به گزارش جام جم آنلاین به نقل از پزشکت بیماری پروانه ای عارضه پوستی نادری است که باعث شکنندگی و بروز تاول های پوستی می شود. این تاول ها ممکن است در اثر آسیب دیدگی های جزئی مثل سوختگی، خراش، کشیدگی یا چسب به وجود بیاید. در موارد شدیدتر بیماری پروانه ای این تاول ها دیگر روی پوست فرد مبتلا ظاهر نشده و ممکن است در داخل بدن مثل داخل دهان یا بافت داخل شکم به وجود بیاید.
بیشتر انواع بیماری پروانه ای ارثی بوده و از والدین فرد به کودک انتقال پیدا می کند. علائم و نشانه های بیماری پروانه ای معمولاً در دوران کودکی یا اوایل تولد کودک بروز می کند. البته برخی از افراد تا بزرگسالی یا اوایل بزرگسالی خود نیز هیچ علائمی از این بیماری نداشته و به یکباره علائم و نشانه های EB بر روی پوست فرد ظاهر خواهد شد.
بیماری پروانه ای هیچ درمانی ندارد. در نتیجه درمان اصلی این بیماری بر روی مراقبت از تاول ها و جلوگیری از بروز تاول های جدید تمرکز خواهد داشت. البته انواع خفیف این بیماری ممکن است با افزایش سن بهبود یافته و دیگر به شدت دوران کودکی فرد نباشد.
بیماری پروانه ای معمولاً از والدین کودک به ارث می رسد. ژن این بیماری ممکن است از والدینی که مبتلا به این بیماری هستند (وراثت غالب اتوزومی) به جنین منتقل شود. البته در موارد دیگر ممکن است ژن بیماری از هر دو والد به کودک (وراثت مغلوب اتوزومی) انتقال پیدا کرده یا حتی در نتیجه جهش باعث ابتلای فرد به بیماری پروانه ای شود.
پوست از یک لایه بیرونی (اپیدرم) و یک لایه زیرین (درم) تشکیل شده است. منطقه ای که لایه های پوستی به هم می رسند را با نام غشای پایه می شناسند. در نتیجه ابتلای فرد به بیماری پروانه ای ممکن است هر کدام از این لایه های پوستی درگیر شود. با توجه به لایه درگیر شده و اینکه تاول ها در کدامین لایه پوست ظاهر شوند می توان نوع بیماری پروانه ای را تشخیص داد.
علائم و نشانه های به وجود آمده در نتیجه بیماری پروانه ای بستگی به نوع و درگیر شدن لایه پوستی فرد مبتلا خواهد داشت.
این علائم شامل موارد زیر می شود:
تاول های ناشی از بیماری پروانه ای ممکن است تا زمانی که کودک نوپا برای اولین بار شروع به راه رفتن کند، نمایان نشده و حالت پنهان داشته باشد. در بعضی موارد نیز تا زمانی که کودک شروع به فعالیت های بدنی خود نکرده و محرک هایی همچون سایش برای دست و پای او به وجود نمی آید، هیچ تاول و علائمی روی پوست کودک نمایان نخواهد شد.
در صورت بروز تاول های پوستی با پزشک خود تماس گرفته یا به پزشک خانوادگی خود مراجعه کنید، به خصوص اگر دلیل به وجود آمدن آن را نمی دانید. تاول شدید در کودکان و نوزادان می تواند حیات آن ها را تهدید کرده و عواقب ناگواری برایشان به همراه داشته باشد.
در صورت بروز علائم زیر برای کودک خود سریعاً به پزشک مراجعه کنید:
به طور کلی عوارض جانبی ناشی از بیماری پروانه ای ممکن است شامل موارد زیر شود:
عفونت، پوست تاول در برابر عفونت باکتریایی به شدت آسیب پذیر بوده و نیاز به مراقبت خواهد داشت.
سپسیس (sepasis)، سپسیس هنگامی اتفاق میفتد که باکتری های ناشی از یک عفونت گسترده وارد جریان خون فرد شده و از طریق عروق در سراسر بدن پخش می شوند. سپسیس یک وضعیت به سرعت در حال پیشرفت و تهدیدکننده است که می تواند به سادگی باعث شوک، نارسایی و نقص عضو فرد شود.
همجوشی انگشتان دست و تغییر در مفاصل، انواع شدید بیماری پروانه ای می تواند باعث همجوشی انگشتان پا یا انگشتان پا و خم شدن غیر طبیعی مفاصل شود. این عارضه می تواند تا حد زیادی بر روی عملکرد طبیعی انگشتان، زانوها و آرنجها تأثیر گذاشته و انجام کارهای روزمره را با مشکل مواجه کند.
مشکلات تغذیه ای، تاول های داخل دهان می توانند غذا خوردن را دشوار کرده و منجر به سوء تغذیه و کم خونی (مانند کمبود آهن در خون) فرد مبتلا به بیماری پروانه ای شوند. مشکلات تغذیه ای همچنین می تواند باعث تاخیر در بهبود زخم ها شده و روند و سرعت رشد کودکان را با مشکل مواجه کند.
یبوست، مشکلات دفعی به وجود آمده در بیماران پروانه ای ممکن است به دلیل تاول های دردناک به وجود آمده در ناحیه مقعد باشد. البته فقط بروز این تاول ها به علت تاول ها نبوده و علاوه بر این مشکل یبوست می تواند به دلیل عدم مصرف مایعات یا غذاهای پر فیبر مانند میوه و سبزیجات در طول دوره بیماری باشد.
مشکلات دهانی و دندانی، پوسیدگی دندان و مشکلات بافت داخل دهان از جمله مواردی است که شایع بوده و ممکن است در نتیجه بیماری پروانه ای فرد را با مشکل مواجه کند.
سرطان پوست، نوجوانان و بزرگسالان با انواع خاصی از بیماری پروانه ای در معرض خطر ابتلا به نوعی از سرطان پوست معروف به کارسینوم سلول سنگفرشی هستند.
مرگ، نوزادانی که مبتلا به انواع شدید بیماری پروانه ای هستند ، در معرض خطر بالای عفونت قرار داشته و درنتیجه از دست دادن مایعات بدن ممکن است تاول های بسیاری سراسر بدنشان را درگیر کند. این کودکان به خاطر تاول های به وجود آمده در داخل مخاط دهانی و تنفسی ممکن است دچار مشکلات بلع و تنفس شده و زندگی شان به خطر بیفتد. متأسفانه بسیاری از کودکان مبتلا به علت شدت بیماری در دوران نوزادی از دنیا می روند.
جلوگیری از بیماری پروانه ای امکان پذیر نبوده و نمی توان از بروز آن جلوگیری کرد. اما می توانید با استفاده از اقدامات مراقبتی و درمانی تا حد زیادی از بروز مجدد تاول و عفونت جلوگیری کنید.
فرزند خود را به آرامی بغل کنید. کودک یا نوزاد شما نیاز به نوازش خواهد داشت، اما اینکار را باید با ملامت و وسواس خاصی انجام دهید. برای بلند کردن فرزند خود ، او را روی مواد نرم مانند پنبه قرار داده و از زیر باسن و پشت گردن برای بلند کردن آن ها کمک بگیرید.دقت داشته باشید که هیچگاه کودک را از زیر بغل یا با استفاده از دستهای کودک بلند نکنید.
مراقبت در حین باز کردن و بستن پوشک، اگر کودکتان نیاز به پوشک کردن دارد، بهتر است با استفاده از بندهای چسبی آن را باز کرده و به هیچ وجه از دستمال های مرطوب برای تمیز کردن کودک استفاده نکنید.
محیط خانه را خنک نگه دارید. وسایل سرمایشی و گرماشی منزل را طوری تنظیم کنید که خانه خنک مانده و دمای منزل ثابت باقی بماند.
پوست خود را مرطوب نگه دارید. از کرم های مرطوب کننده و وازلین برای مرطوب نگه داشتن پوست کودک خود استفاده کنید.
از البسه نرم و لطیف برای کودک استفاده کنید. بهتر است از لباس های نرم برای کودک خود استفاده کنید تا پوشاندن و درآوردن آن آسان بوده و کمترین اصطحلاکی با پوست کودک تان ایجاد نکند. قبل از پوشاندن لباس، بهتر است هرگونه مارک یا برچسب لباس را بکنید تا کمترین خراشی روی پوست کودک تان به وجود نیاید. بهتر است داخل قسمت هایی از لباس که بیشترین تماس را با بدن کودک دارد را یک لایه پد فومی بدوزید. به عنوان مثال قسمت داخل لباس مثل سر زانوها و آرنج ها را لایه ای پد فومی بدوزید تا کمتر با پوست کودک تماس داشته باشد. به خاطر داشته باشید که کودکان مبتلا به بیماری پروانه ای باید از کفش های نرم و مخصوص استفاده کنند.
از بروز خراش های پوستی جلوگیری کنید. ناخن های فرزند خود را مرتباً کوتاه کنید. همچنین برای جلوگیری و کاهش خارش بهتر است در حین خواب دستکش های مخصوص و نرم را دست فرزندتان کنید تا در هنگام خواب با ناخن بدن خود را خراش ندهد.
کودک خود را به فعالیت تشویق کنید. با رشد فرزندتان، او را تشویق کنید که در فعالیت هایی که باعث آسیب پوستی نمی شو، شرکت کند. ورزش شنا گزینه بسیار خوبی برای کودکان مبتلا به بیماری پروانه ای است. کودکان مبتلا به انواع خفیف بیماری پروانه ای می توانند با پوشیدن لباس های آستین بلند و آستین دار از منزل خارج شده و در بیرون از منزل فعالیت داشته باشند.
سطوح سفت و سخت را بپوشانید. به عنوان مثال، بهتر است روی صندلی خودرو پارچه نرم و لطیفی قرار داده و کف وان حمام حوله ضخیم و لطیفی پهن کنید.
پزشک با مشاهده ظاهر و میزان درگیری پوست ممکن است تشخیص ابتلا به بیماری پروانه ای دهد. البته احتمال تجویز آزمایش های مختلف برای اطمینان از این موضوع و تشخیص دقیق این بیماری وجود دارد. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر شود:
نمونه برداری از پوست برای نقشه برداری ایمونوفلورسنت، با استفاده از این تکنیک، یک نمونه کوچک از پوست آسیب دیده برداشته شده و با میکروسکوپ مورد بررسی قرار می گیرد. در این شیوه نور به لایه های مختلف پوستی تابانده می شود تا لایه درگیر شده در اثر بیماری مشخص شود. همچنین این آزمایش عملکرد پروتئین های مورد نیاز برای رشد پوست را مورد بررسی قرار خواهد داد.
آزمایش ژنتیکی، گاهی اوقات آزمایش ژنتیکی برای تأیید تشخیص مورد استفاده قرار می گیرد. زیرا بیشتر انواع بیماری پروانه ای ژنتیکی بوده و از والدین به کودک به ارث خواهد رسید. برای بررسی های بیشتر آزمایش خون بیشتر به آزمایشگاه ارسال خواهد شد.
تست قبل از تولد، خانواده های دارای سابقه بیماری پروانه ای (EB) ممکن است بخواهند تا قبل از بارداری و تولد تست و مشاوره ژنتیکی انجام دهند تا از احتمال ابتلای کودک خود به این بیماری مطلع شوند.
اگر تغییر در شیوه زندگی و مراقبت از کودک در منزل علائم و نشانه های بیماری پروانه ای را را کنترل نکند. درمان این بیماری می تواند شامل استفاده از داروها، جراحی و حتی توانبخشی باشد. این بیماری با وجود درمان اغلب پیشرفت کرده و گاهی اوقات باعث عوارض جدی و مرگ فرد مبتلا همراه خواهد بود.
داروها می توانند به کنترل درد و خارش کمک کرده و عوارضی مانند عفونت جریان خون (سپسیس) را درمان کنند. اگر زخمها باعث بروز عفونت وسیع پوستی (تب ، ضعف ، تورم غدد لنفاوی) کودک شوند، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک خوراکی برای فرد مبتلا تجویز کند.
ممکن است در بعضی از موارد نیاز به درمان با استفاده از جراحی باشد.
گزینه های جراحی که گاهی اوقات برای این شرط استفاده می شود عبارتند از:
گشاد کردن مری، تاول زدن و زخم شدن مری ممکن است به مرور زمان منجر به باریک شدن مری شده و خوردن غذا را برای فرد مبتلا تا حد زیادی دشوار کند. عمل جراحی گشاد کردن مری می تواند این امر را تسکین داده و حرکت غذا غذا از دهان به معده را تا حد قابل توجهی آسانتر کند. البته این عمل جراحی ممکن است با خطراتی مثل سوراخ شدن مری همراه باشد.
قرار دادن لوله برای تغذیه، برای بهبود تغذیه و کمک به افزایش وزن فرد مبتلا به بیماری پروانه ای ممکن است لوله تغذیه (لوله گاسترواستومی) برای انتقال مستقیم مواد غذایی به معده کاشته شود.
پیوند پوست، اگر جای زخم های باقی مانده روی عملکرد دست تأثیر داشته باشد، پزشک ممکن است پیوند پوستی (گرافت پوستی) را پیشنهاد کند.
بازیابی تحرک، تاول زدن و زخم های مکرر می تواند باعث به هم چسبیدن انگشتان پا یا انگشتان دست شده و خم شدن طبیعی مفاصل دست و پا را با مشکلاتی روبرو کند. در نتیجه بروز چنین مواردی پزشک معالج ممکن است عمل جراحی را برای اصلاح این شرایط پیشنهاد کند. خصوصاً اگر این مشکلات تحرکی با انجام کارهای روزمره فرد تداخل داشته و مانع از فعالیت های بدنی او شود.
کار با یک متخصص توانبخشی (فیزیوتراپی، کاردرمانگر) می تواند تا حد زیادی به کاهش محدودیت های حرکتی ناشی از زخم و خم کردن مفاصل کمک کند.
محققان در حال مطالعه برای یافتن راههای بهتر درمانی و رفع علائم بیماری پروانه ای هستند ، از جمله این مطالعات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
برای مراقبت از تاول ها اقداماتی وجود دارد که می توانید در خانه انجام داده و از بروز و به وجود آمدن تاول های جدید جلوگیری کنید. بیاموزید که چگونه از زخمها مراقبت کرده و تغذیه مناسبی داشته باشید، زیرا این دو مورد برای افراد مبتلا به بیماری پروانه ای اهمیت بسیار زیادی داشته و به بهبود درمان تاول ها و زخم ها کمک زیادی خواهد کرد.
پزشک می تواند به شما آموزش دهد که چگونه به درستی از تاول های به وجود آمده روی پوست مراقبت کنید. همچنین راه حل هایی به شما می آموزد تا بتوانید از بروز تاول های جدید جلوگیری کند. قبل از بزرگ شدن و ترکیدن تاول ها، با پزشک خود در مورد روشهای امن برای ترکیدن و تخلیه تاول صحبت کنید. همچنین پزشک ممکن است محصولات مراقبتی را برای کمک به مرطوب نگه داشتن نواحی آسیب دیده توصیه کند تا تاول و زخم ها سریع تر بهبود یافته و از بروز عفونت جلوگیری شود.
به طور کلی در مورد تاول ها بهتر است نکات زیر را رعایت کنید:
دستان خود را بشویید. قبل از تماس با تاول های کودک و یا تغییر پانسمان، دستان خود را به خوبی شسته و ضد عفونی کنید.
کنترل درد. حدود 30 دقیقه قبل از عوض کردن پانسمان یا اقدامات دردناک دیگر، ممکن است نیاز به مصرف مسکن ها و ضد دردها باشد. برای افرادی که بدنشان نسبت به تسکین دهنده درد پاسخ نمی دهد، گزینه های دیگر مثل داروهای ضد عفونی کننده مانند گاباپنتین و پره گابالین مناسب خواهد بود.
تمیز کردن روزانه پوست. برای پاکسازی زخم ، آن را به مدت پنج تا 10 دقیقه در یک محلول رقیق آب و نمک خیس کنید. همچنین برای ضد عفونی و تمیز کردن می توانید از محلول رقیق سرکه با آب استفاده کنید. همچنین برای باز کردن باندها بهتر است چند دقیقه ای آن را داخل آب قرار دهید تا باندها به راحتی باز شده و راحت تر و با درد کمتری بتوانید پانسمان را تعویض کنید.
تاول های جدید را سوراخ کنید. این کار مانع از گسترش و پخش شدن تاول ها خواهد شد. برای سوراخ کردن تاول های جدید از سوزن استریل استفاده کرده و دو نقطه کوچک بر روی تاول ها ایجاد کنید. اما رویه تاول ها را دست نخورده باقی بگذارید تا علاوه بر تخلیه از لایه زیرین پوست محافظت کند.
پانسمان. برای پانسمان ابتدا از وازلین یا مرطوب کننده بر روی باند استفاده کرده و سپس باند را به آرامی روی زخم قرار دهید. بهتر است گاز استریل یا باند را با استفاده از پیچاندن چند دور باند در جای خود ثابت کنید.
دست و پا را هر روز پانسمان کنید. در برخی از انواع شدید بیماری پروانه ای، باید هر روز پانسمان زخم فرد را تعویض کنید. اینکار از همجوشی و چسبیدن انگشتان دست و پا به یکدیگر جلوگیری خواهد کرد. بهتر است در مورد انتخاب پانسمان با پزشک مشورت کنید، بعضی از پانسمان ها نسبت به بقیه آن ها بهتر بوده و مناسب افراد مبتلا به بیماری پروانه ای است.
مراقب علائم عفونت باشید. اگر متوجه بروز قرمزی، گرما، چرک یا خطوط قرمز در اطراف تاول شدید این علائم را به اطلاع پزشک برسانید. زیرا ممکن است نیاز به تجویز آنتی بیوتیک داشته باشید.
پوست بدن را خنک نگه دارید. تاول اغلب در اثر گرما و بالا رفتن دما بدتر می شود، در نتیجه بهتر است محیط منزل را برای فرد مبتلا به بیماری پروانه ای خنک نگه دارید.
رژیم غذایی متنوع و مغذی باعث رشد و بهبود سریع تر زخم ها خواهد شد. اما اگر تاول ها نواحی مثل گلو یا دهان کودک را درگیر کرده و کودک برای خورد و خوراک خود مشکل دارد، از توصیه های زیر استفاده کنید:
درمان و جلوگیری از تاول و عوارض بیماری پروانه ای می تواند برای شما، کودک و اعضای خانواده بسیار استرس زا و چالشی باشد. در چنین مواردی به اشتراک گذاشتن این موارد با خانواده ها با شرایط مشابه می تواند تا حد زیادی به کاهش این نگرانی ها کمک کند. از پزشک در مورد گروه های حمایتی برای بیماران مبتلا به بیماری پروانه ای در شهر خود سؤال کرده و در مورد مشکلات خود با پزشک، مشاور، مددکاران اجتماعی و دیگر خانواده ها صحبت کنید تا کنار آمدن با این شرایط برایتان راحت تر شود.
احتمالاً در اولین مرحله مواجه با علائم به پزشک متخصص پوست مراجعه کرده یا ارجاع داده خواهید شد.
مراکز به خصوصی برای تشخیص، ارزیابی و درمان بیماران مبتلا به بیماری پروانه ای وجود دارد که می توانید برای طی کردن روند تشخیص و درمان کودک خود به این مراکز مراجعه کنید. در این مراکز پزشکان، پرستاران، متخصصین توانبخشی حرفه ای برای درمان بیماران پروانه ای به کار گرفته شده و می توانید از خدمات این مجموعه ها استفاده کنید.
مراجعه منظم به چنین مراکزی می تواند تأثیر بسیاری بر روی کیفیت زندگی فرد مبتلا به بیماری پروانه ای داشته و عوارض جانبی ناشی از این بیماری را به حداقل برساند.
پزشک احتمالاً سؤالات زیر را از شما خواهد پرسید. از آنجایی که مدت زمان ویزیت و حضور در مطب کوتاه است، پیشنهاد می کنیم آمادگی پاسخ دادن به سؤالات را داشته باشید تا از زمان نهایت استفاده را ببرید.
از مدت زمان بروز علائم تا زمان مراجعه به پزشک می توانید با استفاده از اقدامات زیر احتمال بروز تاول های جدید را کاهش دهید:
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتوگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد