شهسوار نی نوا

در چند روز گذشته خبری اعلام شد مبنی بر این که «حسین علیزاده از گرفتن نشان شوالیه امتناع کرد» و در نامه‌ای ضمن قدردانی از مسئولان سفارت فرانسه و تبریک و احترام به تمام بزرگان ایران و جهان که چنین نشان بزرگی را دریافت کرده‌اند، خود را بی‌نیاز از دریافت این نشان اعلام کرد و فقط به نام حسین علیزاده اکتفا کرد که به نقل از فرهاد فزونی بهتر است بگوییم «شوالیه فرانسه به نشان علیزاده مفتخر نشد».

همین فرصت کافی بود بهانه‌ای ساز شود و از علیزاده و نی‌نوایش بنویسم، نی نوا اثریست یادگار زمان و مردمی که عاشقانه بر مزار عشق رندانه گریستند، نی نوا که سال‌هاست ستایش منتقدان را به همراه داشته است یک تصویرسازی از روزگاری نه‌چندان دور است که رنگ و شکلی تازه در زمان خود داشته که علیزاده بحق تصویرگر شایسته‌ای برای این کار بوده و اثرش به شنونده می‌گوید:

با لب دمساز خود گر جفتمی‌‌ /‌‌ همچو نی من گفتنی‌ها گفتمی...

آنگاه که این اثر موسیقایی در 30 سال کمتر از عمر کنون حسین علیزاده ساخته و پرداخته شد به اعتقاد همه اهالی موسیقی اگر قرار بود اکنون چنین قطعه‌ای نوشته شود شاید چنین ژرفایی نمی‌یافت چرا که هنرمند هبوطی «آنی» دارد که هنر آمدنی است نه آوردنی... نی نوا زاده ذهنیت علیزاده و شاید یک خاطره نویسی موسیقایی از سال‌های آغازین جنگ ایران و عراق باشد و او اذعان داشته همراه با نوشتن نت‌های نینوا به دلیل جنگ ایران و عراق اشک می‌ریخته... خود خالق نی نوا درباره خلق این اثر بیان کرده است که ایده اصلی این طرح متعلق به سال 56 بوده که در سال 62 انتشار پیدا کرده است و هدفش این نبوده که قطعه‌ای مذهبی بسازد، هرچند که آئین مذهبی را در کنار سایر ایده‌هایی که داشته، در ساختن آلبوم خود الهام‌بخش دانسته و می‌گوید در آن زمان که ه. ا. سایه (هوشنگ ابتهاج) روی مثنوی خود داشت کار می‌کرد، من هم خواستم به گونه‌ای با او همراه شوم... «با خودم گفتم اگر بخواهم با او همراه شوم؟ گفتم بشنو از نی چون حکایت می‌کند... و بعد گفتم یک کار اساسی کنم که کسی نکرده باشد و یک فرم نی و ارکستر باشد که بالاخره نی نوا شد... .»

نی‌نوا نامی است زیبا و چند بعدی از یک اثر موسیقایی که هم «نی‌نوا» است و هم «نی‌ نوا» و هم یک اثر ارکسترال در دستگاه نوا که دستگاهی‌ است با حال و هوای متعادل که می‌توان به جرات آن را یک اثر ملی دانست که هر کس با هر عقیده‌ای برداشت خود را از آن دارد. در کارنامه کاری حسین علیزاده می‌توان نوا را دستگاهی پررنگ دید که این نشان‌دهنده علاقه آهنگساز به این دستگاه موسیقی است.

محوریت اصلی نی نوا ساز «نی» و ارکستر زهی است مشتمل بر قطعات در آمد، نغمه، جامه دران، نهفت و فرود و رقص سماع است که شکل اصلی کار به طور کامل بر پایه ردیف‌سازی و آوازی ایرانی بنا شده است. نی نوا یک اثر هنری خوب و اصیل با همه تاکیدات (اکسنت‌های) موجود در ردیف موسیقی است که وقتی در فرم ارکستر شنیده می‌شود آدمی را در عین لذت بردن از موسیقی هوشیار نگه می‌دارد که باید گفت معرفت موسیقی ما نیز بر هوشیاری آن است.

اجرای این کار را باید حاصل یک همدلی بین حسین علیزاده، جمشیدعندلیبی، خاچیک باباییان، فرشید بصیری و محسن تویسرکانی دانست که با هر بار شنیدن این اثر، این همدلی پررنگ‌تر دیده می‌شود و باز باید گفت «نی نوا» تصویرسازی یک سماع ایرانی در فرسنگ‌ها دورتر از این کره خاکی است که گویی ناله بر عرش می‌رساند.

حمید فرید ‌/‌ کارشناس موسیقی