فرش ترکمن؛ نماد شور و امید

در این موزه 18 تخته قالی و قالیچه که بیشتر آنها از جنس پشم بوده در معرض نمایش گذاشته شده است.

این موزه در مساحتی حدود 700 متر مربع و زیربنای هزار مترمربع در ضلع غربی میراث جهانی گنبدکاووس (برج قابوس) و در دو بخش نمایشگاه اصلی و محوطه سنتی قوم ترکمن (آلاچیق) به معرفی آثار و فرهنگ مادی می‌پردازد.

در نمایشگاه اصلی موزه، انواع فرش ایلات مختلف ترکمن در نقوش اصیل و زیبا، مواد و لوازم سنتی قالیبافی، رنگدانه‌های گیاهی و زندگینامه پدر فرش ترکمن، «استاد نیاز محمد نیازی» در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد.

در محوطه باز موزه، آلاچیق‌هایی که در گویش ترکمنی به «اوی» معروف است با کاربرد نمایشگاه صنایع دستی و مراحل بافت قالی در نظر گرفته شده است.

فرش ترکمن ویژگی‌های خاص خود را دارد که می‌توان به وجود رنگ قرمز در بیشتر فرضیه‌های ترکمن اشاره کرد که نشانگر روحیه شور و شوق و امید به زندگانی است و برگرفته از طرح انتزاعی ذهن مادر ترکمن بوده است.

ترکمن‌ها به نقش، «گول» می‌گویند که از نقوش معروف فرش ترکمن می‌توان به ماری گول، آیناگول، قابسا گول و درناق گول اشاره کرد. فرش ترکمن از نخ‌های ابریشمی، پشمی و رنگ‌های گیاهی و طبیعی بافته می‌شود.

نقش «شاخ قوچ» به عنوان نماد قدرت و شجاعت ترکمن‌ها در بیشتر دست بافته‌های ترکمن ازجمله فرش توسط زنان ترکمن مورد استفاده قرار گرفته است و با توجه به ویژگی‌های خاص فرش ترکمن که ساختار متفاوتی از فرش‌های ایرانی دارد از شهرت جهانی برخوردار است.

تکنیک بافت فرش ترکمن که از گذشته دور توسط دختران و زنان ترکمن به صورت ذهنی‌باف و به دور از نقشه‌های ترسیمی بافته و همچنین از دار افقی برای بافت استفاده می‌شد با همت و تلاش بی‌دریغ استاد مرحوم نیازی، بافت فرش ترکمن از ذهنی‌باف به نقش‌های ترسیمی و از دارهای افقی به دارهای عمودی تغییر شکل داد که سادگی، سرعت و دقت در بافت تسریع شود تا در میزان بافت، نتایج و منافع مادی و معنوی بیشتری به دست آید.

فاطمه عبدی

جام‌جم گلستان