«سرانه ورزشی»، وسعتی به‌اندازه 4 دهه

به گزارش جام جم آنلاین، بر اساس استانداردهای جهانی سرانه جهانی در نظر گرفته‌شده برای هر فرد باید به میزان 2 و نیم متر برای هر نفر باشد تا بتواند فعالیتی مؤثر در ورزش داشته باشد، فعالیتی که بر روی سلامت جسمانی او تأثیر کاملاً مثبت و مستقیم بگذارد.

بااین‌وجود نظریه‎های مختلف حاکی از این است که میزان سرانه ورزشی در هر کشور باید متفاوت باشد. درواقع نمی‎توان انتظار داشت که حداقل سرانه ورزشی یک فرد در کشوری توسعه‎یافته با حداقل سرانه فردی دیگر در کشوری درحال‌توسعه برابر باشد. درحالی‌که در برخی از کشورهای توسعه‌یافته یک فرد 10 برابر استاندارد سرانه فضا برای ورزش کردن در اختیار دارد ، فرد دیگر در کشوری جهان‌سومی حتی از یک سانتی‎متر هم بی‌بهره است.

در این میان بحث و نظرهای دیگری در رابطه با این مسئله وجود دارد که چقدر سرانه باید در نظر گرفته شود تا یک فرد بتواند به‌صورت روزانه فعالیت ورزشی داشته باشد. برخی حداقل سرانه ورزشی را بیش از دو و نیم متر ارزیابی می‎کنند و برخی دیگر کمتر در نظر می‌گیرند. همان‌طور که ذکر شد میزان سرانه ورزشی در نظر گرفته‌شده برای هر فرد باید بر اساس موقعیت جغرافیایی او و اینکه در کدام کشور زندگی می‌کند ، در نظر گرفته شود.

ابتدا باید این موضوع مشخص شود که اصلاً سرانه ورزشی چیست؟ سرانه ورزشی به فضا و محدوده‌ای اطلاق می‌شود که هر فردی باید آن را در اختیار داشته تا بتواند فعالیت‎های مختلف ورزشی را انجام بدهد آن‌هم بدون اینکه مانعی داشته باشد. این سرانه ورزشی به طرق مختلفی از سوی دولت باید تعیین و در اختیار شهروندان گذاشته شود. بر اساس جمعیت باید زیرساخت‎های ورزشی مساحت منطقی و اصولی داشته باشند. شهری همانند تهران نیازمند زیرساخت‎های بسیار وسیع ورزشی و روباز است تا یک فرد بتواند حداقل سرانه استاندارد را داشته باشد. در سطور پیشین به این اشاره شد که استاندارد سرانه ورزشی در جهان دو و نیم مترمربع است. این سرانه باید به‌گونه‌ای باشد که او بتواند در این فضا فعالیت و حرکت داشته باشد و صورت تأثیرگذار حرکات ورزشی را انجام بدهد در غیر این صورت پاسخ مثبتی از برنامه‎های ورزشی خود نخواهد گرفت.

درباره سرانه ورزشی در ایران چه می‎دانید؟ برای پاسخ به این پرسش ابتدا باید وضعیت ورزش پیش از انقلاب را بررسی کنیم.

***

پیش از انقلاب، ورزش در ایران توسعه حرفه‎ای نداشت و زیرساخت‎های مناسبی جهت ورزش کردن در نظر نگرفته شده بودند. با توجه به اینکه ورزش هنوز به‌عنوان ابزار قدرتمند اجتماعی شناخته نمی‎شد طبیعتاً چیزی به نام «سرانه ورزشی» محلی از اعراب نداشت و اصلاً هیچ تعریفی هم برای آن در نظر نگرفته شده بود.

روستاها و حتی شهرهای بزرگ کشور از داشتن فضاهای مختلف ورزشی محروم بودند. فقط چند شهر بزرگ کشور همانند تهران، تبریز، اصفهان و شیراز دارای باشگاه ورزشی بودند و به‌صورت محدود فعالیت داشتند. روند پرورش استعداد در ایران به‌صورت گلخانه‎ای بود و ارتباطی با مراکز ورزشی و آموزش‎های موجود در آن نداشت.

در رابطه با سرانه ورزشی قبل از انقلاب آمار دقیقی وجود ندارد ، درواقع می‌توان گفت اصلاً آماری نیست چراکه اصولاً عبارت «سرانه ورزشی» هیچ معنایی نداشته است و از برنامه‌ای هم برخوردار نبود.

اما پس از انقلاب اتفاقات دیگری رخ داد. ورزش به موضوع جدی‎تری تبدیل شد و وقتی‌که این جدیت به وجود آمد، ضرورت‎های زیادی را به وجود آورد. ورزش حرفه‎ای حجم گسترده‎ای از زیرمجموعه‎ها را دارد که سرانه ورزشی یکی از آن‌هاست. باوجود پیش آمدن جنگ تحمیلی مسئله سرانه ورزشی متولد شد و بسیاری از متخصصان امر به اهمیت آن پی بردند.

ورزش در کشور توسعه یافت و حتی روستاها دارای مراکز و باشگاه‎های ورزشی شدند.

هرچقدر سرانه ورزشی جدی‎تر شد به همان میزان مشخص شد که ایران تا چه اندازه در تأمین فضای مناسب جهت ورزش کردن مردم با مشکل روبروست. ورزشگاه‎ها ، باشگاه‎ها، کانون‎ها و مراکز ورزشی یکی پس از دیگری ساخته شدند و به مرحله بهره‎برداری رسیدند.

***

از همان دهه 60، موضوع سرانه ورزشی تبدیل به موضوعی جدی و سپس یکی از اجزای جدایی‌ناپذیر ورزش حرفه‌ای شد. باوجود همه تلاش‌ها در راستای گسترش و توسعه سرانه ورزشی همیشه تلاش برای افزایش آن ضروری به نظر می‌رسد.

در رابطه با سرانه ورزشی موجود در دهه 60 نمی‎توان آمار دقیقی ارائه داد اما در رابطه با دهه 70 بهتر می‎توان صحبت کرد و نظر داد. در این دهه میزان سرانه ورزشی به زیر یک متر ارزیابی می‎شد که مسلماً با استانداردهای جهانی فاصله داشت اما نباید این موضوع را از یابد برد که میزان سرانه از صفر به چنین مقیاسی رسیده بود و البته تلاش برای توسعه آن‌هم ادامه داشت و قرار بود بازهم افزایش پیدا کند.

در همین مقطع و حتی دهه بعدتر از آن نیز میزان سرانه ورزشی به زیر 80 سانتی‎متر هم می‎رسید. تلاش برای افزایش آن در برخی از مناطق محروم بیشتر شد.

سپس بر اساس برخی از میانگین و ارزیابی‎ها میزان این سرانه به یک و نیم متر رسید. ازآنجایی‌که توسعه اماکن ورزشی ادامه داشت، میزان سرانه بازهم افزایش پیدا کرد.

سال گذشته وزیر ورزش و جوانان اعلام کرد که حدود 9 هزار فضای ورزشی روباز وجود دارد و 490 پروژه نیز توسط شهرداری‌ها ایجادشده است که در حال حاضر سرانه فضای ورزشی کشور به ازای هر نفر را افزایش داده است.

حدود 3 هزار مکان ورزشی توسط آموزش‌وپرورش برای 14 میلیون دانش‎آموز در نظر گرفته‌شده و کارگران نیز از فضای ورزشی مربوط به خود بهره‌مند هستند، همچنین شهرداری‌های کشور و دانشگاه‌ها نیز اقدام به ساخت مجموعه‌های ورزشی کرده‌اند ضمن اینکه دو هزار فضای ورزشی از سوی بسیج نیروهای مسلح برای شهرها و روستاها احداث‌شده است. این نکته بسیار مهم است که هرچقدر سرانه ورزشی در یک کشور گسترده‌تر باشد به همان میزان اشتغال بالاتر می‎رود.

بر اساس سند چشم‌انداز توسعه ورزشی قرار است تا سال 1402 سرانه ورزشی برای هر شهروند ایرانی به میزان دو متر و 80 سانتی‌متر برسد که کمی بیش از استاندارد جهانی است.

***

ایجاد سرانه بیشتر ورزشی نیازمند رعایت کردن و فراهم آوردن شروط متعددی است. سرمایه‎گذاری، در نظر گرفتن فضای مناسب، اعمال روش‎های مهندسی استاندارد، برنامه‎ریزی دقیق و جامع مهم‎ترین شروط محسوب می‎شوند. با توجه به پروژه‎های در دست ساختی که برای ایجاد فضاهای ورزشی در نظر گرفته‌شده است ، پیش‌بینی می‎شود میزان سرانه تا سال 1400 حداقل به میزان 20 سانتی‎متر به ازای هر ایرانی افزایش پیدا کند.