نگاهی به پیامدهای سفر شاه سعودی به مسکو

2ـ در واقع تاکنون دو دلیل اصلی مانع سفر پادشاهان آل سعود به روسیه شده بود. اولین مانع به دو دهه اول حاکمیت این شاهان مربوط می‌شود که کشور شوروی سابق را به‌دلیل کمونیستی بودن، تحریم کرده بودند و سفر به بلاد کفر را حرام دانسته و حتی به این دلیل از برقراری روابط دیپلماتیک با مسکو خودداری کرده بودند. البته این بهانه‌ای بیش نبود زیرا بنیانگذار عربستان با روزولت و چرچیل که جزو سران بلاد کفر بودند، ملاقات و مناسبات ویژه سیاسی با آمریکا و انگلیس برقرار کرده بود.

اما دلیل دوم مربوط می‌شود به منعی که واشنگتن در دوران جنگ سرد در مقابل برقراری هرگونه روابط سیاسی میان ریاض و مسکو ایجاد کرده بود و این امر از نگاه منحصر‌به‌‌فرد آمریکا به عربستان سعودی، به‌عنوان ذخیره استراتژیک نفتی، نشات گرفته بود! این منع تا زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ادامه پیدا کرد و سپس در سال 1990، یعنی مدتی بعد از حمله صدام به کویت، ریاض با نظر مساعد آمریکا به منظور بهره‌برداری از حمایت‌های سیاسی مسکو در جهت عقب راندن نیروهای عراقی، اقدام به برقراری روابط سیاسی با روسیه کرد. با این حال، این روابط به سطحی که دیدارهایی در سطح سران در پی داشته باشد، نرسید.

3ـ در حال حاضر عربستان با مشاهده آثار جدی فروپاشی داعش و النصره ـ القاعده ـ در عراق و سوریه و ترسیم چهره‌ای جدید از جغرافیای سیاسی در منطقه، برای بهره‌برداری از اوضاع بعدی، به گسیل شاه فرتوت خود به مسکو اقدام کرد. از نظر نباید دور داشت روسیه به‌دلیل حضور فعال و کاربردی در سوریه و نقش آن در خنثی کردن تلاش معارضان و گروه‌های تروریستی در واژگونی نظام سیاسی اسد، به‌عنوان یک بازیگر غیرقابل چشم‌پوشی در صحنه سیاسی و نظامی خاورمیانه ظاهر شده است؛ لذا ریاض چندی پیش با اعزام فرزند شاه به مسکو کوشید مواضع آن را در سوریه به ضرر اسد تغییر دهد و با پیشنهادهای اغواگرانه‌ مالی و تجاری توازنات سیاسی را علیه ایران بچرخاند که توفیقی به دست نیاورد و اکنون خود شاه با پا گذاشتن به روسیه و ارائه پیشنهادهای سخاوتمندانه‌، تلاش‌های زیادی برای تامین جای پا برای ریاض در هرگونه فعل و انفعالات سیاسی منطقه به عمل آورد.

4ـ یکی از کسانی که در صف استقبال‌کنندگان از شاه سعودی در کاخ کرملین قرار داشت، رمضان قدیروف، رئیس‌جمهور چچن بود که تصور می‌رود پوتین به عمد او را در جمع مذاکره‌کنندگان روسی قرار داده است تا از شاه سعودی بخواهد از ادامه حمایت از گروه‌های تروریستی چچنی که هم‌پیمان داعش و القاعده در عراق و سوریه بوده و از پشتیبانی شیوخ وهابی برخودارند، صرف‌نظر کند. روس‌ها بخوبی از فعالیت پشت‌پرده آل‌سعود در حمایت از گروه‌های تروریستی‌ در قفقاز و آسیای میانه و نیز تشویق آنها به حضور در عراق و سوریه آگاه بوده و البته محاسبات خاص خود را از پذیرایی از شاه سعودی در مسکو دارند و حتی درباره احتمالات ناشی از خشم واشنگتن نسبت به فروش سامانه اس‌400 به ریاض، طرح‌های لازم را پیش‌بینی کردند. در این مرحله، دو طرف درگیر یعنی واشنگتن و مسکو بخوبی می‌دانند ریاض فاقد منابع انسانی مورد نیاز برای به کارگیری این سلاح‌های پیشرفته بوده و حتی سامانه‌های ضدموشکی پاتریوت که در ریاض و جاهای دیگر مستقر شده است به وسیله مستشاران آمریکایی هدایت می‌شود و لذا امکان استفاده از سلاح‌های روسی در ارتشی که از اساس به‌وسیله سلاح‌های آمریکایی مجهز شده و تاکنون هیچ‌گونه کارایی از خود بروز نداشته است، عملا امکان‌پذیر نیست.

5 ـ در حال حاضر زمامداران ریاض که از درون با اختلافات داخلی حادی دست و پنجه نرم می‌کنند، به سردرگمی بی‌پایان مبتلا هستند. همه محاسبات آنها، در همه جبهه‌های مشتعل خاورمیانه، تقریبا اشتباه درآمده و پشت‌سرهم متحمل شکست‌های سنگینی شدند. اگر تصور رود سفر پادشاه آنها به مسکو، می‌تواند گره‌ای از کارشان بگشاید، باز هم بر اشتباه‌شان افزوده می‌شود. آنچه در عمل دیده می‌شود این است واشنگتن و مسکو با استفاده از سردرگمی آل سعود، بهره‌های هنگفت از عقد قراردادهای سنگین تسلیحاتی با ریاض، می‌برند!

یوسف غروی قوچانی

روزنامه‌نگار