پوستر، شناسنامه فیلم است

بعضا پیش می‌آید پوستر فیلم‌ها بدون تفکر، خلاقیت، ایده‌پردازی و به‌کارگیری افرادی متخصص و حرفه‌ای طراحی می‌شوند که مخاطب را به کلی از دیدن فیلم و سینما رفتن پشیمان می‌کند، اما در این بین هستند پوسترهایی که با استفاده از فونت‌ها، تصاویر مندرج در فیلم یا تصاویر ساخته شده گرافیکی نقش یک تبلیغ موثر و کارآمد را برای فیلم بازی می‌کنند. تبلیغی که به افزایش میزان مخاطبان فیلم و در نتیجه افزایش درآمد یک فیلم و بهبود وضعیت هنر ـ صنعت سینما کمک می‌کند. در انتها باید گفت احترام به مخاطب، رشد سلیقه بصری‌اش و بروز خلاقیت در پیرامون یک اثر سینمایی در طولانی‌مدت باعث خواهد شد اوضاع پوسترهای سینمای ایران از آنچه‌ اکنون در آن به سر می‌بریم، بهتر و دورتر از کلیشه‌های مرسوم شود.

با توجه به اهمیتی که مقوله تبلیغ در سینمای امروز دارد و همچنین رشد روزافزون دنیای مجازی که به نوعی رقیب پوسترهای کاغذی هم محسوب می‌شود با برخی از سینماگران درباره جایگاه و شرایط طراحی پوستر فیلم‌های سینمایی به گفت‌وگو پرداخته‌‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

پوسترها همچنان زنده هستند

بهزاد خورشیدی، گرافیست و طراح صاحب‌نام پوستر سینمای ایران است کــه بــارها در جشنــواره‌هــای مختلف سینمایی نامزد شده و تاکنون دو بار سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر و یک پروانه زرین جشنواره فیلم کودک را برای طراحی پوستر دریافت کرده است. او درباره پوستر و نقش موثر آن در سینمای ایران به جام‌جم گفت: اساسا تبلیغات و گرافیک، منحصر به سینما نیست و در همه شئون زندگی ما کارکرد دارد. به طور خاص‌تر گرافیک دیزاین، شامل طراحی کتاب، تبلیغات محیطی، رسانه‌های مجازی و بسیاری موارد دیگر همراه با انسان مدرن عصر شهری است، چرا که هنر گرافیک، زاییده فکر و اندیشه نوی عصر حاضر است. کارکرد پوستر در واقع دعوتی است برای جذب مخاطب به سالن سینما برای دیدن یک فیلم، اما در دهه اخیر با سازو کاری که فضای مجازی به‌وجود آورده، بی‌تردید پوستر سینما شرایط متفاوت‌تری را می‌آزماید و این موضوع نسبت به دهه‌های گذشته بسیار متفاوت‌تر و حتی در دسترس‌تر هم شده است.

او ادامه داد: همچنان برخی از استادان گرافیک بر این باورند که تعریف پوستر لزوما چاپ آن روی کاغذ است، اما به اعتقاد من این تصور با ظهور فضاهای مجازی تغییر اساسی کرده است، زیرا سابقا پوسترهایی که در معابر عمومی یا سالن‌های سینما نصب می‌شدند، تاثیر بسزایی در جذب مخاطب داشتند و البته دارند، اما واقعیت این است که در روزگار کنونی این پوسترها در شبکه‌های مجازی به مراتب بیشتر دیده می‌شوند. حتی پوسترها در این فضاها ایجاد بحث می‌کنند که در برخی مواقع مثبت هم هستند و این بازنشر در مقیاس گسترده، موقعیت تازه‌تری برای خلق یک اثر پدید می‌آورد.

طراح پوستر فیلم هایی چون «رستاخیز»، «مزارشریف»، «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند»، «به رنگ ارغوان» و «زیر سقف دودی» افزود: پوسترها شناسنامه و هویت ماندگار فیلم‌ها هستند. آنها به ظاهر ساده و قابل دسترس به نظر می‌آیند، ولی به طور حتم تأثیر بسزایی در جذب مخاطب سینما خواهند داشت. در شکل‌گیری و به وجود آمدن یک پوستر خوب به لحاظ گرافیکی و بصری، توانایی یک طراح حرفه‌ای خیلی موثر است و این‌که چقدر او به موضوع و کارکرد یک پوستر ایده‌آل احاطه دارد. در این صورت اگر کار یک سفارش‌دهنده حرفه‌ای هم داشته باشد، قطعا خروجی اثر بسیار مطلوب خواهد بود. تمام آثار و پوسترهای خوب دنیا از سفارش‌دهنده‌های خوب برمی‌آیند. به عبارت دیگر یک پوستر خوب و زیبا، نه تنها به تبحر گرافیست آن بستگی دارد بلکه از سوی دیگر به سفارش‌دهنده خوب و حرفه‌ای هم برمی‌گردد. سفارش‌دهنده باید بداند برای فیلمش چه می‌خواهد و چه ابزار تبلیغاتی موثری در پیش خواهدگرفت. به قول شیگئو فوکودا، گرافیست بزرگ ژاپنی «پوستر خوب از سفارش‌دهنده‌ خوب پدید می‌آید.» البته این نکته را هم اضافه کنم که وقتی تبلیغات یک فیلم بیش از اندازه آن فیلم و مجموعه باشد به ضد خودش عمل می‌کند و مخاطب را پس می‌زند.

خورشیدی گفت: سوال اساسی این است که چرا نباید یک گرافیست و طراح مانند دیگر مجموعه گروه از شروع فیلمبرداری یا حتی قبل‌تر از آن، زمان پیش‌تولید، همراه فیلم باشد؟! یک طراح پوستر هم می‌تواند مانند فیلمبردار، صدابردار و سایر عوامل فیلم در کنار گروه باشد و در این صورت می‌تواند درک بهتری از فضای کلی کار و در نتیجه طراحی تبلیغات و پوستر فیلم داشته باشد. او خاطرنشان کرد: در دهه اخیر با وجود شکل‌گیری پردیس‌های سینمایی، پیش‌بینی مناسبی برای نصب پوستر به‌وجود نیامده که این موضوع هم به کارکرد و جایگاه اصلی پوستر که در سالن‌های سینماست آسیب رسانده است. برخی می‌گویند پوستر در سینما مرده، اما من می‌گویم، نه‌تنها پوستر نمرده بلکه کاملا پویاتر و زنده‌تر از گذشته شده است. مگر انسان بدون شناسنامه هویتی دارد؟! فیلم‌ها هم با پوسترهایشان ماندگار شده‌اند.

افزایش مخاطب با تغییر پوستر فیلم‌ها

محمد احمدی، تهیه‌کننده قدیمی سینمای ایران که فیلم هایی چون «دو ساعت بعد مهرآباد»، «انسان و اسلحه»، «شاعر زباله‌ها» و... را در کارنامه خود دارد با تاکید بر نقش پوستر بر فروش فیلم‌های سینمایی به جام‌جم گفت: طی سال‌ها فعالیتم در سینما به عینه دیدم که پوستر چه نقش عمده‌ای در فروش فیلم‌ دارد. بعضی‌ها می‌گویند تهیه‌کننده‌ها هیچ هزینه‌ای بابت چیزهایی مانند پوستر نمی‌کنند. این مساله شاید در برخی موارد درست باشد، اما توجیه یا توضیح قابل قبولی برای طراحی ضعیف برخی پوسترها نیست. پوستر باید مفهومی را در خود داشته باشد که مبلغ فیلم و راهی برای جذب مخاطب آن باشد.

او ادامه داد: درست است که شکل تبلیغات در دنیای امروز تغییر کرده و فضاهای مجازی از موثرترین رسانه‌های تبلیغاتی شده‌اند، اما پوستر همچنان یکی از کارآمدترین و زبده‌ترین مبلغان فیلم است. گاهی حتی دیده‌ام که در برخی موارد فیلمی نمی‌فروشد و با تغییر پوستر فیلم در سر در سینماها، ناگهان مخاطب افزایش پیدا می‌کند.

پوستر باید از جنس فیلم باشد

حبیب اسماعیلی، مدیر پخش «رسانه مولود» که تاکنون پخش بسیاری از فیلم‌های سینمایی را ازجمله فیلم‌ پرفروش «من سالوادور نیستم» به عهده داشته در گفت‌وگو با جام‌جم اظهار کرد: عوامل زیادی در تبلیغات یک فیلم موثر است و پوستر هم یکی از آنهاست. پوستری که طراحی می‌شود، باید از جنس فیلم باشد، خواسته‌های سفارش‌دهنده و پخش‌کننده را در کلیت آن رعایت و در عین حال به ارتقای درک تصویری مردم کمک کند. پوستر خوب نباید دروغ بگوید و از المان‌های گول زدن مخاطب در تصویرسازی‌اش بهره ببرد. چون پوستر دروغ در واقع تاثیر بالعکس و ضدتبلیغ دارد. در شرایط کنونی پوستر فیلم‌ها جایگاه مشخصی در سالن‌های سینما ندارند و بعضا به شکل استند و... در سالن‌ها نصب می‌شوند، اما با وجود این نمی‌توان منکر نقش موثرشان شد.

وی عنوان کرد: پوستر فیلم در روزهای اول اکران، خیلی تاثیرگذار است، اما در ادامه تبلیغات دهان به دهان است که باعث می‌شود فیلمی بین مردم جا بیفتد و مردم برای دیدنش ترغیب شوند. ضمن این که صدا و سیما هم نقش موثری در اطلاع مردم از اکران فیلم‌ها دارد.

مرتضی ممیز، پدر گرافیک نوین ایران

ظهور سینمای موج نو و هنر نوپای گرافیک که به همت مرتضی ممیز وارد ایران شد، نسل جدیدی از طراحان پوستر را به سینمای ایران معرفی کرد.

ساناز قنبری