بیش‌فعالی و اختلال تمرکز در کودکان

جام جم سرا: علامت اصلی این بیماری یا اختلال، ‌ناتوانی در توجه است و کودکان و نوجوانان ممکن است در گوش دادن به سخنران مشکل داشته باشند و در به پایان رساندن وظایف یا پیگیری‌های خود با مشکلاتی رو به رو باشند. اغلب این کودکان و نوجوانان افکار پوچ و اشتباه دارند و در انجام کارهای خود بی‌دقت هستند. کودکان مبتلا به بیش‌فعالی از انجام فعالیت‌ها اجتناب می‌کنند و ممکن است خیلی زود از انجام کار‌ها خسته شوند.
بسیاری از کودکانی که به اختلال ADHD مبتلا هستند برای نشستن و یک جا ماندن توانایی لازم را ندارند و ممکن است به طور مداوم در داخل خانه دست به کارهای عجیب بزنند. آن‌ها تمایل زیادی به پیچ و تاب خوردن دارند، بی‌قرار هستند و برخی از آن‌ها گزافه گویی می‌کنند. این کودکان معمولاً بیش از حد صحبت می‌کنند و در پیدا کردن وسایل شان و هنگام بازی سر و صدا می‌کنند.

عملکردهای روزانه

یکی دیگر از علائم این اختلال رفتارهای تکانشی است. این کودکان در پاسخ دادن به معلم خود به سرعت حرف او را قطع می‌کنند و قبل از به پایان رسیدن سؤال حرف می‌زنند. رفتار با این کودکان بسیار دشوار است و به نوبه خود باید صبر زیادی در رفتار با آن‌ها داشت. اگر این اختلال درمان نشود در رشد کودک به لحاظ اجتماعی و تحصیلی تأثیر می‌گذارد. ناتوانایی در تمرکز، اغلب منجر به عملکرد ضعیف آن‌ها در محیط مدرسه می‌شود. این موانع به کاهش عزت نفس و افزایش رفتارهای پر خطر منجر می‌شود. بیش فعالی خطر ابتلا به اختلالات افسردگی کودکی و اضطراب را افزایش می‌دهد.

علل بیش فعالی

کودکان مبتلا به بیش‌فعالی از فعالیت مغزی کمتری برخوردارند. همچنین مواد شیمیایی مغزشان نامتعادل است. البته هنوز کاملاً مشخص نیست که چه چیزی باعث این بی‌نظمی می‌شود اما بسیاری از کار‌شناسان بر این باورند این اختلال ریشه در ژنتیک دارد.

تشخیص

هیچ تست آزمایشگاهی برای تشخیص این اختلال وجود ندارد اما پزشکان و متخصصان در پاسخ بیمار به سؤالات، ‌توضیحاتی که خانواده ارائه می‌دهد و مشکلات رفتاری و ارزیابی مدرسه بیماری را تشخیص می‌دهند. کودک مبتلا به بیش‌فعالی باید حداقل به مدت ۶ماه این علائم را داشته باشد این علائم تا سن ۱۲سالگی ادامه دارد.

انواع بیش فعالی

شایع‌ترین نوع بروز بیش فعالی، بی‌توجهی و رفتارهای تکانشی است. گروهی کودکان بی‌قرار هستند ولی توانایی کنترل انگیزه‌های خود را دارند.

داروهای کنترل کننده

داروهای محرک به افزایش دامنه توجه کودک کمک می‌کند و رفتارهای ناشی از بیش فعالی، تکانشی و... را کنترل می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد این دارو‌ها تا ۸۰ درصد در کار و فعالیت کودکان اثرات نگران‌کننده دارد و داروهای غیر محرک گزینه خوبی برای این کودکان است.

کمک‌های مشاوره‌ای

مشاوره و بهره‌مند شدن از خدمات مشاوره‌ای به کودک بیش‌فعال یاد می‌دهد چگونه مسئولیت کارهای خود را به عهده بگیرد و اعتماد به نفس داشته باشد همچنین پدر و مادر با استراتژی‌های حمایتیشان به بهبودی کودک کمک می‌کنند. نوع خاصی در درمان به عنوان آموزش مهارت‌های اجتماعی وجود دارد که به کودکان در نوبت گرفتن و به اشتراک‌گذاری کمک می‌کند. همچنین مطالعات نشان می‌دهد درمان طولانی مدت با استفاده از دارو و رفتار درمانی تنها راهکارهای درمانی به شمار می‌رود.

آموزش و پرورش ویژه

اکثر کودکان مبتلا به ADHD در کلاس‌های درس که استاندارد هستند آموزش می‌بینند در حالی که بودن در محیطی که به لحاظ آموزشی ساختار یافته‌تر باشد بهتر است. آموزش این کودکان ویژه است که باید با نیازهای خاص و توانایی یادگیری آن‌ها طراحی شود همچنین بهتر است اختلالات رفتاری این کودکان نیز در نظر گرفته شود.

نقش خانواده

والدین این کودکان باید روال مشخصی را در خانواده دنبال کنند. طراحی یک برنامه روزانه و تعریف آن برای کودک هر روز باید یادآوری شود. این موضوع کودک مبتلا به بیش‌فعالی را تا حدودی منظم می‌کند و باید والدین زمان‌های خاصی را برای بیدار شدن از خواب، غذاخوردن، بازی کردن، مشق شب، کار‌ها و فعالیت‌های دیگر اختصاص دهند.

رژیم‌های غذایی

برخی از کار‌شناسان بهداشت بر این باورند برخی مواد غذایی نشانه‌های ADHD را کاهش می‌دهد. غذاهایی که حاوی پروتئین بالا هستند مانند تخم مرغ، گوشت، حبوبات، آجیل و... این مسأله را بهبود می‌بخشد. بهتر است به جای استفاده از کربوهیدرات ساده مانند آب نبات و نان سفید از کربوهیدرات‌های پیچیده مانند گلابی و نان سبوس دار استفاده کنند. برخی کار‌شناسان معتقدند کودکانی که علاقه زیاد به مصرف تنقلات دارند ممکن است به این اختلال مبتلا شوند در حالی که هنوز نقش افزودنی‌های مواد غذایی و تأثیر آن در این اختلال مشخص نشده است.

تلویزیون و بیش فعالی

ارتباط بین تلویزیون و ADHD هنوز نامشخص است، اما آکادمی اطفال امریکا گزارش می‌کند بهتر است کودکان خردسال در تماشای تلویزیون محدود‌تر شوند و کودکان زیر دو سال در طول روز دو ساعت به تماشای تلویزیون بنشینند و والدین برای توسعه مهارت‌ها و توجه کودکان بهتر است در فعالیت‌هایی مانند بازی، بلوک سازی، پازل و خواندن با او همراهی کنند. همچنین متخصصان نسبت به توجه مراقبت‌های دوران بارداری هشدار می‌دهند زیرا کودکانی که در معرض دود سیگار در دوران بارداری بوده‌اند دو برابر بیشتر به اختلال ADHD مبتلا می‌شوند. (مهدیه شایگان/ایران)