بلدیه اگرچه در زبان دهخدا، مؤسسهای تعریف شده که «به کار نظافت و خوبی آب و نان و چراغ و سوخت و خواربار و صحت نظر دارد» اما در قانونی که 12 خردادماه 1326 به تصویب مجلس رسید، موسسهای بود که هدف اصلیاش کمک به دولت و مراقبت از شهر معرفی میشد. در این قانون، هدف از راه اندازی بلدیه «حفظ منافع شهرها و ایفای حوائج اهالی شهرنشین» یا «مساعدت به دولت در ساختن بازارها و نمایشگاههای تجاری و کلیه مراقبت، رواج حرفت و تجارت شهر و دایر نمودن محل تشخیص اسعار و معاملات عمومی» در نظر گرفته شده بود.
در سلسله مراتب بلدیه تهران قدیم، بعد از شهردار کلانتر قرار داشت که معاون اول شهردار به حساب میآمد و در واقع رئیس انجمن بلدیه بود. انجمنی که اعضای آن با انتخاب مردم سر کار میآمدند و لقب بلدیهچی میگرفتند. در اولین قانون تشکیل انجمن بلدیه، آمده بود که اعضای انجمن بلدیه باید منتخب مردم باشند. به عبارت درستتر، منتخب مردها. چرا که در این قانون زنان حق رای نداشتند.
پیروزی مشروطیت و درگیریهایی که با دولت داشت، شکلگیری اولین بلدیه را سه سال به تعویق انداخت تا در نهایت در سال 1289 بلدیه تهران در بازار تهران، رو به روی سبزه میدان و در محلی که به آن خیامخانه یا چادرخانه میگفتند، شروع به کار کرد. متولی این بلدیه «دکتر خلیلخان اعلم الدوله» (ثقفی) بود و معاونش یکی از چشم پزشکان سرشناس تهران به نام «علیرضاخان بهرامی» معروف به مهذبالسلطنه بود که دستی هم در روانشناسی و فلسفه داشت.
آبپاشی خیابانها با مشک
رفتگران بلدیه تهران، خیابانها را با مشک آبپاشی میکردند تا گرد و غبار خیابانها مردم را آزار ندهد. مدتی بعد، در زمان «عضدالملک» چند خیابان سنگفرش شد تا هم چهره امروزیتری به شهر داده شود و هم نظافت شهر بهتر حفظ شود. در آن زمان بلدیه تنها از وسایل بارکشی مثل اسب، قاطر، شتر و گاری که وارد تهران میشدند عوارض میگرفت و مواجب رفتگران از همین راه تامین میشد. بعد از آن اگر چیزی باقی میماند، صرف امور عمرانی و روشنایی و رسیدگی به سر و صورت شهر میشد.
خیابانی به اسم شهردار
در زمان رضاشاه، نظام بلدیه تغییر و تحولاتی پیدا کرد که آن را به شکل امروزیاش نزدیکتر میکرد. سرلشکر کریم آقا بوذرجمهری که شدیدا مورد اعتماد رضاشاه بود، بعد از پشت سر گذاشتن مشاغل نظامی به عنوان شهردار انتخاب شد. بوذرجمهری عوارض جدیدی را وضع کرد و در عوض، مالیات خودروها و کالسکهها لغو کرد، اداره خیریه و مریضخانه بلدیه و دارالمجانین و آتشنشانی را تأسیس کرد و شروع به خیابانسازی، ساختمانسازی و مدرنیزه کردن تهران کرد.
حالا ساختمانهای پست، بلدیه، مخابرات، شهربانی و خیلی از ساختمانهای قدیمی تهران امروز یادگارهای کریم آقا بوذرجمهری هستند. او میدان توپخانه را با تاثیر از میدان سنپترزبورگ ساخت، خیابان ولیعصر را تا تجریش ادامه داد و دستور داد در کناره آن چنار بکارند. بوذرجمهری بعد از 10سال از شهرداری استعفا داد و به پاس خدماتی که انجام داده بود، نامش را روی یکی از خیابانهای مهم تهران گذاشتند؛ خیابانی که امروز به نام 15خرداد میشناسیم.
منبع: سایت ایران بوم
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
بازگشت ترامپ به کاخ سفید چه تاثیری بر سیاستهای آمریکا در قبال ایران دارد؟
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
گفتوگو با علی کاظمی، از ورودش به بازیگری تا نقشهای مورد علاقهاش
رضا جباری: درگفتوگو با «جام جم»: