براساس آمار در ایران70 نفر به ازای هر 100 هزار نفر به اماس دچار میشوند. اماس مانند هر بیماری دیگری علائمی دارد و آگاهی از آنها و مراجعه بموقع به پزشک معالج، بهطور قطع تاثیر شگرفی روی بهبود سریعتر بیماران خواهد داشت.
از سوی دیگر و به دلیل شباهت علائم اماس با بسیاری از بیماریها، نباید در تصمیمگیری نسبت به بیماری عجله کرد.
برای اطلاع از اماس و نشانههای آن با دکتر «فرزاد اشرافی»، متخصص مغز و اعصاب و دانشیار دانشکده علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی گفتوگو کردهایم.
بیماری اماس چه نوع بیماری است؟
بیماری اماس نوعی بیماری سیستم اعصاب است که بهدلیل التهاب در غلاف میلین اطراف رشتههای عصبی رخ میدهد.
میلین مادهای است که روی اعصاب مغز را گرفته و باعث افزایش سرعت جریان عصبی و انتقال این جریان در مغز میشود.
وقتی این غلاف به علت التهاب تخریب میشود، باعث اختلال در هدایت پیامهای عصبی در رشته اعصاب، عملکرد حرکتی- حسی، اختلال در بینایی، تعادل و سایر سیستمهای عصبی میشود.
شیوع این بیماری در سنین جوانی و در خانمها بیشتر از آقایان اتفاق میافتد. علت شیوع اماس در خانمها تاکنون ناشناخته بوده، ولی آمارها حکایت از آن دارند که شیوع این بیماری در خانمها سه برابر بیشتر از آقایان است.
ولی در این میان، درفرم عودکننده و فروکشکننده که از انواع بیماری اماس است، آقایان سه برابر بیشتر مبتلا میشوند. اماس در 20 تا 40 سالگی شیوع بیشتری دارد، ولی با بالا رفتن سن شیوع آن کمتر میشود.
شیوع بیماری اماس به گونهای است که در دنیا 50 نفر به ازای هر 100 هزار نفر مبتلا به این بیماری میشوند در حالی که در ایران این آمار بالاتر است و 70 نفر به ازای هر 100 هزار نفر به اماس دچار میشوند.
چه عواملی باعث بروز اماس میشود؟
علت و عوامل مختلفی در بروز اماس دخالت دارند. ژنتیک یکی از این علل اصلی بهشمار میرود. کسانی که یکی از خویشاوندان درجه یک آنها مبتلا به اماس هستند، 3 تا 4 درصد بیشتر به اماس مبتلا میشوند.
از دیگر عوامل میتوان به علل تغذیهای اشاره کرد. مصرف زیاد چربی و نیز کمبود ویتامین D ازجمله مواردی است که میتواند مشکلساز شود.
کسانی که با نور مستقیم خورشید تماس دارند کمتر در معرض ابتلا به اماس قرار دارند. مصرف سیگار نیز از دیگر مواردی است که احتمال ابتلا به اماس را افزایش میدهد بهطوری که بویژه در خانمهای سیگاری این احتمال تا پنج برابر بالا میرود.
شرایط جغرافیایی هم در ابتلا به اماس نقش دارد، بهطوری که هر چه از خط استوا دور میشویم، خطر ابتلا به اماس بیشتر میشود. در این میان، شیوع اماس در آسیا کمتر و در اروپای شمالی و کشورهای اسکاندیناوی بیشتر است.
چه نشانههایی را باید جدی گرفت؟
ام اس نشانه های متفاوتی دارد که در افراد مختلف،باهم فرق می کند. به علائم اماس معمولا حمله اماسی گفته میشود. حمله اماس بهگونهای است که یک علامت بیش از 24 ساعت طول بکشد و تا یک ماه این علامت ادامه داشته باشد و به مرور بهبود پیدا کند که به آن حمله عصبی اماس میگویند.
به عنوان مثال خواب رفتن دست و پا که بسیاری از افراد از آن شکایت میکنند هنگامی میتواند نگرانکننده باشد که تا 24 ساعت بهطور مرتب ادامه داشته باشد. در واقع، این که علائم اماس در چه نقطهای از بدن اتفاق بیفتد، به این مرتبط است که کدام عصب درگیر شده باشد.
ازجمله علائم اماس میتوان به این موارد اشاره کرد: علائم چشمی از شایعترین علامتهاست بهطوری که از تاری دید خفیف تا کاهش دید ناگهانی و شدید ایجاد میشود، پیشرفت میکند و به مرور زمان بهبود مییابد.
علائم حسی هم از علائم دیگری است که بیشتر خود را با سوزنسوزن و مورمور شدن اندامها نشان میدهد؛ فرد احساس میکند زیر پایش خالی میشود یا پای خود را روی زمین میکشد یا قدرت پا کم شده است.
علائم ادراری از علامتهای دیگر است که فرد مبتلا به اماس در کنترل و نگهداری ادرار دچار مشکل میشود.
سرگیجه، دوبینی و تاری دید، عدم تعادل و خستگیپذیری از دیگر علائم اماس محسوب میشود. خستگیپذیری به حالتی گفته میشود که فرد مبتلا نسبت به افراد دیگر بیشتر احساس خستگی کرده و دچار ضعف میشود.
البته این حالت نوعی علامت همراه سایر علائم است. بهطور کلی، نشانههای این بیماری شباهت زیادی به برخی بیماریهای دیگر دارد و پزشک باید با آزمایشهای دقیق، نسبت به تشخیص آن اقدام کند.
اسپاسم عضلات، اختلال جنسی و حتی اختلالات شناختی در تصمیمگیری و تمرکز در مسیریابی از علائم اماس به شمار میرود.
اماس را چگونه باید تشخیص داد؟
بهخاطر گسترده بودن علائم اعصاب در بیماری اماس، ممکن است تشخیص آن تا ماهها و سالها به تأخیر بیفتد. البته کار تشخیص این بیماری باید توسط متخصص مغز و اعصاب انجام شود.
او با گرفتن شرححال از مریض و معاینه دقیق بیمار اقدام به تشخیص میکند. اگر پزشک در طول معاینات به اماس شک کرد، با روشهای پاراکلینیکی از قبیل امآرآی نخاع و مغز و سایر روشهای تخصصی میتواند پلاکهای مغزی را رؤیت کند و تشخیص دهد.
گاهی گزگز دست و پاها ممکن است هیچ ربطی به اماس نداشته و تنها علامت یک دیسک کمر ساده باشد. یا سرگیجه ممکن است به دلایل مشکل گوش باشد.
اگر در امآرآی پلاک مغزی مشاهده شود، با تشخیص پزشک مغز و اعصاب باید این کار صورت گیرد تا از سایر بیماریهای مشابه تشخیص داده شود.
بسته به این که پلاک مغزی در کدام نقطه تشکیل شده، نشانهها متفاوت است به عنوان مثال، گاهی ممکن است یک دست، یک پا، دو دست، دو پا یا هر چهار اندام با هم درگیر شوند و علائم مورمور و گزگز در آنها احساس شود. در واقع، الگوی درگیری اعصاب در اماس گاهی منظم نیست.
اماس چند مدل دارد. مدل اول، فرم عودکننده و فروکشکننده است. در این حالت، حملات غیرقابل پیشبینی هستندو بعد از ماهها و هفتهها و حتی بدون درمان بهطور ناقص بهبود پیدا میکند.
مدل دوم اماس، پیشرونده اولیه است که 15 درصد موارد را دربرمیگیرد. این حالت بیشتر در افراد بالای 40 سال ایجاد میشود و بیماری بدون فروکش کردن، بتدریج پیشروی میکند.
مدل سوم اماس، پیشرونده ثانویه است که اگر پیشرونده اولیه درمان نشود، مدل عودکننده و فروکشکننده ممکن است به این حالت سوم تبدیل شود.
بیماران چقدر باید به درمان امیدوار باشند؟
گاهی برای درمان اماس از برخی داروهای کورتونی استفاده میشود. بعد از آزمایشهای صورت گرفته نیز سیر درمان سریع میشود. بعد از آن، دارودرمانی صورت میگیرد.
امروزه در داخل و خارج کشور داروهای جدید با عوارض کمتر و اثربخشی بیشتر ارائه میشوند و جای نگرانی برای بیماران وجود ندارد تا حدی که برخی داروها تا 70 و 80 درصد علائم بیماری را کاهش میدهد.
در درمان اماس معمولا از داروهایی استفاده میشود که برخی از آنها جزء«اینترفرونها» هستند. برخی نیز داروهای شیمیدرمانی و شبیه آنها هستند و گروه دیگر نیز قرصهای خوراکی هستند که روی گلبولهای سفید اثر گذاشته و پروسه خودایمنی را محدود میکند.
علائم اماس براساس شدت بیماری فرق میکند و مبتلایان معمولا هیچ محدودیتی برای زندگی ندارند. به طوری که مثل سایر افراد میتوانند ورزش و فعالیت کنند.
شنا در آب ولرم یکی از بهترین گزینهها برای مبتلایان به اماس است. در بیمارانی که ضعف اندام دارند، فیزیوتراپی و کاردرمانی میتواند وضعیت آنها را بهبود بخشد و نیز استفاده از بازتوانی توانبخشی، راهکارهای غیردارویی هستند که میتواند شرایط زندگی مبتلایان به اماس را تا حد زیادی بهتر کنند.
ندا اظهری - سیب
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد؛
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
حسن فضلا...، نماینده پارلمان لبنان در گفتوگو با «جامجم» مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد