بی‌تحرکی، خطرناک ترین تهدید سالمندی

به گزارش جام جم سرا ، نداشتن نقش‌های اجتماعی، کاهش عملکرد و از دست دادن کنترل و استقلال، مرگ دوستان و بستگان و کاهش سلامت و محدودیت‌های مالی و کم شدن عملکرد شناختی، از معضلات دوران سالمندی است .در کلامی کوتاه باید گفت آدم ها دردوران سالمندی قابلیت‌های احیاشونده محدودی دارند.

ازطرف دیگر با توجه به تاثیر عمیق مولفه های خارجی بر سلامت و وضعیت فرد سالمند نسبت به دیگر گروه های سنی، شیوه زندگی از نوع تغذیه تا تحرک و کنترل بیماری ها در این سن از اهمیت ویژه ای برخوردار است .حال این سوال پیش می آید که اگربیماری های دوران سالمندی دردل بیمه های اجتماعی جای نگیرد چه مشکلاتی پیش روی افراد قرارمی گیرد و وزارت تعاون،کارورفاه اجتماعی به عنوان یکی از متولیان این حوزه، چه گام هایی برداشته است؟

دکتر امیرمجلسی مدیرکل دفتر بیمه های سلامت وزارت تعاون،کاررفاه اجتماعی در گفتگویی با شفاآنلاین به پرسش هایی در این باره پاسخ داده است:

* آقای دکترمجلسی دراین گفت و گو تصمیم داریم نظرات شما را هم به عنوان مسئول بیمه های سلامت وزارت تعاون،کارورفاه اجتماعی هم به عنوان یک پزشک با تجربه درباره موضوعات سالمندی بدانیم . ازنگاه شما اولویت های اساسی مدیریت نظام بیمه سلامت درکشورمان چیست ؟

در سال‌های اخیر رشد هزینه‌های سلامت، نسبت به سایر هزینه‌های زندگی مردم سرعت بیشتری داشته است. مطالعات بین المللی نشان می دهد نظام های سلامت در جهان از جمله ایران با چند چالش عمده مواجه هستند که توجه به آنها از اولویت های اساسی مدیریت نظام بیمه سلامت است .

یکی از این چالش ها که کشور ما نیز با آن روبه رو ست مساله افزایش تعداد خانوارهای تک نفره و سالمند شدن جمعیت و بالا رفتن نرخ وابستگی (نسبت بین سالمندان بالای 65سال به افراد در سن اشتغال 64-15 ساله) است . طبق آمارهای اعلامی و پیش بینی های انجام شده در بین سال های 2000 تا2050 نرخ وابستگی در کشورها 2 برابر می شود؛

در ایران نیز نرخ موالید تدریجاً در حال کاهش و سالمندی رو به افزایش است. بر اساس آخرین سرشماری انجام شده در سال90،نرخ کلی باروری کشور به 1.8 سقوط کرده است.

از سویی از سال 2000 تا 2010 حدود 60 درصد سالمندان دنیا در کشورهای در حال توسعه بوده اند که این رقم در سال 2050 به حدود 80 درصد می رسد.اما نکته مهم این است که تغییر الگوی بیماری ها از بیماری های واگیر به بیماری های مزمن مانند دیابت، بیماری های قلبی عروقی، فشار خون، سرطان، ام اس و غیره از چالش های عمده نظام بیمه سلامت در سال های اخیر است چرا که این بیماری ها در تمام سنین به ویژه دوران سالمندی، تشخیص و نوع درمان را پیچیده و هزینه های زیادی را تحمیل می کند.

* وزارت تعاون،کارورفاه اجتماعی درزمینه بیمه اجتماعی سالمندان تاکنون چه اقداماتی انجام داده است ؟

در دو سال اخیر با تاکیدویژه دکتر ربیعی وزیرتعاون،کارورفاه اجتماعی که ریاست شورایعالی بیمه را نیز عهده دارهستند، بازنگری بسته مورد تعهد بیمه پایه با در نظر داشتن هر سه سطح تعهدی ( پیشگیری،درمان و بازتوانی) مورد تاکید حوزه بیمه سلامت و دبیرخانه شورایعالی بیمه خدمات درمانی کشور بوده است .

به عنوان مثال خدمات تشخیصی درمانی و داروهای مورد نیاز در درمان بیماری های قلبی عروقی ، دیابت ، پرفشاری خون و تشخیص و درمان کاتاراکت که از بیماری های عمده سالمندان است و ارائه ملزومات بازتوانی نظیر سمعک و موارد مشابه تحت پوشش بیمه پایه کشور قرار گرفته است .


همچنین با توجه ویژه به سالمندان برنامه غربالگری این افراد جهت بررسی و کنترل عوامل خطر غیر واگیر (دیابت و فشارخون) به صورت پایلوت در یکی استان ها در دستور کار وزارت متبوع قرار گرفته است؛ پیشگیری از بیماریهای مزمن و غیرواگیر، افزایش کیفیت و کمیت زندگی سالمندان، کاهش هزینه های مترتب ناشی از درمان بیماریها، از اهداف اصلی این برنامه است . تمامی خدمات ارائه شده به سالمندان مشمول این برنامه در سرفصل هایی نظیر غربالگری و شناسایی افراد بیمار یا در معرض ریسک، اقدامات تشخیصی درمانی مورد نیاز آنان در زمان پایلوت برنامه بصورت رایگان عرضه می گردد.

*باتوجه به مزمن بودن بیماری های سالمندان چه اقدامات مفیدی می توان برای آنان انجام داد ؟
سوال خوبی است چرا که به دلیل مزمن بودن بیماری های سالمندی عمده خدمات مورد نیاز این عزیزان مباحث مراقبتی بلند مدت است؛ مواردی نظیر بهره مندی از خدمات تشخیصی درمانی در بازه زمانی طولانی و مراقبت در منزل یا مراکز نگهداری سالمندان که در اکثر کشورهای پیشرفته در حال ارائه است . به نظر می رسد امکان سنجی انجام این مهم از طریق همکاری چند جانبه دستگاه های متولی (سازمان های بیمه گر پایه ،سازمان بهزیستی ، خیریه ها) با بهره مندی از تجربیات کشورهای موفق در این زمینه و همچنین تجربیات نهادهای فعال در داخل کشور(نظیر بنیاد شهید )قابل انجام باشد .

*آیا درزمینه سالمندان رویکردهای «پیشگیری محور» نیز وجود دارد ؟

بله . نهایتاً مباحثی نظیر بازنگری مستمر بسته بیمه پایه با رویکرد پیشگیری محور،توجه به خدمات بازتوانی در بسته بیمه پایه، متغیر بودن سرانه هزینه خدمات تشخیصی درمانی بر حسب سن در مدیریت منابع نظام بیمه سلامت، توسعه پوشش بیمه تکمیلی سالمندان؛ پیگیری خدمات حمایتی مراقبتی سالمندان؛ توانمندسازی سالمندان جهت ارتقاء سطح سلامت جسمی، روحی – روانی و اجتماعی آنان از اقدامات قابل پیگیری این حوزه است .

* به عنوان یک پزشک عمومی با تجربه زیاد در این حوزه، فکر می کنید بزرگ ترین خطری که سلامتی سالمندان را تهدید می کند چیست ؟

ازنظر من زندگی بی‌تحرک خطرناک ترین تهدید سالمندی است . زندگی بی تحرک برای هیچ گروه سنی مناسب نیست اما این خطر برای افرادی که در سنین بالا هستند، آزاردهنده‌تر است. برخی از افراد مسن تمایلی به تحرک داشتن از خود نشان نمی‌دهند که باید این افراد را به این کار تشویق کرد. از جمله فعالیت‌های سبک برای این گروه سنی، شنا کردن است که به کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان، حفظ سلامت قلب و تقویت ماهیچه‌ها بدون فشار آمدن بر مفاصل کمک می‌کند .

*رژیم غذایی درسالمندان چه تفاوت عمده ای با سایرافراد دارد ؟

روی آوردن به عادات غذایی نامناسب کار آسانی است و بسیاری افراد در دوره‌ای از عمر خود آن را تجربه می‌کنند. در افراد مسن عدم مصرف مواد خوراکی سالم اغلب نتیجه وقت نگذاشتن یا عدم توانایی برای تهیه یک وعده غذایی سالم است که قطعا سلامت فرد را به طور جدی به خطر می‌اندازد.

کنترل رژیم غذایی و تهیه غذاهای سالم و ارگانیک برای سالمندان کمک قابل توجهی به بهبود کیفیت زندگی آنان می کند. در دوران سالمندی نوع تغذیه افراد بسیار حائز اهمیت بوده و بی توجهی به آن، تاثیرات مخرب و جبران ناپذیری را بر سلامت ایشان برجای می گذارد. با بالا رفتن سن، دستگاه گوارش کم‌کم ضعیف می‌شود.


افراد سالمند معمولاً با این مشکل روبه‌رو هستند که برخی موادغذایی برای آنها قابل هضم نبوده یا هضم آنها با مشکل روبه‌روست. رژیم غذای آنها باید طوری اصلاح شود که در آن از موادغذایی مغذی و متعادل استفاده شود که برای بدن آنها قابل پذیرش باشد.

*آیا راه حلی برای تقویت توان ذهنی سالمندان نیز وجود دارد ؟

به طور حتم راه حل هایی وجود دارد . مغز نیز همچون دیگر اعضا و بخش‌های بدن به ورزش کردن نیاز دارد. انجام فعالیت‌هایی که قدرت حافظه را تقویت می‌کنند‌، موجب حفظ سلامت مغز می‌شود حل جدول، درست کردن پازل و بازی شطرنج از کارهای مفید برای تقویت قدرت ذهن و حافظه در سالمندان است.

* داشتن هدف و احساس ارزشمندی در زندگی سالمندان چقدر مهم است ؟

عموم سالمندان به موازات پیر شدن ، با‌توجه‌ به تغییرات روانی و جسمی که نتیجه‌ گذر سال‌های رفته است، خلقیات خاصی پیدا می‌کنند که با احوال دوران میانسالی و جوانی‌شان متفاوت است.

طبیعت تکاملی آدمی همین است.مطالعات نشان می دهد، داشتن هدف و احساس ارزشمندی در زندگی، می‌تواند باعث افزایش طول عمر شود.زندگی هدفمند و معنادار می تواند احساس خوشبختی را بیشتر کند و این احساس از طریق مکانیسم های مختلف مانند تاثیرات هورمونی یا کاهش فشار خون، می تواند موجب افزایش سلامتی و افزایش طول عمر شود.

*با احساس تنهایی در سالمندان چگونه می توان مقابله کرد ؟

احساس تنهایی در تمام سنین بویژه سالمندی بشدت تخریب‌کننده است و می‌تواند اثرات شدیدی بر فرد بگذارد. این حس، ناخوشی‌های جسمی را تشدید می‌کند و سلامت روانی فرد را به خطر می‌اندازد. تشکیل انجمن ها یا گروه هایی که فرد سالمند بتواند ساعاتی از روز را در کنار همسن های خویش بگذراند و سرگرمی هایی را ایجاد نماید در حفظ روحیه ایشان تاثیر شگرفی دارد .

*توصیه های شما برای نیازهای مراقبتی سالمندان چیست ؟

سلامتی سالمندان مهمترین نیاز آنهاست. با بالا رفتن سن، بدن بسیار کُند شده و کارایی کمتری دارد. افراد سال خورده در معرض مسائل و مشکلات جسمی مختلفی قرار دارند که با مراقبت درست و تسهیلات پرستاری، بسیاری از این مشکلات جسمی را می‌توان تحت کنترل قرار داد و از بروز مشکلات جدی و حاد جلوگیری کرد. چکاپ‌های منظم ماهیانه در این سنین بسیار حیاتی است این چکاپ‌ها می‌تواند مشکلات جسمی حاد را در مرحله مقدماتی آن که درمان قابل انجام است تشخیص دهد. با همه اینها از آنجا که عمده بیماری هایی که سالمندان را درگیر می نماید حالت مزمن دارد بهتر است تدابیری جهت ارائه خدمات تشخیصی درمانی بلند مدت به ایشان و خدمات پرستاری در منزل اندیشیده شود .

*نکته ای مانده است؟

دوران پیری و سالمندی آخرین دوران در گذر عمر ماست. چین وچروک های صورت سالمندان حکایت از سپری کردن گرم و سرد زندگی دارد.برخی از دوره ها مثل جوانی و میان سالی، با دخالت مستقیم ما و تصمیم گیری های خودمان صورت می گیرد ، ولی نوع زندگی و رفتارهایی که دربرخی از دوره ها مانند کودکی و پیری انجام می دهیم وابسته به اطرافیان است؛ در کودکی رفتار مان به پدر و مادر و در پیری رفتارما به فرزندان و اطرفیان بستگی دارد .

اما قصه سالمندی، سرنوشت زندگی همه آدم هاست، وقتی جامعه ای در حال گذار از حالت سنتی به صنعتی و مدرن است، ناخودآگاه فاصله میان نسل هایش زیادوزیادتر می شود و هرچه روند مدرن شدن سرعت می گیرد، این فاصله بیشتر می شود و تنها راه کم کردن این فاصله ها بهبود ارتباطات و زبان مشترک میان نسل ها است.