شوق آموختن آموزه‌های دینی

علی درستکار چند سال است اجرای برنامه این‌شب‌ها را به عهده دارد.این مجری در همه این‌سال‌ها نشان داده که به حوزه دین و موضوعات آن اشراف دارد و می‌داند چگونه باید با کارشناس و مهمان برنامه وارد بحث شود تا او را سر شوق آورد تا او لب به سخن باز کند و بیشتر آموخته‌‌ها و اطلاعاتش را برای مخاطبان بازگو کند. در برنامه این‌شب‌ها تعامل مجری و مهمان برنامه به گونه‌ای است که این دو کامل کننده صحبت‌های یکدیگر هستند.درستکار می‌داند در چه زمان‌‌هایی باید سکوت کند و سکان برنامه را به کارشناس بسپارد از طرفی به این نکته هم واقف است که اگر هر کدام از آنها متکلم وحده شوند، مخاطب خسته می‌شود.

راز بقای برنامه‌ این‌شب‌ها را می‌توان در طرح موضوعاتی که برای مردم تازگی دارد، دکور چشمنواز، اجرای مسلط و به دور از تفاخر درستکار و بیان شیوای کارشناسان و مهمانان دانست.

علیرضا قطبی، تهیه‌کنندگی برنامه این شب‌ها را به عهده دارد. وی درباره پذیرش تهیه‌کنندگی این برنامه به جام‌جم می‌گوید: من از سال 1372 تا به امروز در حوزه تهیه‌کنندگی فعال هستم و به مدت سه سال برنامه شب آسمانی را برای شبکه قرآن تولید کردم. با حال و هوای برنامه‌ این شب‌ها هم از قبل آشنایی داشتم. تا این‌که تهیه‌کنندگی این برنامه به من سپرده شد . با توجه به ذهنیت خوبی که از این برنامه داشتم، تهیه آن را با کمال میل پذیرفتم. خوشبختانه این برنامه جایگاه ویژه‌ای در میان مخاطبان دارد و امیدوارم که من هم بتوانم مثل دیگر تهیه‌کنندگان این برنامه به خوبی این شب‌ها را اداره کنم.

وی دلیل محبوبیت این برنامه معارفی در میان مردم را انتخاب صحیح موضوعات و کارشناسان می‌داند و معتقد است همیشه دست روی موضوعاتی گذاشته که دغدغه روز مردم است و این‌که ‌ برنامه را علی درستکار با متانت و آرامش توانسته اجرا می‌کند منجر به ارتقای برنامه شده است .

از دیدگاه این تهیه‌کننده ساخت برنامه‌های معارفی در مقایسه با دیگر برنامه‌های تلویزیونی سخت‌تر است، چون حساسیت بیشتری روی چنین برنامه‌هایی است و خط قرمزهای خاص خودش را دارد. بنابراین تهیه‌کنندگان برنامه‌های معارفی لازم است مدام به مراجع مختلف مراجعه کنند و با مردم نیز درباره نیازهای معارفی‌شان صحبت کنند. من هم این کار را انجام می‌دهم و ضمن مطالعه شخصی حتماً به مراجع مراجعه می‌کنم و اتاق فکر برای انتخاب موضوعات تشکیل می‌دهم تا بر اساس سوژه‌های انتخاب شده از کارشناسان هم دعوت کنم تا برنامه طراوت و جذابیت لازم را برای مردم داشته باشد.

قطبی در پاسخ به این پرسش که چرا کارشناسان برنامه‌های معارفی معمولاً تکراری هستند و چهره‌های جدید به برنامه دعوت نمی‌شود، توضیح می‌دهد: شناسایی کارشناسان جدید کار راحتی نیست و تهیه‌کنندگان ترجیح می‌دهند به سمت کارشناسانی بروند که امتحان‌شان را پس داده اند و زبان رسانه را می‌شناسند، به همین دلیل ریسک نمی‌کنند و بیشتر از کارشناسانی استفاده می‌‌کنند که تجربه دارند، اما ما در برنامه‌ این شب‌ها سعی کردیم به سمت کارشناسانی برویم که حرف‌های تازه‌ای برای مخاطب داشته باشند.

وی درباره تغییر دکور برنامه امسال گفت: برنامه‌های قبلی را بازنگری کردیم و تصمیم گرفتیم نقاط قوت را افزایش بدهیم تا محتوای برنامه برای بینندگان کاربردی باشد. در راستای همین تغییرات، دکور برنامه را هم عوض کردیم تا برنامه به لحاظ بصری جذاب‌تر شود به هر حال نوع نگاه برنامه‌ساز و مجری در برنامه‌های شبانگاهی ماه رمضان اهمیت زیادی دارد و باید سعی کنیم از زوایای مختلف به مباحث معارفی نگاه کنیم تا برنامه مورد توجه مردم قرار بگیرد.

اصلاح باورهای اشتباه

حجت‌الاسلام رضا جعفری، مدیر گروه معارف شبکه یک که دو ماه پیش به این سمت منصوب شده، اعتقاد دارد برنامه این شب‌ها جایگاه ویژه‌ای در میان مردم دارد و آن هم به خاطر زحمات شبانه‌روزی تهیه‌کننده و مدیران قبلی است که باعث موفقیت این برنامه شدند. یکی از دلایل موفقیت این برنامه عبور از خط قرمزهای ساختگی است.

ضمن این‌که به مباحث معارفی از زاویه‌ای می‌پردازد که برای مردم تازگی دارد و آنها گاهی باورشان نمی‌شود که در رسانه ملی به چنین برنامه‌هایی پرداخته شود. از کارشناسان حرفه‌ای هم برای این برنامه دعوت شده است. ما امسال سعی کردیم ضمن تغییراتی در محتوا دکور برنامه نیز همسو و هم‌راستا با محتوای برنامه باشد.جهتگیری ما در طرح مباحث و سوالات هم به گونه‌ای است که کارشناسان حرف‌های تازه‌ای را به مردم ارائه کنند. وی درباره انتخاب موضوعات این برنامه توضیح می‌دهد: مسلماً برای انتخاب موضوعات اتاق فکر با حضور عوامل سازنده برنامه و کارشناسان صاحبنظر و اندیشه از جمله دکتر فاطمی‌نیا و دکتر قنبری برگزار می‌شود تا بتوانیم با دقت موضوعات را مورد بررسی قرار بدهیم.

ما در برنامه‌ این شب‌ها از این منظر به موضوعات نگاه می‌کنیم که دین در همه بخش‌های زندگی جاری و ساری است. از سوی دیگر می‌خواهیم باورهای اشتباه در زمینه دینداری را اصلاح کنیم. به عنوان مثال برخی می‌گویند فقط داشتن دل پاک کافی است و نیازی به خواندن نماز نیست و عده‌ای دیگر نماز می‌خوانند و روزه می‌گیرند، اما اشتباهات زیادی هم در زندگی انجام می‌دهند. ما در برنامه این‌شب‌ها تلاش می‌کنیم دیندار واقعی را معرفی کنیم و ویژگی‌های او را برشماریم.

به نظر مدیر گروه معارف شبکه یک، زمانی‌ برنامه‌ای می‌تواند مورد توجه و اقبال مردم قرار بگیرد که برنامه‌ساز به لحاظ محتوا و هم جذابیت‌های بصری دقت و حساسیت لازم را داشته باشد تا برنامه صرفاً آنتن را پر نکند، بلکه برای بینندگان کاربردی باشد.

اخیراً شورای معارف رسانه با نماینده حوزه علمیه در راستای معرفی کارشناسان دینی دیدار داشته است. وی در پاسخ به این پرسش که در راستای این دیدار آیا قرار است کارشناسان جدید معارفی به رسانه ملی معرفی شوند و این‌که چرا کارشناسان برنامه گاهی تکراری هستند، توضیح می‌دهد: بحث تکراری بودن کارشناسان مشکلی است که سالهاست با آن دست به گریبان هستیم. باید کارشناسان جدید شناسایی شوند و این کار ساده‌ای نیست، اما با این حال ما سعی کردیم در برنامه این شب‌ها از کارشناسانی استفاده کنیم که بیان مناسب رسانه‌ای دارند و می‌توانند به صورت موجز اصل مطلب را مطرح کنند. تمام تلاش‌مان این است که از افراد صاحب اندیشه و کرسی دعوت کنیم تا برنامه تاثیرگذار باشد.

تعداد کارشناسان معارفی کم نیستند، اما این را باید پذیرفت که کمتر کسی بیان رسانه‌ای دارد، چون برخی کارشناسان طولانی صحبت می‌کنند. در حالی که باید در رسانه کوتاه صحبت کرد تا بیشتر پاسخگوی سوالات مردم باشیم. البته باید برنامه‌سازان هم خلاقیت به خرج بدهند نه این‌که بهترین و آرام‌ترین راه را انتخاب کنند و فقط سراغ کارشناسانی بروند که امتحان خود را در برنامه‌‌های دیگر پس داده‌اند .

تهیه‌کنندگان برنامه‌های معارفی هم باید دقت و حساسیت بالایی در کارشان داشته باشند و نباید صرفاً به محتوای برنامه فکر کنند و از گرافیک، دکور، نور و ... غفلت کنند. به هر حال جذابیت‌های ظاهری برنامه هم برای مخاطبان اهمیت زیادی دارد. اگر برنامه‌سازان در این زمینه از خلاقیت بیشتری استفاده کنند، مسلماً برنامه‌های معارفی با اقبال بیشتری از سوی مردم رو به رو خواهد شد.

سوژه‌‌یابی از بطن جامعه

علی درستکار، مجری برنامه این شب‌‌ها در پاسخ به این پرسش که وقتی اجرای این برنامه را شروع کردید، آیا فکر می‌کردید روزی این برنامه بتواند جایگاه ویژه‌ای در میان مخاطبان پیدا کند به جام‌جم می‌گوید: برنامه این شب‌ها از سال 87 از شبکه یک پخش شد و تا به امروز ادامه دارد. در آن زمان من به آینده فکر نمی‌کردم، چون برنامه فقط در 30 شب ماه رمضان پخش می‌شد بنابراین بویی از آینده نمی‌آمد که من بخواهم به آن فکر کنم.

درستکار خودش هم در انتخاب موضوعات برنامه به تهیه‌کننده و کارشناسان کمک می‌کند وی در این باره توضیح می‌دهد: موضوعات برنامه در دوره‌هایی از سوی تهیه‌کننده به من ابلاغ می‌شد، به ویژه در دوره اول و پس از آن با توجه به بازخوردی که از مخاطب می‌گرفتیم آن را مورد بررسی قرار داده و موضوعات را با مشورت مدیر گروه و تهیه‌کننده انتخاب می‌کردیم. الان چند سالی است که همکاران، من را هم تحمل می‌کنند و موضوعاتی را که پیشنهاد می‌‌دهم را می‌پذیرند.

این مجری درباره چگونگی شناسایی موضوعات برنامه می‌گوید: موضوعات برنامه را از اطرافم پیدا می‌کنم که شامل دیدنی‌ها، شنیدنی‌ها و بد و بستان‌ با گروه‌های مختلف مردم در جامعه است. ضمن این‌که بر اساس عادتی که دارم خودم را نیازمند نشست و برخاست با عموم مردم جامعه می‌دانم، حتی از یک خرده ارتباط که در یک تعامل اجتماعی ایجاد می‌شود، نمی‌گذرم و خروجی آن را در پرونده خاصی در ذهنم ذخیره می‌کنم و در طول زمان آن را یادآوری کرده و با تحلیل و پردازش مستمر موضوعاتی را برای کار خودم انتخاب می‌کنم. بنابراین موضوعاتی که پیشنهاد می‌کنم گاهی محصول پردازش یک هفته، چند ماه و حتی چند سال است. به عنوان مثال موضوعی که پارسال با عنوان احترام اجتماعی و جامعه سالم در طول سال 93 به بحث گذاشتیم، محصول دغدغه ذهنی من در طول 13 سال بود. وی معتقد است موضوعات امسال برنامه این شب‌ها هم محصول مشاهداتی است که طی چند سال به دست آورده‌ام و تبدیل به دغدغه‌ام شده‌اند. موضوعات را به گروه و مدیران انتقال دادم و آنها هم با بزرگواری و طی جلسات مورد بررسی قرار داده و موافقت کردند. در طول کار این همفکری وجود دارد. گرچه به ظاهر خلقیات ناخوشایندی دارم و به نظر خودم تک‌روی و تحکم است، اما دوست دارم دیگران نظر بدهند و بازخوردها را هم از عموم مردم و خواص بشنوم، چون این پیام‌ها در طول راه موثر و تاثیرگذار است.

درستکار در پاسخ به این پرسش که برخوردتان در مقابل بازخوردهای مثبت و منفی به برنامه چگونه است، می‌گوید: پیام‌هایی که به این برنامه می‌رسد چند دسته هستند. عده‌ای از پیام‌ها نامربوط است و مردم مسائل معیشتی‌شان را مطرح می‌کنند. که اصلا ربطی به برنامه ندارد .دسته دیگر پیام‌ها مربوط به موضوعات شب‌های قبل است و مردم نظرات‌شان را درباره مباحث مختلف عنوان می‌کنند، گروهی هم هستند که درباره احکام شرعی سوال می‌پرسند که باز هم چندان ربطی به موضوعات برنامه‌‌های ما ندارد. بنابراین فقط یک عده باقی می‌مانند که رفتار مجری، مهمان، موضوع و شکل قاب تصویر را نقد می‌کنند یا پرسش‌هایشان را در جهت کامل کردن مباحث برنامه ارائه می‌کنند که هدف ما این گروه از مخاطبان هستند.

وی درباره این‌که وقتی از اجرای شما ایراد می‌گیرند، چه واکنشی دارید، می‌‌گوید: مسلماً از نظر احساسی رنجیده می‌شوم، ولی از نظر حرفه‌ای مطالعه می‌کنم و اگر ایراد گرفته شده درست باشد حتماً آن را اصلاح می‌کنم.

اجرای برنامه‌های معارفی که سال‌های زیادی روی آنتن است، مسلماً راحت نیست و دشواری‌های خودش را دارد. بنابراین مجری باید از راهکارهایی استفاده کند تا اجرایش برای مردم جذاب باشد. درستکار در این باره عنوان می‌کند: برای تازه ماندن اجرایم به خودم سخت می‌گیرم و اتفاقاً یکی از دغدغه‌های اصلی من حفظ طراوت و جذابیت است و این جذابیت را شکلی و محتوایی می‌بینم. بنابراین گاهی در ادبیات و جملاتی که حتی هنگام سلام و خداحافظی استفاده می‌کنم، سعی می‌کنم خلاقیت و نوآوری را رعایت کنم.روی محتوای برنامه بشدت حساس هستم. بنابراین تلاش می‌کنم موضوعات فراگیر جامعه و مماس با نیاز مردم را انتخاب کنم تا با طرح آنها در برنامه این‌شب‌ها بتوانیم به بخشی از نیاز مخاطبان پاسخ بدهیم. مرحله بعد انتخاب مهمان و طراحی ورود به مباحث است که در این باره هم سختگیری می‌کنم تا روند شروع گفت‌وگو درست باشد. به نظرم نحوه طرح سوال هم مهم است. به عنوان مثال من به عنوان مجری می‌توانم سوال را دو نوع مطرح کنم؛ یا از کارشناس بپرسم مثلا تعریف‌اش از اسلام چیست ؟ یا از او سوال کنم آقا! نمی‌شود ما دین نداشته باشیم. مسلماً سوال دوم جذابتر است و چالش‌بیشتری در برنامه ایجاد می‌کند.

گروه رادیو و تلویزیون

فـاطــمه عـودباشی