آسیب‌های اجتماعی در ایلام حرف اول را می‌زند

از نگاه کارشناسان اجتماعی علل و عوامل مختلفی سبب افزایش آمار این آسیب‌ها نظیر خودکشی، طلاق، نزاع و همسر‌آزاری شده و این استان را در ردیف اول استان‌های کشور قرار داده است. به اعتقاد آنان توسعه‌نیافتگی اقتصادی دلیل عمده بروز این آسیب‌هاست. این استان که در زمان جنگ تحمیلی تمام داشته‌ها و نداشته‌های خود را از دست داد، در دهه‌های اخیر نیز با وجود باز بودن درهای سرمایه‌گذاری اقتصادی به جایی نرسیده است‌. وقتی استانی حتی یک کیلومتر آزاد‌راه و بزرگراه و حتی ریل قطار ندارد، از داشتن سینما محروم است و تنها فرودگاه آن روزانه یک پرواز آن هم به تهران دارد، بی‌دلیل نیست که همواره گفته می‌شود این استان به لحاظ توسعه اقتصادی در ردیف آخر قرار دارد.

یکی از آسیب‌هایی که در این استان آمار بالایی را به خود اختصاص داده نزاع و درگیری است به طوری که به گفته ساسان روندی، مدیر‌کل پزشکی قانونی استان ایلام، در سال گذشته از جمعیت 550 هزارنفری این استان بیش از 4260 نفر به دلیل مصدومیت ناشی از نزاع به پزشکی قانونی مراجعه کرده‌اند.

وی معتقد است: بحث نزاع در این استان رو به افزایش است که نبود دستگاه‌های متولی در امر پیشگیری و آگاهی دادن به جوانان و همچنین کوتاهی و بی‌توجهی خانواده‌ها از عوامل بروز آن به شمار می‌رود.

خودکشی نیز از دیگر آسیب‌های اجتماعی این استان است که متاسفانه آمار بالایی دارد، گرچه تاکنون آمار رسمی چندانی درخصوص میزان آن منتشر نشده است، ولی آمارهای غیر رسمی حاکی است که از سال‌های 1369 آمار آن در ایلام روندی صعودی داشته، به‌طوری که میزان آن از 2.1 نفر در هر صدهزار نفر در سال 1369 به 6.8 نفر در هر صد هزار نفر در سال 1385 رسیده است. همین آمارها در سال‌های بعدی نشان می‌دهد نرخ خودکشی هرساله با افزایش 30 درصدی مواجه بوده است.

بهروز سپید‌نامه، جامعه‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار جام‌جم درباره علت بالابودن آمار آسیب‌های اجتماعی در استان ایلام نسبت به دیگر استان‌ها می‌گوید: استان ایلام یک جامعه سنتی در حال گذار به جامعه صنعتی و شهری است و به همین دلیل آسیب‌های اجتماعی در این استان بالاست؛ چراکه در جوامع سنتی نظام ارزشی زن و مرد یکسان و شبیه هم است، ولی در دوران گذار نگرش‌های زن و مرد تغییر می‌یابد، زن‌ها معمولا نگرش‌های متفاوتی نسبت به مرد پیدا می‌کنند و بالطبع مطالباتشان نیز افزایش می‌یابد و همین تغییر مطالبات و ارزش‌ها مشکل‌ساز شده و به خشونت منجر می‌شود.

سپیدنامه، محرمانه بودن آمارها در زمینه آسیب‌های اجتماعی را از موانع کار پژوهشی می‌داند و می‌گوید: تا وقتی آمارها با هم یکسان نیست و گفته می‌شود این آمارها طبقه‌بندی شده است چگونه می‌شود یک کار پژوهشی کارآمد انجام داد.

وی در عین حال معتقد است خودکشی در ایلام هنوز تبدیل به دغدغه و نگرانی اجتماعی نشده است، چون وقتی یک آسیب اجتماعی به دغدغه اجتماعی بدل می‌شود، شاهد تکاپوی مسئولان و بسیج عمومی برای کنترل و رفع آن خواهیم بود.

ایلام اردوگاهی از خرده فرهنگ‌ها

علی موسی‌نژاد، جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد ایلام نیز در گفت‌وگو با خبرنگار جام‌جم با اشاره به این‌که مشکلات استان ایلام پس از جنگ نمود عینی تری پیدا کرد، می‌گوید: پس از جنگ یکباره زندگی عشایری به زندگی شهرنشینی تغییر یافت لذا سیکل طبیعی شهرنشینی به‌درستی طی نشد و این افراد به آینده‌ای که در انتظارشان بود به تدریج نرسیدند، بلکه یکباره به آینده پرتاپ شدند. در نتیجه شهر ایلام به اردوگاهی از خرده‌فرهنگ‌ها تبدیل شد که این تضادها مشکلاتی پدید آورد که یکی از تبعات آن افزایش انواع انحرافات بود.

وی با اشاره به بالا بودن میزان بیکاری در این استان می‌افزاید: وجود مراکز آموزشی متعدد در این استان که طی سال‌های اخیر افزایش نیز یافته مدرک‌گرایی را میان مردم ایلام گسترش داده است‌. در نتیجه همین مردم با در دست داشتن مدرک، حاضر به انجام هر کاری برای کسب درآمد نیستند و این تصور میان این افراد وجود دارد که حال مدرک دارند باید کاری متناسب با مدرک خود بیابند و چون زمینه دستیابی به چنین کارهایی در استان فراهم نیست یا کم است در نتیجه آمار بیکاران استان افزایش یافته است.این جامعه‌شناس، بیکاری و فقر را از عوامل اصلی بروز آسیب‌های اجتماعی در این استان می‌داند و تصریح می‌کند: در این استان کم نیستند افرادی که با پول یارانه نان می‌خرند و حتی کارتشان را در نانوایی گرو می‌گذارند تا نان بگیرند. وی به بالا بودن آمار خودکشی در ایلام به عنوان یکی از تبعات آسیب‌های اجتماعی اشاره می‌کند و می‌افزاید: البته این آمار به گفته مسئولان در یکی دو سال اخیر تا حدودی کاهش یافته است، ولی با وجود آن همچنان در کشور اول هستیم.این جامعه‌شناس درباره آمار میزان خودکشی در این استان می‌گوید: روزانه در این استان به طور متوسط 3.5 تا 4 نفر اقدام به خودکشی می‌کنند که البته ممکن است برخی از این خودکشی‌ها به مرگ منجر نشود. آمار خودکشی در فصل‌های مختلف نیز متفاوت است؛ به عنوان مثال در زمستان آمار خودکشی پایین‌تر از فصل بهار و تابستان است. حتی در اول ماه که یارانه واریز می‌شود خودکشی به طور موقت کاهش می‌یابد.

موسی‌نژاد با اشاره به این‌که امروزه خودکشی در ایلام قبح خود را از دست داده است، می‌گوید: به علت کثرت این اتفاق خیلی مزموم حساسیت جامعه نسبت به این آسیب اجتماعی کاهش یافته است.وی به نبود کار پژوهشی و تحقیقی مناسب و کافی درخصوص این آسیب‌ها اشاره می‌کند و می‌افزاید: در زمینه شناخت ریشه‌ها و عوامل خودکشی، جامعه دچار نوعی توهم اشباع شده است به طوری‌که علی‌رغم تحقیقات جامع و علمی درباره این پدیده، مسئولان معتقدند دیگر نیازی به اختصاص بودجه برای انجام تحقیق وجود ندارد.این جامعه‌شناس تنظیم یک برنامه جامع از سوی دولت برای جلوگیری از خودکشی در این استان را ضروری می‌داند و معتقد است: اجرای برنامه‌های رفاهی، ایجاد اشتغال، فقر‌زدایی، آموزشی، ارائه خدمات روان‌شناختی به گروه‌های در معرض خطر، توزیع عادلانه امکانات و تسهیلات، اجرای برنامه‌های نشاط‌آور و کنترل خشم در کاهش این بحران موثر است.

علی مهرعلیزاده، مدیر کل اجتماعی استانداری ایلام نیز در گفت‌وگو با خبرنگار جام‌جم با اشاره به این‌که سال گذشته خودکشی در این استان حدود 1.5 تا 2 درصد کاهش داشته است می‌گوید: آسیب‌های اجتماعی همانند یک سیستم هوشمند عمل می‌کند یعنی تمامی فاکتورهای آن با هم در ارتباطند، بنابراین برای مقابله با آن به یک کار سیستمی و هماهنگ میان تمامی دستگاه‌های مرتبط نیاز است.وی استان ایلام را استانی جوان می‌داند و تصریح می‌کند: نشاط و تفریح در این استان جایی ندارد. وقتی استانی بالاترین آمار جوانان را دارد، ولی از داشتن حتی یک سینما محروم است، دیگر جایی برای سرگرمی و نشاط آنان باقی نمی‌ماند.وی از فقر به عنوان فاکتور موثر دیگر در بروز آسیب‌های اجتماعی یاد می‌کند و می‌افزاید: حدود 20 درصد از مردم این استان تحت پوشش نهادهای حمایتی قرار دارند.

مهرعلیزاده رفع این معضل را اقدامی بلند‌مدت می‌داند و معتقد است: برا ی کاهش آسیب‌های اجتماعی استان به زمان نیاز داریم. با فراهم کردن یک‌سری زیرساخت‌ها نظیر امکانات ورزشی، هنری، تفریحی مناسب می‌توان فضای امید و نشاط را میان مردم و بخصوص جوانان ایجاد کرد و وقتی نشاط و امید میان مردم این استان بخصوص جوانان افزایش یابد بالطبع آسیب‌ها هم کمتر می‌شود.

سها روحانی / گروه ایران