بیمارانی که خود را فریب می‌دهند

هیستری نوعی از اختلالات روانی است که در آن تعارضات روانی به‌صورت عوارض جسمی بروز می‌کند. این عوارض از نظر شدت و ضعف متعدد است که آنها را می‌توان به سه گروه عارضه جسمی تقسیم کرد:
گروه اول: اختلالات جسمی بدون هیچ گونه آسیب به اعضای بدن.
گروه دوم: اغراق در شدت عارضه جسمی.
گروه سوم: اختلالات جسمی توأم با آسیب به اعضای بدن به علل روانی. علائم هیستری یا اختلال تبدیلی معمولاً در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی نوعاً پس از برخی فشارهای روانی زندگی، پدید می‌آید.
یک دوره ممکن است به طور ناگهانی به پایان برسد، اما دیر یا زود احتمال دارد به شکل اولیه با علامت متفاوت بازگردد. شیوع اختلال تبدیلی کمتر از یک درصد است و در زنان بیش از مردان تشخیص داده می‌شود.
شخص هیستریک با رفتارهای نامتعادل خود آسایش را از دیگران سلب می‌کند. گاهی در این بیماران، عناد و کینه به سوی خود آنان متوجه می‌شود. اما اغلب عوارض هیستری به قصد گریز از مشکلات زندگی به وجود می‌آید.

از نظر علم روانشناسی افراد به انگیزه‌های روانی به طرق فیزیولوژیکی عکس‌العمل نشان می‌دهند. هیجان عاطفی که در نتیجه محرومیت و تعارض حاصل می‌گردد، اغلب سبب بروز عوارض واقعی جسمانی می‌شود و چنانچه هیجانات عاطفی شدید و مداوم باشد، بتدریج منجر به بروز عوارض نامطلوب جسمانی که گاهی غیر قابل جبران است، خواهد شد.
شخص مبتلا به هیستری دارای این مشخصات است: برونگرا و خودخواه است، تلقین پذیر است و جاه‌طلب و نسبت به انتقاد حساس است. این شخص نیاز به تمجید دیگران دارد و دچار عدم رشد عاطفی است. افراد مضطرب که مبتلا به اختلالات هیستری می‌شوند از راه‌های بسیار مختلف تشویش و اضطراب خود را آشکار می‌سازند.
یکی از این علائم، بی‌حسی است که ممکن است احساس یک قسمت یا تمامی نواحی یک دستگاه حسی از بین برود. معمولاً بی‌حسی از این نوع، در عضوهایی که فعالیت زیادی دارند، اتفاق می‌افتد. اختلالات دستگاه تنفس و اختلالات دستگاه گوارش را نیز می‌توان از علائم بعدی دانست. مثلاً شخص در نفس کشیدن دچار مشکل می‌شود یا ممکن است منجر به آسم در فرد شود. البته آسم همیشه دلیل روانی ندارد بلکه گاهی علت مشخص عضوی نیز دارد. اغلب اوقات، عوامل جسمی و روانی به کمک یکدیگر، در ایجاد آسم مؤثر واقع می‌شود.
درباره اختلالات گوارشی هم باید گفت این اختلالات مختلف است و حالت تهوع نیز در افراد مضطرب بسیار دیده می‌شود. همچنین در هیستری علایم اختلالات در حرکت ارادی عضلات، زیاد است. شاید متداول‌ترین این اختلالات، تکان خوردن یا لرزش است. تیک نیز در حالت هیستری زیاد دیده می‌شود. اختلال حرکتی فلج است که معمولاً در قسمت دست و پا اتفاق می‌افتد.
علامت بعدی که می‌توان از آن نام برد حمله‌های هیستری است. حمله یا غش هیستری عبارت است از اختلال کلی و عمومی در عضلات بدن که از خیلی جهات شبیه غش یا صرع است. در این حالت شخص بیهوش شده و اگر چه خود را به اطراف می‌زند، ولی به عکس صرع، زبان خود را گاز نمی‌گیرد و تقریباً همیشه مراقب است که به خود آسیبی نرساند.
اختلالات بینایی و شنوایی از علائم دیگر است. در اختلالات بینایی و شنوایی از نوع هیستری، تمایل به نشنیدن و ندیدن موضوع‌های نامطلوب که اغلب انسان‌ها از محوطه توجه خود دور می‌سازند، شدت می‌یابد. خطای ادراک همیشه بر اساس انگیزه‌ای است که در محیط شخص وجود دارد در حالی که او در تعبیر و تفسیر این انگیزه، مرتکب اشتباه شده است. ادراک غیرعادی یا توهم عبارت است از ادراکی که هیچ اساس و واقعیتی در محیط فرد ندارد.
مورد بعدی اختلال در تکلم است؛ ناتوانی در فرو بردن غذا و قادر نبودن به کنترل صحیح زبان است در هیستری متداول است. این اختلال یکی از علایم بسیار رایج در هیستری است. تنها در چند مورد استثنایی می‌توان علت لکنت زبان را اختلالات جسمی دانست ولی در اکثر افراد مبتلا به لکنت، علل عمیق روانی و بویژه هیستری دیده می‌شود.
در تاریخچه افراد مبتلا به هیستری، محرومیت شدید در یکی از احتیاجات اصلی آنها دیده می‌شود. در واقع یکی از روش‌های نجات از مشکلات برای این افراد، بیمار شدن است. تفاوت میان تمارض و هیستری این است که در هیستری محرک اصلی به طور کلی یا تقریباً ناخودآگاه است در حالی که تمارض به طور آگاهانه صورت می‌گیرد. در هیستری شخص سعی دارد خود را فریب دهد، ولی در تمارض او می‌کوشد تا دیگران را بفریبد. اگر شخص مبتلا به هیستری از این طریق منفعتی عایدش شود، درمان او بسیار مشکل خواهد بود. البته باید گفت طی قرن گذشته کاهش آشکاری در بروز هیستری وجود داشته که حاکی از نقش احتمالی عوامل اجتماعی و فرهنگی است. (شیرین کسرایی - کارشناس ارشد روانشناسی/ ایران)