مفاصلی که دیگر به کار نمی‌آید

جالب آن که بیشترین مفاصلی که دچار خرابی می‌شوند، مفاصل لگن و زانو هستند که در معرض فشار ناشی از افزایش وزن قرار دارند. به همین دلیل این مفاصل، بیشتر در معرض تخریب هستند.

دکتر غلامعلی عکاشه، رئیس انجمن جراحان ارتوپدی ایران در تشریح وضعیتی که به تخریب مفاصل منجر می‌شود، به جام‌جم می‌گوید: اگر زانوی فردی به هر دلیلی همچون ابتلا به آرتروز، ورم مفاصل یا هر نوع آسیب فیزیکی از قبیل شکستگی یا کشیدگی صدمه‌دیده باشد به گونه‌ای که توانایی انجام فعالیت‌های روزمره ساده مانند راه رفتن یا بالا رفتن از پله را نداشته باشد، زنگ خطر آسیب‌دیدگی مفصل زانو به صدا درمی‌آید.

این جراح ارتوپدی می‌افزاید: در این شرایط، فرد در وضعیت نشسته یا خوابیده درد شدیدی در ناحیه زانو احساس می‌کند که حتی با مصرف یا تزریق دارو به داخل مفصل و درمان‌های دیگر از قبیل فیزیوتراپی رفع نمی‌شود. عمل جراحی و تعویض کامل کشکک زانو آخرین راهکاری است که می‌تواند بیمار را از رنج و ناراحتی نجات دهد. به این ترتیب با تعویض و باز‌سازی‌ بخش‌های آسیب‌دیده و قسمت‌هایی که دچار ساییدگی شده، درد بیمار بهبود می‌یابد و او با رفع محدودیت‌های ناشی از ایجاد بدشکلی در پاها می‌تواند به فعالیت‌های عادی زندگی خود بازگردد.

شرایط تعویض فصل

شاید خیلی‌ها ندانند چاقی، ورزش نکردن و شیوه‌های نادرست زندگی مانند چهارزانو نشستن روی زمین یا استفاده از توالت‌ ایرانی با خطر ابتلا به آرتروز و آسیب و تخریب مفصلی ناشی از آن بویژه در ناحیه زانو همراه است.

به گفته دکتر عکاشه، وقتی مفصلی کارایی خود را از دست بدهد، احتمال نیاز به تعویض مفصل مطرح می‌شود. البته تعویض مفصل با اما و اگر‌هایی همراه است. یعنی کاندید عمل تعویض باید حداقل 18 سال داشته باشد. بعلاوه اولین مرحله درمان مفصل آسیب‌دیده شامل ورزش‌های خاص و فیزیوتراپی می‌شود. سپس باید تزریق داخل مفصلی صورت بگیرد و در صورتی که هیچ کدام از این روش‌ها در کاهش درد بیمار و بهبود فعالیت تحرکی وی موثر نباشد گزینه جراحی مطرح می‌شود.

وی با تاکید بر این که زنان کشورمان به علت کم‌تحرکی، ورزش نکردن و زایمان 20 درصد بیشتر از مردان دچار عارضه مفصلی در زانو می‌شوند، می‌افزاید: همیشه به تعویض مفصل نیاز نیست بلکه در بسیاری موارد، انحراف زانو منجر به بروز درد و کاهش توانایی حرکتی این عضو شده است که با اصلاح انحراف از طریق جراحی مشکل بیمار مرتفع خواهد شد.

آرتروز را جدی بگیرید

خیلی‌ها به اشتباه تصور می‌کنند، پوکی استخوان که بیشتر در سنین بالا و بویژه پس از یائسگی، خانم‌ها را تهدید می‌کند، عامل آسیب و تخریب مفاصل لگن و زانوست در حالی که پوکی استخوان صرفا به تشدید خطربروز شکستگی در سنین بالا منجر می‌شود و آنچه به عنوان پیش زمینه تخریب مفصلی مطرح است، ابتلا به آرتروز است.

این جراح ارتوپدی با اشاره به مطالب فوق می‌گوید: الگوی غلط تغذیه، اشتباه نشستن، ورزش نکردن و کم تحرکی بویژه در خانم‌ها به علت خانه‌نشینی یا پشت‌میزنشینی و چاقی (بویژه در ناحیه شکم) بخصوص پس از بارداری، زانوها را در معرض آرتروز قرار می‌دهد. التهاب ناشی از این بیماری منجر به تخریب مفصل می‌شود. مفاصل زانو بیشترین فشار وزن و تحرک بدن را تحمل می‌کنند و نقش بسیار مهمی در انجام فعالیت‌ روزمره دارند. در نتیجه هر نوع آسیب جدی به این عضو، شخص را از فعالیت طبیعی باز می‌دارد.

مهم‌ترین نشانه آرتروز زانو شامل تغییرشکل این اندام (انحراف و کجی زانو)، محدودیت حرکت و بروز صداهای ناهنجار از مفصل است. البته بروز ناهنجاری مفصلی در زانو همیشه ناشی از آرتروز نیست بلکه عواملی چون اختلالات مادرزادی و پارگی و شکستگی شدید نیز ممکن است این عضو را دچار آسیب مفصلی کند.

به گفته دبیر انجمن ارتوپدی ایران اولین مرحله درمان آرتروز، شامل حذف عوامل ایجاد‌کننده این بیماری از طریق کاهش وزن، ورزش روزانه و اصلاح نحوه نشستن و راه رفتن می‌شود. با چنین اقداماتی ممکن است عوارض ثانویه بیماری نیز بروز نکند و نیازی به عمل جراحی تعویض مفصل نباشد.

تعویض مفصل، بدون عارضه نیست

هیچ گاه یک مفصل مصنوعی مشابه مفصل طبیعی نیست و عمل تعویض مفصل نیز بدون عارضه نخواهد بود.

دکتر عکاشه با تاکید بر این که جراحی برای تعویض مفصل در صورت ضرورت با هدف کاهش درد بیمار و بازگرداندن وی به فعالیت روزمره صورت می‌گیرد، توضیح می‌دهد: خطرناک‌ترین عارضه احتمالی تعویض مفصل، عفونت است که گرچه احتمال بروز آن زیاد نیست، اما نباید نادیده گرفته شود. از سوی دیگر، احتمال بروز شکستگی اطراف پروتز یا مفصل مصنوعی نیز وجود دارد. بعلاوه از آنجا که جراحی تعویض مفصل زانو، موجب ضعیف شدن ماهیچه اطراف آن می‌شود باید قبل و بعد از جراحی با انجام حرکات ورزشی و نیز متعادل کردن وزن، بیمار را برای پذیرش مفصل مصنوعی آماده کرد.

پونه شیرازی‌ - ‌دانش و سلامت