تهران میزبان سران روسیه و جمهوری آذربایجان

اهداف سفر پوتین

به گزارش جام جم آنلاین، دیمیتری پسکوف گفت: مسائل مربوط به سوریه، همکاری در زمینه انرژی و دیدار سه جانبه با روسای جمهوری ایران و جمهوری آذربایجان از اهداف مهم سفر ولادیمیر پوتین به تهران است.

این سومین سفر ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه به ایران است. نخستین سفر در پاییز سال ۱۳۸۶ و در چارچوب نشست سران کشورهای ساحلی دریای خزر انجام شد. و سفر دوم، دوم آذرماه سال 1394 و با هدف شرکت در نشست سران کشورهای صادر کننده گاز در تهران صورت گرفت.

اصلی‌ترین برنامه ولادیمیر پوتین در سومین سفر به تهران، حضور در دومین نشست سه جانبه به حسن روحانی و الهام علی‌اف روسای جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان و پیگیری برنامه راهبردی راهگذر شمال – جنوب است.

این راهگذر مسیر حمل کالا از هند و کشورهای حاشیه خلیج فارس به روسیه و اروپا و بالعکس را تسهیل می‌کند. ایده ساخت این راهگذر حدود 25 سال پیش در سال 1993 مطرح شد، و در سال 2000 میلادی سه کشور ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان توافق کردند که با اتصال مسیر ریلی تهران، رشت، آستارای جمهوری آذربایجان و آستاراخان روسیه، خط ریلی مستقیمی را در مسیر ساحلی دریای خزر ایجاد کنند.

با این حال نخستین اجلاس سه جانبه سران ایران، روسیه، و جمهوری آذربایجان در ماه اوت سال 2016 (18 مرداد 1395) در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان برگزار شد، و تصمیمات جدی برای توسعه راهگذر شمال - جنوب اتخاذ شد.

الگوی همگرایی منطقه‌ای تهران – باکو – مسکو

طراحی نشست‌های سه‌جانبه سران ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان نشان از اراده پایتخت‌های سه کشور برای گشودن فصل جدیدی در مناسبات سه جانبه و استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی از جمله همکاری‌ها در زمینه انرژی و احیای ظرفیت‌های ترانزیتی در چارچوب راهگذر شمال – جنوب دارد.

در این میان روسیه از دیرباز نفوذ اقتصادی گسترده‌ای در جمهوری آذربایجان داشته است، و سرمایه گذاری یک و نیم میلیارد دلاری بیش از 600 شرکت روسی در این کشور از گسترش مناسبات دوجانبه و توسعه همکاری‌های اقتصادی دو کشور حکایت دارد.

مناسبات روسیه با ایران هم در دو سه سال گذشته متحول شده و از ماهیت صرفا سیاسی و امنیتی وارد فاز گسترده‌تری در حوزه تجاری و اقتصادی شده است.

مطابق آمار شورای تجاری روسیه و ایران حجم مبادلات تجاری دو کشور در سال 2016 میلادی رشد نزدیک به 70 درصدی را تجربه کرده و از مرز 2 میلیارد دلار فراتر رفته است. این شورا همچنین از رشد حدود 18 درصدی مبادلات تجاری ایران و روسیه در 6 ماهه نخست سال 2017 خبر داده است.

امیرحسین زمانی‌نیا، معاون وزیر نفت ایران تصریح کرد: ایران و روسیه در آینده نزدیک تجارت نفتی خود را آغاز خواهند کرد، و براساس قرارداد دوجانبه شرکت ملی نفت ایران روزانه ١٠٠ هزار بشکه نفت به روسیه خواهد فروخت.

سازمان‌های توسعه تجارت دو کشور هم تاکنون توافقنامه‌های زیادی برای تسهیل در مناسبات تجاری دو کشور و استفاده از پول ملی دو کشور در جابجایی ارز امضا کرده‌اند، و بازرگانان ایرانی در یک سال گذشته با استفاده از شرایط به وجود آمده پس از برجام حضور پررنگ‌تری را در بازار روسیه تجربه کرده‌اند.

طبعا دیدارهای مکرر مقامات دو کشور ضمن اینکه امکان بررسی دغدغه‎های مشترک سیاسی و امنیتی را فراهم کرده است، فرصتی مناسبی هم برای رایزنی درچارچوب توسعه همکاری‌های اقتصادی و رفع موانع موجود بوده است. ‌

در این چارچوب پوتین و روحانی تاکنون 9 بار در روسیه، ایران و در حاشیه نشست های بین‌المللی با هم دیدار کرده‌اند، که آخرین دیدار هشتم فروردین ماه امسال در کاخ کرملین و در چارچوب سفر حسن روحانی به روسیه روی داد.

مناسبات جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان هم در سال‌های اخیر با جهش مناسبی همراه شد، و دو کشور اگرچه با تاخیر بیش از 25 ساله، به تفاهم لازم برای برداشتن موانع پیش روی همکاری‌های اقتصادی و تجاری دست یافته‌اند.

در این چارچوب الهام علی‌اف رئیس‌جمهوری آذربایجان در سه سال گذشته سه بار به ایران آمد و در آخرین سفر وی به تهران که چهاردهم اسفند ماه سال گذشته صورت گرفت، بیش از 120 سند مهم همکاری میان دو کشور به امضا رسید.

هفته گذشته هم مسعود کرباسیان، وزیر امور اقتصادی و دارایی کشورمان در سفر به جمهوری آذربایجان روند پیشرفت توافقات قبلی از جمله وضع اتصال راه‌آهن‌های ایران و جمهوری آذربایجان، کشت فراسرزمینی در جمهوری آذربایجان، طرح‌های صنعتی مشترک همچون خودروسازی و داروسازی و دیگر زمینه‌های همکاری را بررسی کرد.

یکی از اولویت‌های همکاری ایران و جمهوری آذربایجان تامین مالی، تسریع در ساخت و راه‌اندازی راه آهن رشت – آستارا در جمهوری آذربایجان است. در این چارچوب و مطابق برنامه تا یک ماه آینده راه‌آهن قطعه آستارای ایران تا آستارای جمهوری آذربایجان به صورت حمل و نقل ترکیبی به بهره‌برداری می‌رسد و متعاقب آن عملیات مسیر ریلی رشت - آستارا آغاز می‌شود.

به گفته وزیر اقتصاد ایران حجم مبادلات ایران و جمهوری آذربایجان در سال گذشته رشد 70 درصدی را تجربه کرده و به 500 میلیون دلار رسیده و در 9 ماه گذشته از سال جاری هم با رشد 30 درصدی همراه بوده است.

رایزنی درباره رژیم حقوقی دریای خزر

یکی از چالش‌های پیش‌روی کشورهای حاشیه دریای خزر از جمله ایران و روسیه و جمهوری آذربایجان طولانی شدن تدوین رژیم حقوقی دریای خزر است، که در دو دهه اخیر به کندی پیش رفته و همچنان نهایی نشده است.

کشورهای حاشیه دریای خزر در در چهارمین اجلاس دریای خزر که در سال 2014 در آستارا خان روسیه برگزار شد به چارچوب اصولی برای تدوین رژیم حقوقی دریای خزر دست یافتند، و بنا بود این رژیم در سال 2017 نهایی شود، اما هنوز تصمیم موثری در این خصوص اتخاذ نشده است.

از این رو احتمال رایزنی میان پوتین، روحانی و علی‌اف در باره رژیم حقوقی دریای خزر هم وجود دارد، همچنانکه پیش از این سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه درباره آن خبر داد.

دغدغه‎های امنیتی مشترک

به گفته دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین یکی از مهمترین محورهای مذاکرات رئیس جمهوری روسیه در دیدار با رهبر معظم انقلاب اسلامی و رئیس جمهوری کشورمان بررسی مسائل منطقه‌ای از جمله موضوع سوریه است.

این رایزنی در شرایطی برگزار می‌شود که سوریه در آستانه ورود به مرحله مهم پسا داعش قرار دارد، و نیروهای مردمی و ارتش این کشور در حال فتح آخرین سنگرهای داعش در دیرالزور و بوکمال قرار دارند.

بعلاوه سفر پوتین متعاقب هفتمین نشست آستانه درباره سوریه برگزار می‌شود که به عنوان مهمترین سازوکار صلح راه خود را در میان دولت و مخالفان سوری باز کرده و مورد حمایت منطقه‌ای و بین‌المللی قرار گرفته است.

در این میان ایران و روسیه همچنانکه در پشتیبانی میدانی از ارتش سوریه در نبرد با جریان‌های تروریستی نقش محوری ایفا کرده‌اند، در مذاکرات کارساز صلح آستانه هم به عنوان دو کشور اصلی و صحنه‌گردان مذاکرات شناخته شده‌اند، و رایزنی عالی‌ترین مقامات و تصمیم‌سازان اصلی دو کشور در شرایط کنونی از بالاترین سطح اهمیت برخوردار است.

به همین دلیل برخی تحلیل‌گران بر این باورند که سران ایران و روسیه روز چهارشنبه نقشه راه آینده سوریه را ترسیم خواهند کرد و راه را برای حرکت به سوی تثبیت سیاسی و توافق نهایی میان دولت و مخالفان سوری هموار خواهند ساخت.

و سخن آخر، موضع قاطع روسیه در حمایت از برجام و تایید پایبندی کامل ایران به تعهدات خود است، که موضع جمهوری اسلامی ایران در برابر آمریکا و پیمان‌شکنی های این کشور را تقویت خواهد کرد.

در همین چارچوب ایران و روسیه درباره ساخت دو نیروگاه هسته‌ای دیگر در بوشهر به توافق رسیده‌اند، و به رغم مخالفت‌های آمریکا بر توسعه همکاری‌های راهبردی در زمینه مسائل هسته‌ای تاکید کرده‌اند.

یوسف اسماعیلی/ جام جم آنلاین