دندان سالم، ضامن سلامت بدن

در واقع دلیل بسیاری از مشکلات دهان و دندان، نتیجه بروز بیماری‌هایی است که سیستم ایمنی بدن را درگیر می‌کند و در مقابل عفونت‌های دهانی نیز می‌تواند عامل تشدید بیماری‌ها باشد. تاثیر متقابل بیماری‌های لثه‌ای (از نوع بافت سطحی، عمقی یا پیرادندانی) با بیماری‌های سیستمی، معمولا از یکدیگر جدا نمی‌شوند و با یکدیگر در ارتباط هستند.

دکتر عباس کمالی، متخصص بیماری‌های لثه، فلوشیپ ایمپلنت و لیزر، درگفت‌و‌گو با جام‌جم درباره بیماری‌های مرتبط با سلامت دهان و دندان می‌گوید: بیماری‌های غدد درون ریز که دیابت سردسته آنها ست، بیماری‌های خونی که نقص‌های ایمنی بدن و کم‌خونی را شامل می‌شود، بیماری‌های ژنتیک و شرایطی مثل استرس، بیماری‌های روانی و تغذیه‌ای معمولا غیرمستقیم روی بیماری‌های لثه‌ای دخالت دارند.

رابطه متقابل سیستم ایمنی و سلامت دهان و دندان

در طبقه‌بندی انواع بیماری‌ها، بعضی از آنها نمای سیستمیک بیماری‌های دهانی است. برای مثال بیماری‌های لثه‌ای و عمقی که استخوان را شامل می‌شود و درگیر می‌کند می‌تواند تحت‌تاثیر بیماری‌های سیستمی قرار گیرد.

گروه اصلی این بیماری‌ها، بیماری‌های غددی مثل دیابت است. بیماری‌های سیستمیک شامل نارسایی‌های غدد درون‌ریز و تغییرات هورمونی مثل بیماری قند و تغییرات هورمونی دوران بلوغ یا بارداری است.

نارسایی‌های خونی و ضعف سیستم دفاعی بدن مثل سرطان خون و کم‌خونی‌ها، بیماری‌های ژنتیک مثل مونگولیسم یا سندرم دان، استرس و مشکلات روحی روانی مثل افسردگی، سوءتغذیه شامل کمبود انواع ویتامین‌ها و پروتئین‌ها، عوارض داروهای مصرفی و عوارض لثه‌ای آنها و بیماری‌های استخوانی از دیگر بیماری‌های مرتبط با سلامت دهان و دندان است.

طبقه‌بندی بیماری‌های پیرادندانی یا نسوج نگهدارنده دندان نیز شامل بیماری‌های لثه‌ای است که در سطح و عمق قرار دارد و در موارد عمقی استخوان را درگیر می‌کند.

معمولا در این شرایط میکروب‌ها نقش اصلی در تخریب ایفا می‌کنند و بیماری‌های دیگر پاسخ میزبان را به این میکروب‌ها تغییر می‌دهند که منجر به تشدید تخریب خواهد شد.

آسیب‌های فضای پیرادندانی

این متخصص بیماری‌های لثه، درباره آسیب‌های پیرادندانی می‌گوید: علاوه بر سلامت دندان‌ها، بیماری‌های پیرادندانی (پریودنتال) که مربوط به بافت‌های نگهدارنده دندان‌ها مثل لثه و بافت‌های استخوانی اطراف دندان است، می‌تواند باعث ایجاد پلاک‌های دندانی و ترشح میکروب به بافت‌های مجاور شود. بیماری‌های وابسته به هورمون و بیماری‌هایی که روی متابولیسم کلسیم تاثیر می‌گذارند نیز از جمله همین بیماری‌هاست. بیماری‌های خونی یا هماتولوژی نیز در واقع سیستم ایمنی بدن و نسوج پیرادندانی را درگیر می‌کند. معروف‌ترین این بیماری‌ها انواع کم‌خونی‌ها و سرطان‌های خونی است. انواعی از بیماری‌های ژنتیک، استرس‌ها و بیماری‌های روانی و بیماری‌های تغذیه‌ای نیز بیماری‌های لثه‌ای و پیرادندانی را تشدید می‌کنند. در مجموع همه این اتفاقات به علت به وجود آمدن تغییراتی در سیستم دفاعی بدن و بافت‌ها رخ می‌دهد.

اقدام میکروب‌ها علیه سیستم ایمنی

بیماری‌های سیستم بدنی به حالت‌های گفته شده نسوج پیرادندانی را درگیر می‌کند و عکس این موضوع هم صادق است.

بیماری‌های لثه‌ای هم می‌تواند روی بدن منجر به بروز عوارضی شود. سیستم ایمنی ما در کل بدن یکسان است و وقتی بدن علیه میکروب که به وجود آورنده بیماری اقدام می‌کند، عواقبی برای خود بدن دارد. این اتفاق معمولا به علت مشابهت عناصر داخل بدن با عناصر موجود در میکروب‌ها می‌افتد و سیستم ایمنی علیه هر دو به یک شکل عمل می‌کند. این رخداد یک نوع تداخل بین میکروب‌ها و سیستم ایمنی است که نتیجه آن انواع تظاهرات بیماری در بدن مثل تب، افزایش گلبول‌های سفید یا آسیب به مفاصل بدن است. ما معمولا این آسیب را به صورت موضعی می‌بینیم، در صورتی که انواع میکروب‌های داخل دهان می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن هم آسیب برساند.

از بین رفتن بافت نرم لثه در اطراف دندان باعث تخریب دندان می‌شود. این حالت می‌تواند نشان‌دهنده ابتلا به پوکی استخوان باشد. در این شرایط تراکم استخوانی بتدریج کاهش پیدا می‌کند و استخوان‌ها تحلیل می‌رود. معمولا زنان بالای 50 سال به مرور با نزدیک شدن به سن یائسگی، با ایجاد تغییرات هورمونی تراکم بافت استخوانی را از دست می‌دهند. به همین دلیل زنانی که زیاد به دندانپزشک مراجعه می‌کنند، باید در بازه‌های زمانی مختلف آزمایش تراکم استخوان انجام دهند.

برای حفظ دندان‌ها، قند را کنترل کنید

بیماری قند جزو نارسایی‌هایی است که به صورت متقابل با لثه در ارتباط است. انسولین مسئول وارد کردن قند داخل سلول و قند هم محصولی است که انرژی داخلی سلول را تامین می‌کند. هنگامی که تنظیم انسولین به هم می‌ریزد و انسولین درست عمل نمی‌کند، سلول‌های دفاعی بدن سوخت لازم را برای جنگیدن با بیماری‌ها ندارند. از طرفی فرآیند ترمیم در بدن کندتر صورت می‌گیرد.

دکتر کمالی افزود: در چنین شرایطی عوارض بیماری‌های پیرادندانی ناشی از بیماری قند را خواهیم داشت که تخریب سنگینی ایجاد می‌کند و اگر بیماری درمان یا کنترل نشود، دندان‌ها را از دست خواهیم داد یا با مسائلی مثل عفونت‌های قارچی در دهان روبه‌رو می‌شویم.

بنابراین دیابت باعث افزایش میکروب‌های دهان می‌شود و وقتی میکروب بدن زیاد شد، میکروب‌ها وارد گردش خون می‌شوند و سلول‌های دفاعی تا حدودی درگیر شده و عوارض میکروب‌ها را در نواحی دیگر خواهیم دید. بنابراین تاثیر متقابل را شاهد هستیم که هم سلامت دهان و هم سلامت مناطق دیگر مثل عروق به خطر می‌افتد.

مهم‌ترین منبع تغذیه سلول قند است. این قند وقتی وارد سلول نمی‌شود، متابولیسم سلول تغییر می‌کند و آسیب‌ها از همان جا شروع خواهد شد.

سلول‌های استخوانی به علت کمبود قند تحلیل می‌رود و به علت کمبود قند پوکی استخوان به وجود می‌آید. هنگامی که دندانی کشیده می‌شود، چون خون‌رسانی آن ناحیه در همان ماه‌های اول دچار اختلال می‌شود، از بین رفتن عروق خونی منجر به تحلیل رفتن استخوان می‌شود. به این ترتیب حجم سلول‌های استخوان‌ساز بسیار کم شده و پوکی استخوان تشدید می‌یابد.

بنابراین آسیب فقط از یک مسیر اتفاق نمی‌افتد و همه موارد با هم باعث تشدید بیماری می‌شود. اما اگر قند کنترل و روند درمانی آغاز شود، این فرآیندها برعکس می‌شود و به سمت طبیعی شدن می‌رود. بنابراین کسی که دیابت کنترل‌شده دارد مانند همه افراد دیگر درمان می‌شود و مشکلی برای ایمپلنت دندانی و موارد دیگر به وجود نمی‌آید.

بیماری قند به جان دندان‌ها می‌افتد

دیابت و سلامت دندان‌ها ارتباطی دو طرفه با یکدیگر دارند و همان طور که دیابت روی سرعت خراب شدن دندان‌ها تاثیر می‌گذارد، سلامت دهان و دندان در تشدید این بیماری تاثیرگذار است. همچنین کسانی که دچار بیماری‌های ریوی هستند باید بیش از دیگران از دندان‌های خود محافظت کنند. باکتری‌ها می‌توانند از راه دهان وارد ریه شوند و باعث بروز عفونت در این قسمت از بدن شوند. یکی از عوامل تاثیرگذار بیماری‌های پیرادندانی بر سلامت بدن، اثر آنها بر پلاک‌های عروقی قلب و تصلب شرایین است که باعث انسداد عروق و سکته قلبی می‌شود. از طرفی ورود ذرات بزاقی آلوده به ریه و قرار‌گیری میکروب‌ها روی مفاصل مستعد به عفونت باعث عفونت ریه می‌شود. در موارد حاد این مورد با ایجاد اندوکاردیت عفونی (عفونت غیرمسری که عضله و دریچه‌های قلب را درگیر می‌کند) می‌تواند منجر به مرگ شود.

سپیده شعرباف - دانش و سلامت