سایه‌ روشن‌های طرح فروش سربازی

نام درست‌تر معافیت سربازی با اخذ جریمه ریالی همان خرید سربازی است که حالا چند سالی است اجرا می‌شود و هر سال زمزمه‌هایی مبنی بر آخرین دوره این معافیت به گوش می‌رسد.

اتفاقی که از همان ابتدای اجرایش موافقان و مخالفان بسیاری داشت. طرحی که براساس آن مشمولانی که هشت سال و بیشتر غیبت سربازی دارند، می‌توانند با پرداخت جریمه از خدمت سربازی معاف شوند.

امسال هم حدود 37 هزار نفر برای پرداخت جریمه غیبت سربازی ثبت‌نام کرده‌اند‌، اما به نظر می‌رسد این طرح آن‌طور که باید جامع نبود زیرا در خوشبینانه‌ترین حالت از جمعیت یک میلیون و 200 هزار نفری که مشمول این طرح می‌شدند تاکنون فقط حدود 350 هزار نفر از آن استقبال کرده و جریمه‌های خود را واریز کرده‌اند.

ماجرا از سال 94 آغاز شد، زمانی که به گواه گفته‌های مسئولان‌، جمعیتی بیش از یک میلیون و 200هزار مشمول غایب بلاتکلیف بودند‌.‌

سردار ابراهیم کریمی، جانشین رئیس سازمان وظیفه عمومی نیروی انتظامی در این باره به جام‌جم می‌گوید:‌ در این سال حدود 320 هزار نفر ثبت نام کردند و حدود 200 هزار نفر جریمه پرداخت کردند. در سال بعد حدود 180هزار نفر ثبت‌نام و حدود یکصد هزار نفر جریمه پرداخت کردند.

این روند سیر نزولی داشت، چراکه برای بسیاری از این افراد که خرید خدمت ضرورت داشت در همان سال‌های اول اقدام به خرید کرده بودند.

در این سال از نظر میزان رقم پرداختی جریمه‌ها هم محقق شد به این مفهوم که درسال اول حدود 3000میلیارد تومان از این راه درآمد به دست آمد اما در سال بعد به‌دلیل کاهش افراد ثبت‌نام‌کننده و خریدار ردیف بودجه قانونی محقق نشد تا امسال که از ابتدای سال تاکنون تنها حدود 37هزار نفر اقدام به ثبت‌نام کرده‌اند.

به باور سردار کریمی، کاهش تعداد افراد و البته فرصت سه ساله برای خرید نشان‌دهنده این موضوع است که این طرح برای افرادی که خرید خدمت ضرورت داشته، محقق شده است و به همین منظور قرار است این طرح در سال آینده اجرا نشود.

موافقان و مخالفان

مرور اظهارنظرهای مسئولان گواهی است بر این‌که این اولین بار نیست که ادعا شده طرح جریمه ریالی دیگر اجرا نخواهد شد‌ به همین دلیل برخی تصور می‌کنند، این ضرب‌الاجل برای تسریع در ثبت‌نام افراد باقیمانده باشد اما هر چه باشد این طرح از همان ابتدای اجرا موافقان و مخالفان بسیاری داشت.

مخالفان معمولا با انتقاد از تبعیض نهفته در این طرح وارد میدان می‌شدند و موافقان رفع گرفتاری از این افراد را دلیلی برای موفقیت این طرح عنوان می‌کردند.

ابوذر ندیمی، نماینده سابق مجلس و مشاور سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی یکی از موافقان این طرح است.

او می‌گوید: این موضوع تنها برای رفع مشکلات اقتصادی دولت نیست و مشمولان این طرح در جامعه کم نیستند و می‌توان در فضاهای دیگر از این افراد استفاده کرد.

او این طرح را ناعادلانه و تبعیض‌آمیز نمی‌داند و معتقد است که این یک قانون است و برای عموم مردم در نظر گرفته شده است نه یک قشر خاص و آقازاده‌ها.

این در حالی است که کامران صداقت، جامعه‌شناس، معتقد است این طرح راه قانونی فرار را پیش‌پای مشمولان می‌گذارد.

او می‌گوید: یکی از راه‌های گسترش فرهنگ ایثار وشهادت،خدمت مقدس سربازی است و ضرورت‌های بین اللملی ایجاب می‌کند خدمت مقدس سربازی مهم باشد.

این استادیار دانشگاه می‌افزاید:‌ ما با این طرح به کسانی که قصد فرار از خدمت دارند، اجازه قانونی می‌دهیم.

در میان موافقان و مخالفان هم افرادی بودند که پیشنهادهایی را ضمیمه مخالفت خود با این طرح می‌کردند. یکی از آنها عبدالرضا مصری،نماینده کرمانشاه است.

او می‌گوید، سیاست فعلی دولت در خرید خدمت سربازی مشمولان غایب، ناعادلانه است.

مصری تصریح می‌کند:‌ کسانی که نمی‌خواهند به خدمت سربازی بروند، باید حقوق پنج سرباز را تامین کنند و کسانی که سربازی می‌روند برابر حداقل حقوق و دستمزد، مزد بگیرند. به عنوان مثال در مدت سربازی هر فرد به وی ماهانه یک میلیون تومان حقوق بدهیم و اگر کسی تمایلی به گذراندن این دوران ندارد، ماهانه پنج میلیون تومان به ازای هر سرباز پرداخت کند.

طرحی با کارشناسی زیاد

محمدمهدی مفتح، سخنگوی کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، اما روایت جالبی از این موضوع دارد.

او به جام‌جم می‌گوید: این طرح جلسات کارشناسی بسیاری داشت و موافقان و مخالفان بسیاری درباره آن سخن گفتند. مفتح حتی درباره تفاوت‌های اجرای این طرح در سال‌ اول و سال دوم می‌گوید: این طرح به واسطه نظرات متنوع در حالی در سال اول اجرا شد که مشمولانی که در سال اول این طرح به خرید سربازی اقدام کرده بودند از برخی امتیازات اجتماعی نظیر حق نامزدی در شورای شهر محروم بودند در حالی که در سال‌های بعد این مورد حذف شد.

وی به جام‌جم توضیح می‌دهد: حتی در سال اول رای‌گیری این طرح، سردار کوثری نماینده وقت مجلس در کمیسیون برنامه و بودجه مامور شدنظرات مخالف و موافق را با دستگاه‌های ذی‌ربط مطرح کند. این کار صورت گرفت و نتیجه همانی شد که در سال اول طرح تصویب شد.

مفتح می‌گوید، قطعا ستاد نیروهای مسلح در توقف این طرح کارشناسی کرده و ملاحظات بسیاری را در آن دیده است.

حالا به گفته سردار کمالی، قرار است این طرح امسال به پایان برسد هر چند رئیس اداره سرمایه انسانی سرباز ستاد نیروهای مسلح اعلام کرده است که به احتمال قوی این طرح در سال پایانی اجرای آن است.

با وجود اجرای سه ساله این طرح و البته به گواه آمار یک میلیون و 200 هزار نفری مشمولان غایب در دو سال اول فقط300 هزار نفر موفق به پرداخت جریمه شده‌اند. این در حالی است که در شش ماهه نخست سال96 هم فقط 37 هزار نفر ثبت نام کرده‌اند و اگر تا پایان سال حتی 50 هزار نفر به پرداخت جریمه موفق شوند در طول سه سال اجرای این طرح فقط 350 هزار نفر موفق به خرید خدمت سربازی تحت شرایط این قانون شده‌اند و 850 هزار نفر از این طرح استفاده نکرده‌اند.

از سوی دیگر اگر میانگین پرداختی برای خرید سربازی را 20 میلیون‌تومان در نظر بگیریم (مشمولان زیر دیپلم ده میلیون و مشمولان پزشکی حداقل 50 میلیون تومان) ‌طی این سه سال به رقم 7000 میلیاردتومان می‌رسیم. رقمی که فقط به واسطه خرید سربازی 350 هزار نفر به‌دست آمده است و بعد از گذشت سه سال همچنان 850 هزار نفر از امتیازهای اجتماعی داشتن کارت معافیت سربازی، محروم مانده‌اند.

میثم اسماعیلی - جامعه