خاک آبادی‌ها، تشنه آبادانی

براساس آمارهای رسمی، بیش از 99 درصد روستاهای کشور از نعمت برق برخوردار هستند. حدود 58 درصد روستاها هم از گاز طبیعی استفاده می‌کنند و حدود 70 درصد روستاها نیز آسفالته شده‌اند. هم‌اکنون تعداد کل روستاها و آبادی‌های کشور، 63 هزار روستا تخمین‌زده می‌شود که اغلب آنها هم از آب آشامیدنی لوله‌کشی استفاده می‌کنند، اما به دلایل مختلف ازجمله خشکسالی، کمبود بودجه و ضعف زیرساخت‌ها، هنوز حدود 6500 روستای کشور با تانکر، آبرسانی می‌شود.

آن طور که از آمارهای رسمی برمی‌آید، تا پایان شهریور 94 و در ماه‌های پایانی برنامه پنجم توسعه کشور هم 47 هزار و 530 روستا، دارای تلفن خانگی شده‌اند. این آمارها نشان می‌دهد که زیرساخت‌های بنیادین در روستاهای کشور، شرایط مطلوبی دارد، اما هنوز فاصله با نقطه آرمانی مشاهده می‌شود.

در شرایطی که تجهیزات و زیرساخت‌های روستایی کشور به وضعیت شهرها نزدیک شود، دلیل منطقی و عقلانی برای ماندن در شهرهای شلوغ و پرجمعیت باقی نمی‌ماند.

روستاها؛ تشنه امکانات درمانی

روستای مجهز، آباد و مولد، سطح ماندگاری روستاییان را بشدت افزایش می‌دهد، اما هنوز روستاهای کشور ما به مرز توسعه یافتگی نزدیک نشده‌اند. مثلا ضریب نفوذ اینترنت در روستاها، حتی نزدیک شهرهای کوچک هم نیست و امکانات آموزشی در روستاها را به هیچ وجه نمی‌توان با شهرهای کوچک مقایسه کرد.

در این میان، دو مساله اشتغال و درمان را باید در زمره مهم‌ترین مطالبات روستاییان به حساب آورد که در خیلی از نقاط روستایی کشور، این مطالبات بدرستی برآورده نشده است.

فرآیند عدالت در سلامت را فرآیندی تعریف کرده‌اند که در آن، امکانات بهداشتی و درمانی، به شکل عادلانه در کل کشور توزیع می‌شود، اما هنور بسیاری از روستاهای ما، مزه این فرآیند مترقیانه را نچشیده‌اند. اگرچه شبکه بهداشتی در روستاهای کشور در سطح منطقه خاورمیانه، زبانزد است، اما امکانات و زیرساخت‌های درمانی در روستاها، همچنان نیاز به رشد و توسعه دارد.

یکی از عمده مشکلات روستاهای کشور را باید کمبود امکانات بهداشتی و درمانی دانست. به طور مثال، هنوز بسیاری از روستاها، عاری از پزشک متخصص هستند، درمانگاه و داروخانه ندارند و امکانات پاراکلینیکی، مثل تجهیزات آزمایشگاهی و تصویربرداری پزشکی در آنها نایاب است.

با اجرای طرح تحول سلامت، امکانات درمانی در روستاها ارتقا یافته است، اما هنوز به سطحی نرسیده‌ایم که فردی بدون دغدغه امکانات درمانی در روستاها ساکن شود.

همت مضاعف برای مبارزه با فقر

چند ماه قبل، ابوالفضل رضوی، معاون توسعه روستایی و مناطق محروم کشور در اظهارنظری قابل تامل به رسانه‌ها اعلام کرد، 70 درصد افراد تحت پوشش کمیته امداد را روستاییان تشکیل می‌دهند. در این میان، روستاهای سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و کرمان، آمار بیشترین روستاهای فقیر را دارند.

یکی از عمده دلایل فقر در روستاها را باید بیکاری و نداشتن بنیه مالی دانست. براساس اطلاعات منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، گروه سنی 20 تا 24 ساله در مناطق روستایی کشور، بیکارترین نیروهای انسانی در روستاها هستند، طوری که با نرخ 8/26 درصد بیکاری، بیش از سایر گروه‌های سنی در روستاها در معرض بیکاری قرار دارند.

در شرایطی که فضای کسب و کار در روستاها رونق بگیرد، کارآفرینی و اشتغال در روستاها پا بگیرد و صاحبان صنایع، روستاها را جدی‌تر بگیرند، هم اوضاع اشتغال در روستاها دگرگون می‌شود و هم فقر از چهره روستاها زدوده می‌شود.

بیمه روستایی، کلید توسعه اجتماعی

تا سال‌های سال، تصور مرسوم این گونه شکل گرفته بود که گویی بیمه‌های اجتماعی، فقط مختص شهرنشینان است، اما سال 83 نخستین جرقه‌های تشکیل بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر شکل گرفت و حالا بیش از یک میلیون و 400 هزار خانوار روستایی تحت پوشش این بیمه هستند.

پرداخت مستمری بازنشستگی و از کارافتادگی روستاییان، مهم‌ترین خدمت این بیمه اجتماعی است که آرامش مالی را برای خانواده‌های روستایی به ارمغان آورده است.

دکتر محمدرضا رستمی، مدیرعامل صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر در گفت‌وگو با جام‌جم اعلام می‌کند: هنوز حدود2/5 میلیون خانوار روستایی تحت پوشش بیمه نیستند.

بیمه نبودن این تعداد کثیر از روستاییان، از نگاه رستمی، دلایل مختلفی دارد: متاسفانه هنوز خیلی از روستاییان از ماهیت این صندوق ملی بی‌خبر هستند. عده‌ای هم خبر دارند ولی توان مالی برای پرداخت حق بیمه ندارند. در این میان، روستاییانی هم پیدا می‌شوند که فقط منافع کوتاه‌مدت خود را می‌بینند و حاضر نیستند خود را بیمه کنند، در حالی که معتقدیم عضویت روستاییان بالای 18 سال در این صندوق ملی، می‌تواند تا سطح زیادی با فقر و تنگدستی در روستاها مقابله و بخصوص سالمندان روستایی را از کمک مالی فرزندان و اطرافیان، بی‌نیاز کند.

حق بیمه روستایی از 170 هزار تومان تا 400 هزار تومان تعیین شده که البته این مبلغ را به عنوان حق بیمه یک سال پرداخت می‌کنند. رستمی تاکید می‌کند، روستاییان پس از بازنشستگی یا از کارافتادگی، همان مبلغی را که سالانه پرداخت کرده‌اند، به صورت ماهانه، دریافت می‌کنند. این مبلغ در صورت فوت بیمه شده روستایی نیز به خانواده او پرداخت می‌شود.

این مقام مسئول با اشاره به اهمیت حیاتی بیمه شدن روستاییان، تصریح می‌کند: باید این تصور کلیشه‌ای را که روستاییان نیاز به بیمه شدن ندارند، دور بریزیم. اگر می‌خواهیم ماندگاری، رفاه، آبادانی و توسعه اجتماعی در روستاها محقق شود، باید مجموعه رسانه ها، مردم و حاکمیت به شکلی فرهنگسازی کنند که فرهنگ بیمه روستایی در کشور نهادینه شود.

روال بیمه شدن روستاییان به این شکل است که هر مبلغی که یک فرد روستایی به عنوان حق بیمه می‌پردازد، دولت هم دو برابر همان مبلغ را به این صندوق ملی پرداخت می‌کند تا صرف تامین آتیه روستاییان شود.

لزوم توجه به اشتغال خرد و خانگی در روستاها و تامین اعتبار برای توسعه این مشاغل کوچک نیز راه‌حل دیگری است که به اعتقاد رستمی می‌تواند اقتصاد و آبادانی در روستاها را متحول کند، زیرا به باور این مقام مسئول، اگر یک روستایی، درآمد مکفی داشته باشد، به ندرت به فکر مهاجرت به شهرها خواهد افتاد.

اقتصاد روستایی، نیازمند حمایت از تولید

توسعه روستاها و تجهیز امکانات آبادی‌ها، با دستور و وعده حل نمی‌شود، بلکه نیاز به عزمی ملی دارد. دکتر ابوالقاسم عربیون، عضو هیات علمی دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: برای توسعه روستاها، باید برنامه هماهنگی در میان همه قوا وجود داشته باشد. در مسیر توسعه روستاها، باید از فرهنگ تولید و اقتصاد روستایی حمایت و با فرهنگ دلالی و رانت، مقابله کنیم.

این کارشناس ارشد توسعه روستایی معتقد است، اگر می‌خواهیم اقتصاد روستایی به اقتصاد پایه‌ای کشور تبدیل شود، باید به بخش خصوصی در روستاها بیشتر بها داده شود یا به قول امام خمینی(ره)، در جایی که مردم می‌توانند کاری را به خوبی انجام دهند، دولت ورود پیدا نکند.

امین جلالوند

جامعه