2 سال قدم آهسته یا سکوی پرتاب

هرچند تعدادی از مسئولان کشوری و لشکری نیز بر تائید آن صحه می‌گذراند، اما گاهی قوانینی وضع می‌شود که همه خیالات شیرین برآمده از آن سخنان را برای سربازان آینده بر باد می‌دهد.

با همه این تفاصیل در این شرایط، قانونی برای فعالان و نخبه‌های آی‌تی که در شرکت‌های دانش‌بنیان مشغول کار هستند به تصویب رسیده که از سوی بنیاد ملی نخبگان کشور لازم‌الاجراست. در این گزارش نحوه اجرا و چرایی این قانون را بررسی کرده‌ایم.

استارت‌آپ و سربازی

استارت‌آپ واژه نسبتا جدیدی برای ما ایرانی‌هاست که هنوز یک دهه از ورود اسم و رسم آن به کشورمان نمی‌گذرد، ولی آن‌قدر فعالیت در این حوزه زیاد بوده که به اندازه سال‌ها تلاش در صنایع دیگر در آن تکاپو داشته‌ایم.

معادل فارسی استارت‌آپ، شرکت نوپاست و به شرکت‌هایی اطلاق می‌شود که تاریخچه چندانی ندارند، تازه ایجاد شده‌اند و در فاز توسعه و تحقیق برای بازاریابی هستند.

راه‌اندازی استارت‌آپ خطر زیادی دارد و در اغلب موارد به شکست منجر می‌شود، اما در صورت موفقیت می‌تواند صاحبان خود را پولدار کرده و سودی را نصیب‌شان کند که شاید در هیچ کسب و کار دیگری نظیر آن وجود نداشته باشد.

با همه این تفاصیل قواعد بازی استارت‌آپ ساده نیست و مشکلات زیادی در راه توفیق آن وجود دارد. پیش از هر چیز دانش، کسب مهارت و تجربه و افراد با روحیه استارت‌آپی لازم است که البته در همه جای دنیا کارآفرین‌ها با آن مواجه هستند.

اما در ایران چالش دیگری به نام سربازی پیش‌روی افراد وجود دارد. فرض کنید شخصی که می‌خواهد استارت‌آپ راه بیندازد تمام اطلاعات و دانش مورد نیاز این کار را کسب کند، اما تکلیفش با سربازی چه می‌شود؟

کارآفرین سرباز

خدمت نظام وظیفه که 90 سال از تصویب آن می‌گذرد، همچنان به همان قوت روزهای امضا شدنش باقی است و طی این سال‌ها فقط مدتش کم و زیاد شده و تغییری در روند آن صورت نگرفته است.

با توجه به این موضوع، افراد کارآفرین از دوره دو ساله سربازی کوه ساخته‌اند و موفقیت یا عدم آن را در گروی سربازی می‌بینند.

مرتضی علم‌الهدی، برگزیده جشنواره شیخ بهایی و دانشجوی نخبه که دبیر کارزار بهبود سربازی است در یکی از همین شرکت‌های دانش‌بنیان آی‌تی مشغول کار بوده و پس از پایان تحصیلاتش در دو راهی رفتن یا نرفتن به سربازی قرار گرفته است.

با توجه به این‌که مرتضی خود نیز درگیر این شرایط است، از موقعیت و ارتباطاتی که با افراد مختلف در حوزه کارآفرینی فناوری داشته استفاده کرده و همراه دوستانش کارزاری برای ایجاد شرایط آسان‌تر برای کارآفرینانی که باید سربازی بروند، راه‌انداخته است.

پیگیری‌های دکتر ستاری، رئیس بنیاد ملی نخبگان، تلاش‌های مرتضی و کسانی که یاری‌اش کرده‌اند به تصویب قانونی برای تسهیل خدمت سربازان در شرکت‌های دانش‌بنیان منجر شده است.

او در گفت‌و‌گو با کلیک اشاره کرد که از آذر 93 این کارزار را شروع کرده‌اند و اوایل اسفند همان سال طوماری متشکل از 1200 امضا را که به دست افراد مطرحی همچون موسسان شرکت‌های آی‌‌تی و دانش‌بنیان کشور تکمیل شده، تحویل بنیاد ملی نخبگان داده‌اند.

به گفته او، این کارزار به تصویب قانونی جدید منجر شد که از اردیبهشت در حال اجراست. علم‌الهدی در مورد شرایط این قانون می‌گوید: «شرکت‌های دانش‌بنیانی صلاحیت استفاده از این تسهیلات را دارند که یا فروش بالای 500 میلیون تومان در سال داشته باشند و اظهارنامه مالیاتی‌شان تکمیل شده باشد یا چند کارمند با حق بیمه پرداخت شده داشته باشند که به‌ازای هر ده نفر کارمند، یک نفر می‌تواند به بنیاد معرفی شود و از تسهیلات نخبگان دانش‌بنیان استفاده کند.»

دبیر این کارزار ادامه می‌دهد: فردی که می‌خواهد از این قانون استفاده کند نباید دانشجو باشد. با این حال داوطلب این قانون پس از احراز شرایط شرکتش، باز هم وارد پروسه‌ای می‌شود که بنیاد ملی به آن شخص امتیاز می‌دهد و اگر امتیاز نخبگی دریافت کند، می‌تواند از شرایط استفاده کند.

در پایان هم این افراد باید دوره آموزشی را بگذرانند و تا ده ماه پروژه‌ای را که تحویل‌شان داده می‌شود، به پایان برسانند.

در آخر طول دوره سربازی این افراد به یک سال تقلیل می‌یابد و در محلی خارج از پادگان دوران سربازی را می‌گذرانند.

به گفته علم‌الهدی این قانون مناسب شرکت‌های استارت‌آپی است که چند سال سابقه کار در این حوزه را دارند و سرمایه و نیروی انسانی زیادی دارند.

علم‌الهدی تاکید می‌کند این قانون روشی برای دور زدن سربازی نیست، بلکه راهکاری برای گذراندن بهتر این دوره است.

اگر سربازی می‌رفتم

حسام آرمندهی، موسس و مدیرعامل کافه بازار در گفت‌وگو با کلیک می‌گوید اگر سربازی می‌رفت نمی‌توانست به موفقیت فعلی دست یابد.

او در ادامه برایمان توضیح می‌دهد از اولین متقاضیانی بوده که برای قانون سربازی شرکت‌های دانش‌بنیان بنیاد ملی نخبگان اقدام کرده، اما همچنان به نتیجه‌ای نرسیده‌ است.

در رابطه با قانون سربازی برای شرکت‌های دانش‌بنیان دکتر آریا الستی، معاون فرهنگی بنیاد ملی نخبگان، خدمت سربازی را مقدس می‌داند و می‌گوید نمی‌توان گفت چون این دوران سختی‌هایی به همراه دارد پس باید برچیده شود؛ اگر چنین باشد هیچ کار سختی را نباید انجام دهیم.

اگرچه این مقام مسئول معتقد است سختی‌ها و دشواری‌های دوران سربازی‌های امروزی تاثیر آنچنانی در شکل‌گیری شخصیت و ویژگی‌های افراد ندارد، اما می‌گوید: «سربازی مانع پیشرفت افراد نیست. افراد مبتکر اگر مجبور شوند به سربازی بروند و به تعبیر برخی عقب بیفتند، پس از اتمام خدمت هم همچنان می‌توانند با یک ایده مبتکرانه دوباره تازه‌نفس وارد بازار کار شوند و کارآفرینی کنند.»

به گفته دکتر الستی، افراد برجسته و تاثیرگذار در شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند در طرح «پروژه سربازی» بنیاد ملی نخبگان شرکت کنند، مشروط به این‌که شرایط آنها از سوی این بنیاد بررسی و تائید شود.

در صورتی که شرکت دانش‌بنیان موردنظر در حال اجرای یک طرح ملی باشد فقط با تائید بنیاد نخبگان نیروهای مسلح امکان انجام سربازی در همان شرکت فراهم می‌شود.

در حقیقت بنیاد ملی نخبگان صلاحیت داوطلب و بنیاد نخبگان نیروهای مسلح صلاحیت شرکت را برای گذراندن خدمت وظیفه در آن شرکت بررسی می‌کند.

از دست دادن نیروهای کاری

علی قدیری، مدیرعامل و بنیانگذار شرکت بیان در گفت‌وگو با کلیک درباره چالش نیروهای شرکتش در مواجهه با سربازی توضیح می‌دهد: «بالاخره باید تکلیف‌مان را مشخص کنند که می‌خواهیم در صنعت آی‌تی پیشرفت داشته باشیم یا نه؟

چطور برای ورزشکاران انواع تسهیلات معافیت از خدمت ایجاد می‌کنند، اما به افراد نخبه و شرکت‌های دانش‌بنیان که به این افراد نیاز بیشتری نسبت به ورزشکاران وجود دارد هیچ توجهی نمی‌شود؟

در حالی‌که به نظرم برای مثال اگر لیگ برتر یک سال هم تعطیل شود هیچ اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد.»

قدیری معتقد است اگر صنعت فناوری اطلاعات کشور تعطیل شود، لطمه جدی به اقتصادمان وارد می‌شود.

سربازی نیروهای کلیدی شرکت‌های دانش‌بنیان از دو جهت مشکل‌زاست؛ یکی برای شرکت و دیگری برای شخص سرباز، زیرا باعث می‌شود از کورس رقابت علمی جا بماند.

قدیری در ادامه می‌گوید که در شرکت‌های بزرگ فناوری دنیا کلیدی‌ترین نیروهای‌شان کمتر از 25 سال دارند، ولی در ایران این نیروها با مشکل سربازی دست و پنجه نرم می‌کنند و چندان بهایی برایشان قائل نیستند، در حالی‌که خارج از ایران شرایط این‌گونه نیست.

به گفته او، در بیان که یکی از شرکت‌های فعال و تاثیرگذار حوزه آی‌تی کشور است از 50 نفر نیرو حدود 20 نفر باید سربازی بروند.

سختی شیرین

سربازی همچنان به قوت خود باقی است و شرکت‌های دانش‌بنیانی که با آن دست به گریبان هستند فراوان.

بسیاری از نیروهای کلیدی شرکت‌های استارت‌آپی را جوانان و نوجوانان تشکیل می‌دهند که هنوز تحصیلات دانشگاهی خود را به پایان نرسانده‌اند، در حالی ‌که دوره سربازی باعث می‌شود این افراد از کار جدا شوند یا فرصت فعالیت مثل سابق را پیدا نکنند.

این در شرایطی است که در زمینه آی‌تی و رایانه نمی‌توان یک روز هم آفلاین بود و برنامه‌نویسان و طراحان این کسب و کارها نمی‌توانند به هیچ وجه دو سال عقب افتادن از کار را قبول کنند، زیرا معتقدند سال‌ها بیشتر عقب می‌افتند.

همه این اتفاق‌ها در شرایطی است که اکنون در دوران پساتحریم به‌سر می‌بریم و استارت‌آپ‌ها می‌توانند باعث رشد و تعالی کشور در اوضاع جدید باشند.

هر چند بعضی از کشورهای موفق مانع دو ساله‌ای در پیش نداشته‌اند، اما از طرفی شرکت‌هایی که موسس‌شان یا نیروهایشان در اوج کار و رسیدن به موفقیت مجبور به ترک شرکت و اعزام به خدمت بوده‌اند، کم نیست.

سربازی به روایت آمار

براساس آمار و ارقام منتشر شده هر سال 400 هزار نفر به سربازی اعزام می‌شوند که با توجه به دوره دو ساله سربازی سالی 800 هزار سرباز داریم. مدت سربازی برای هر نفر 8000 ساعت است.

براساس محاسبات، هزینه سربازان در هر سال رقمی بالغ بر 2400 میلیارد تومان می‌شود. براساس آمار گوگل، استان کردستان بالاترین نتایج جستجوی اینترنتی در مورد سربازی را به خود اختصاص داده و جستجو در مورد سربازی اغلب در استان‌های مرکزی کشور داغ است.

رامین فتوت - کلیک