئولیت انجام بخشی از کار تولید یک فیلم را به عهده بگیرند، نتیجه بسیار بهتری حاصل می‌شود. مثلا یک تشکل کار تحقیق و پژوهش را انجام دهد و نهاد دیگر کار تولید را پیش ببرد و ارگان دیگری مراحل پس از تولید را پیگیری کند، شاهد اتفاقات بهتری در این زمینه خواهیم بود و به جای موازی‌کاری می‌توان عنوان هم‌افزایی را به کار برد. اگر این نواقص برطرف شود و با توجه به این که عرصه دفاع مقدس، فضای پرتنوعی است، وجود و فعالیت درست و هوشمندانه این تشکیلات می‌تواند تاثیر بسیار مثبتی داشته باشد.

یعنی از میان سه پاسخ بله، خیر و این که بستگی به عملکرد سازمان‌ها دارد، به سوال این نظرسنجی، نظر شما روی همین گزینه آخر است؟

بله، دقیقا.

امیدوارم که نگاه ایده‌آل شما در این ارتباط در آینده‌ای نزدیک عملی شود، اما الان وجود این تشکیلات درخصوص تولید فیلم دفاع مقدس و وجود جشنواره‌های مختلف موضوع، به خروجی مناسب و درخشانی منجر نشده است. فکر می‌کنید راه یکسان‌سازی و تجمیع این فعالیت‌ها چه باشد؟

یکی از راه‌هایش این است که از ایجاد بی‌رویه و بی‌حساب و کتاب این تشکیلات جلوگیری شود. به دلیل این که ارگان‌هایی که اینقدر سریع متبلور می‌شوند، همان قدر زود هم کنار زده می‌شوند؛ چون از یک بنیه و یک ساختار تعریف و طراحی شده‌ای برخوردار نیستند. بنابراین شروع کار باید با یک فکر و ایده درست و طراحی شده باشد تا در ادامه نیز شاهد اتفاقات مثبتی در این ارتباط باشیم. در وهله دوم باید افرادی برای حضور در راس مدیریت و مسئولیت این تشکل‌ها انتخاب شوند که توجیه شده و آشنا به این مقوله باشند و مثلا از یک مدیر ورزشی یا اقتصادی ناآشنا به عرصه فیلم و سینما استفاده نشود. به فرض چنین وضعی ما نمی‌توانیم انتظار یک خروجی درخشان را داشته باشیم. صرف علاقه به مقوله فرهنگ و هنر نمی‌تواند موجبات موفقیت یک مدیر غریبه با این محیط را فراهم کند. در کنار همه اینها باید در اتاق فکرها به ضرورت این انجمن‌ها و تشکل‌ها فکر شده باشد و همه جوانب آن مورد بحث و بررسی قرار گیرد. باید به این فکر شود که ایجاد یک انجمن جدید چه دستاوردهایی خواهد داشت و وجودش در کلیت به نفع فرهنگ و هنر مملکت خواهد بود یا این که باز صرفا قرار است شاهد تشکیلاتی باشیم که در نهایت چند نفر دورهم جمع می‌شوند و دست بالا برای عده‌ای محدود اشتغالزایی می‌کند که در نگاه کلان خروجی مناسبی هم ندارد.

عده‌ای از فیلمسازان شناخته شده و فعال عرصه دفاع مقدس از لابیرنت‌ها و مسیرهای سردرگم و پیچ در پیچ نهادهای مرتبط با تولید فیلم دفاع مقدسی گلایه دارند و می‌گویند همکاری‌های خوبی در این زمینه صورت نمی‌گیرد. چرا؟

به هر حال هر ارگان یک سری محدودیت و معذوریت دارد. به عنوان مثال ما در انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس فیلمنامه‌های رسیده را می‌خوانیم و بررسی می‌کنیم و ایرادات و موارد مرتبط را به فیلمساز منتقل می‌کنیم. البته انتقال این مسائل به معنای اعمال سلیقه و نفوذ نیست که الزاما باید این سکانس‌ها را به اثر حذف یا اضافه کنید، اما واقعا یک چیزهایی دست ما نیست. مثلا وضع جلوه‌های ویژه ما هنوز هم به شکل سنتی پیش می‌رود و به دلیل به روزرسانی نشدن فاصله زیادی با استانداردهای دنیا دارد. بنابراین هرازگاهی شبیه اتفاق تلخی که سر فیلم ـ سریال «معراجی‌ها» افتاد، رخ می‌دهد و به آن شکل تعدادی از بهترین دست‌اندرکاران سینما جان خود را از دست می‌دهند. انصافا شهید رنجبر، مدیر شهرک سینمایی دفاع مقدس یکی از بهترین و توانمندترین مدیران سینمایی کشور بود که در این حادثه از میان ما رفت و بتازگی به خوبی شهرک را تجهیز کرده بود یا شهید جواد شریفی‌راد که یکی از بهترین افراد در زمینه جلوه‌های ویژه بود که به سختی می‌توان جایگزینی را برای او تصور کرد. بعضی از گلایه‌های این فیلمسازان که بعضی از آنها شاید بحق هم باشد، به دلیل سختگیری‌هایی است که ما در ارتباط با جلوه‌های ویژه و جلوگیری از تکرار چنین حوادثی انجام می‌دهیم. نتیجه سختگیری نکردن و تعامل بیشتر با فیلمسازان هم حوادثی از این قبیل است که نمی‌شود آن را جبران کرد. شهرکی به بزرگی دفاع مقدس که وسعت آن بالغ بر600 هکتار است، هزینه‌ها و مخارج زیادی دارد که یک انجمن از پس اداره و نگهداری آن برنمی‌آید. فقط صدها میلیون تومان هزینه جاری این شهرک در سال است.

چه نهادی باید ورود کند؟

به نظرم سازمان سینمایی در این زمینه باید اقدامات حمایتی موثری انجام دهد، چون به عنوان متولی سینمای کشور رسیدگی به این موضوع جزو تعاریف ذاتی این نهاد است. سازمان سینمایی باید فضای سینمای دفاع مقدس را حمایت کند و نسبت به تجهیز شهرک سینمایی دفاع مقدس اقدامات لازم را انجام دهد تا ما هم بتوانیم خدمات شایسته‌ای را به فیلمسازان ارائه کنیم. در آن صورت ما دیگر شاهد شکوه و گلایه کارگردانان نخواهیم بود که مثلا حین انجام کار بگویند ما به دلیل ساعت‌ها وقت گذاشتن روی فلان وسیله مستهلک، زمان و فرصت تعیین شده فیلمبرداری را از دست دادیم. ما در حد توانمان در آنجا لوکیشن‌هایی مانند زندان ساختیم یا جاده‌ها را شبیه مناطق عملیاتی در ایام جنگ درآوردیم، ولی واقعا ما به تنهایی نمی‌توانیم با بودجه‌ای که در اختیار داریم، از پس اداره و تجهیز وسایل برآییم و طبیعتا به دلیل این که توان همه آنچه را سینمای ایران به آن نیاز دارد نداریم، ممکن است همچنان شاهد گلایه‌های فیلمسازان باشیم.

اگر این اتفاق بیفتد و سازمان سینمایی به طور جدی ورود و حمایت کند، فکر می‌کنید همین شهرک سینمایی دفاع مقدس برای تولیدات سینمایی ما کفایت می‌کند یا نیاز به فضاهای جدیدی است؟

به نظرم اگر مکان کنونی تجهیز شود، این شهرک تا ده‌ها سال می‌تواند پاسخگوی ظرفیت سینمای ایران باشد. ضمن این که چون ما طرح جامع آن را برای ساخت و ساز و گسترش لوکیشن‌های متنوع آماده کرده‌ایم، در صورت حمایت شاهد اتفاقات خوبی خواهیم بود. اگر ارگان‌هایی چون حوزه هنری و سازمان صداوسیما به دلیل تولید آثار دفاع مقدسی و تصویربرداری در شهرک سینمایی دفاع مقدس، بخشی از بودجه تولیدی خود را به تجهیز این شهرک اختصاص دهند، یک باقیات صالحاتی برای سینما و تلویزیون ایران است و تا سال‌ها هم پاسخگوی نیاز فیلمسازان خواهد بود.

الان وضع تولیدات سینمای دفاع مقدس ما را در مقایسه با تولیدات سالانه به لحاظ کمی و کیفی چگونه می‌بینید؟

به لحاظ کمی نسبت فیلم‌های دفاع مقدسی به تولیدات سالانه رقم ناچیزی است و حداقل باید شاهد دو برابر تعداد فعلی باشیم تا به تولیدی استاندارد برسیم. به هر حال دفاع مقدس دوره خیلی مهمی در کل تاریخ کشورمان است. از نظر کیفی هم فعلا شرایط راضی‌کننده‌ای نداریم. البته همه این نقصان به سینماگران هم برنمی‌گردد و باید سختی‌های تولید چنین آثاری را هم در نظر گرفت؛ ضمن این که متولیان این امر هم زیاد است و پرداختن به جنگ تحمیلی و دفاع مقدس از حساسیت بالایی برخوردار است، دست و دل برخی از فیلمسازان هم برای رفتن به این سمت می‌لرزد و با احتیاط در این ارتباط فعالیت می‌کنند، اما امیدواریم در سال‌های آینده با وجود برپایی همین جشنواره فیلم مقاومت که در آن به سر می‌بریم و قطع به یقین در روند تولید آثار هم تاثیرگذار خواهد بود، شاهد برطرف شدن این نقیصه باشیم.

علی رستگار / گروه فرهنگ و هنر