عبور از ایستگاه تشنج ...

ناگفته نماند حدود یک درصد از جمعیت جهان از این بیماری و عوارض ناشی از آن همچون تروماهای مختلف و حتی مرگ‌های ناگهانی رنج می‌برند.

صرع یا اپی لپسی (Epilepsy) یکی از مهم‌ترین بیماری‌های مغز و اعصاب است و شاید به قدمت اولین بیماری‌های انسان باشد که همه ساله تعداد زیادی از افراد را درگیر خود کرده است. بی‌شک عارضه بسیار ناتوان‌کننده این بیماری تشنج‌های ناگهانی ناشی از آن است.

خیلی‌ها نمی‌دانند با یک بیمار مبتلا بویژه هنگام بروز تشنج چگونه باید رفتار کنند. در حالی که شناخت و تشخیص نشانه‌های حمله تشنجی صرع می‌تواند از بار روانی و استرسی ناشی از آن بر بیمار و اطرافیان و نیز بسیاری از مشکلاتی که باعث مرگ این بیماران و جراحات ناشی از آن می‌شود، بکاهد.

اگر می‌خواهید بدانید با بیمار بویژه در حین و پس از حمله تشنجی چگونه باید رفتار کنید گفت‌وگوی ما با دکتر جعفر مهوری، فلوشیپ صرع و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان را بخوانید .

چرا مبتلا به صرع شدم؟

گاهی علت صرع، وجود یک اختلال ساختمانی در مغز مانند تومور است، اما در اغلب موارد هیچ علت خاصی یافت نمی‌شود.

از علل شناخته شده صرع تومورهای مغزی، بیماری‌هایی که بر رگ‌های خونی مغز اثر می‌گذارند و انواع سموم است.

علاوه بر بررسی نشانه‌های بالینی باید بررسی‌هایی از طریق تصویربرداری، نوار مغزی و نشانه‌های پاراکلینیکی و بخصوص تغییراتی که بر سدیم، کلسیم و منیزیم انجام شود تا ابتلا به حمله تشنجی صرع تایید شود.

برای تشخیص حمله تشنجی صرع حتما باید بررسی ارثی این بیماری نیز مورد توجه جدی قرار بگیرد، چون این بیماری بیش از 10 درصد سابقه ارثی دارند. پس در شرح حال این بیماران باید از این که از طریق طبیعی یا سزارین به دنیا آمده‌اند، رشد تکاملی، سابقه آنسفالی،زردی، مننژیت و صدمات مغزی سوال شود.

ناگهان صرع حمله می‌کند

تشنج در واقع اختلال گذرای عملکرد مغزی است که بر اثر تخلیه الکتریکی غیر طبیعی در سلول‌های عصبی مغز بروز می‌کند و سبب ایجاد علائم گوناگونی چون از دست دادن ناگهانی هوشیاری، انقباض عضلات یا تغییرات حسی و رفتاری در فرد می‌شود.

وقتی فردی بدون عوامل محرکی چون افت قند خون، تب، کمبود کلسیم و... به طور مکرر،دچار حملات تشنج شود، می‌گویند دچار صرع یا اپی‌لپسی شده است. با این تفاسیر صرفا به دلیل حمله تشنجی نمی‌توان گفت فردی لزوما به بیماری صرع مبتلا شده است. در برخی کودکان مبتلا، حملات تشنج به دنبال یک محرک حسی مثل نورهای شدید بروز می‌کنند و گاهی هیچ عامل شروع کننده‌ای وجود ندارد.

قواعد زندگی با صرع

توجه داشته باشید برخی تشنج‌ها با استرس، قاعدگی و بی خوابی بدتر می‌شود. در صرع ناشی از بی خوابی، بیمار نباید در شیفت شب کار کند.

ممانعت از رانندگی و در پست‌هایی که با اسلحه سرو کار دارند در صرع‌های بزرگ باید مورد توجه جدی قرار بگیرد.

اگر حمله صرعی به مدت دو سال، هر ماه تکرار شود، صرع مقاوم به درمان تلقی می‌شود و برای آن بستری و ام آر با پروتکل خاصی در نظر گرفته می‌شود. معمولا حدود یک‌چهارم تا یک سوم از بیماران در چنین شرایطی باید تحت عمل جراحی صرع قرار بگیرند.

بیشترین صرع‌ها که عمل جراحی روی آنها صورت می‌گیرد در ناحیه گیجگاهی (فوکال یا یکطرفه) است.

برخی بیماران به درمان از طریق رژیم کتوژنیک (این رژیم لاغری با کاهش شدید کربوهیدرات و جایگزینی آن با چربی همراه است که نتیجه‌ این امر ایجاد یک حالت متابولیکی در بدن به نام کتوز است.) جواب می‌دهند.

لازم است با صرع به عنوان یک بیماری قابل درمان برخورد شود تا اضطراب بیمار به این ترتیب کاهش پیدا کند. بیماری صرع در 70 درصد موارد با دارو کنترل می‌شود.

در خانم‌های مبتلا به صرع که در سنین ازدواج و بارداری هستند از داروهایی استفاده می‌شود که به جنین کم آسیب می‌زند و اسید فولیک نیز برایشان تجویز می‌شود.

در صرع فامیلی، مشاوره ژنتیک نیزضروری است.

باید‌ها و نبایدهای پس از تشنج صرعی

وقتی بیمار از تشنج خارج شد دچار گیجی می‌شود که اگر طول بکشد مشکلاتی را از نظر رفتاری ایجاد می‌کند. پس ارجاع سریع بیمار به اورژانس در چنین شرایطی ضروری است.

بعضی حمله‌های صرعی به طور مکرر اتفاق می‌افتد و بیش از چند دقیقه (بین پنج تا ده دقیقه) طول می‌کشد که بین آنها نیز بیمار هوشیار نیست. در چنین شرایطی که صرع پایدار نامیده می‌شود، بیمار باید بلافاصله به اورژانس دارای آی سی یو انتقال پیدا کند و بستری شود. برخورد با این صرع‌ها باید جدی‌تر باشد .

آداب مواجه با حمله صرعی

نباید هیجان زده شوید و اضطراب به خود راه دهید.

بیمارتشنجی باید از محیط‌هایی که ممکن است به او آسیب بزند مثل لبه‌های تیز میز یا جاهایی که بخاری و گاز وجود دارد یا کف‌های سرامیکی دور نگاه داشته شود .

بیمار را به یک طرف خوابانده تا ترشحات حلقی خارج شود.

از گذاشتن وسایل سفت بین دندان‌ها هنگام حمله تشنجی اجتناب کنید.

هنگام بروز تشنج مزمن، بویژه در سال‌های اول کودکی، دیازپام از راه رکتال و در سنین بالاتر نیز میدازولام از طریق بینی یا دهان تجویز می‌شود.

اگر مدت صرع طول بکشد و اسپاسم عضلانی رخ بدهد، تنفس دهان به دهان ضروری است.

اولین اقدام، هنگام بروز تشنج تماس با اورژانس مجهز به وسایل احیاست تا بیمار دچار تشنج پایدار نشود.

پونه شیرازی - دانش و سلامت جام جم