نکاتی درباره بیماری هاری و خطر آن برای انسان

به گزارش جام جم آنلاین از ایسنا، بیماری‌ها به‌عنوان یکی از عوامل مهم تهدید کننده بقای حیات وحش یا به‌ عبارتی تنوع زیستی همچنین تهدیدی برای بهداشت جوامع انسانی و حتی دام‌های اهلی در هر کشوری به‌شمار می‌آیند بنابراین با پیشگیری از شیوع بیماری‌ها و مبارزه با آن‌ها علاوه‌بر حفظ گونه‌های جانوری در حیات وحش به‌خصوص گونه‌های نادر و در معرض خطر انقراض، شاهد کاهش هزینه‌های پیشگیری، درمان و ارتقای کیفیت و سطح بهداشت جامعه انسانی و جمعیت دامی کشور به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه کشور خواهیم بود. به‌همین منظور به ۱۰ نکته درباره بیماری هاری بر اساس اطلاعات سازمان محیط زیست اشاره شده است:

هاری یک بیماری حاد و کشنده ویروسی سیستم مرکزی است که گوشتخواران اهلی و وحشی و انسان به‌طور تصادفی و غالبا از طریق گزش به آن مبتلا می شوند.

عمده‌ترین میزبانان و ناقلان این بیماری جانوران خونگرم به‌خصوص پستانداران و به‌طور ویژه گوشتخواران اهلی و وحشی هستند.

اگر اقدامات پیشگیرانه مانند واکسیناسیون و اقدامات درمانی در مورد بیماری هاری به‌موقع صورت نگیرد می‌تواند منجربه مرگ انسان و حیوان شود.

میزان کشندگی بالای این بیماری طوری است که پس از ظهور علائم بالینی چه در انسان و چه در حیوان درمان پذیر نیست و بیمار محکوم به مرگ خواهد بود.

گاز گرفتگی اصلی‌ترین راه انتقال بیماری هاری است البته از طریق کشیده شدن پنجه آغشته به بزاق حاوی ویروس هاری به ویژه درگربه و گربه سانان نیز منتقل می‌شود.

بیماری هاری از راه پوست سالم قابل سرایت نیست اما اگر کوچکترین خراش یا زخمی در پوست وجود داشته باشد قابل انتقال خواهد بود.

روند سالانه حیوان گزیدگی در ایران رو به افزایش است و بیش از ۸۵ درصد موارد حیوان گزیدگی توسط سگ اتفاق می‌افتد.

انتقال بیماری هاری از راه مخاط نیز امکان پذیر است بنابراین سگ‌ها و گربه‌های به ظاهر سالم در اواخر دوره کمون بیماری می‌توانند از طریق لیسیدن لب، چشم و بینی کودکانی که با آن‌ها بازی می‌کنند صاحبان خود را به بیماری هاری مبتلا کنند همچنین سرایت هاری از طریق تنفس به‌ویژه در غارهای محل زندگی خفاش‌های آلوده امکان پذیر است.

دوره نهفتگی بیماری هاری در سگ و گربه معمولا دو تا سه هفته و گاهی چند ماه است. در حیوانات دیگر دوره کمون بر حسب نوع حیوان متفاوت و در غیر گوشتخواران طولانی تر از گوشتخواران است. نکته‌ای که باید به آن اهمیت داده شود این است که در سگ و گربه ۳ تا ۱۰ روز قبل از علائم بالینی ویروس در بزاق حیوان وجود دارد و می‌تواند بیماری را انتقال دهد. به عبارت دیگر اگر سگ و گربه در زمان گزش آلوده به هاری باشند علائم بالینی حداکثر تا ۱۰روز بعد در حیوان ظاهر می‌شود و خواهد مرد.

اولین علامت بیماری در رفتار و عادات حیوان رخ می‌دهد به‌طوری‌که یا بیش از اندازه با صاحب خود انس و الفت پیدا می‌کند یا عصبانی و بد خو می‌شود و غذای خود را به‌خوبی نمی‌خورد. پیشرفت بیماری در موارد کمی به صورت فلجی (هاری ساکت) در می‌آید و باعث می‌شود حیوان به گوشه‌ای پناه ببرد. ابتدا دست‌ها سپس پاها و بعد سایر اندام‌ها فلج می‌شوند و در اثر فلج دستگاه تنفس حیوان تلف می‌شود اما در بیشتر مواقع پس از گذشت دوره تغییر رفتار، حیوان پریشان و مضطرب و کم کم به‌صورت وحشی و درنده در می‌آید، به گاز گرفتن سنگ و چوب و اشیا مختلف می‌پردازد و خانه خود را ترک می‌کند و بدون مقصد به هر جا می‌رود و به هر کس و هر حیوان که سر راه او باشد حمله می‌کند.

پس از مدتی حیوان مبتلا به هاری در اثر دوندگی زیاد و گرسنگی و تشنگی به‌علت عدم امکان بلع، کف از دهانش سرازیر می‌شود و به‌طور مرتب به زمین می‌خورد. گربه پس از طی دوره کمون به محل تاریکی می‌رود و پنجه‌های گربه در انتقال بیماری مانند دندان سگ یا گرگ عمل می‌کند چراکه گربه به‌طور دائم مشغول لیسیدن پنجه هایش است و مرتب پنجه‌ها آلوده به بزاق می‌شوند و موقع پنجه کشیدن روی دست و پا یا صورت انسان بیماری را از راه خراش منتقل می‌کند.

دوره بیماری هاری در انسان به چهار مرحله تقسیم می‌شود؛ دوره کمون بیمار که به‌طور معمول بین ۱۵روز تا سه ماه و به‌طور متوسط یک تا دو ماه به طول می‌انجامد. مرحله دوم بروز علائم اولیه است که به‌طور معمول یک تا چهار روز طول می‌کشد و مهم‌ترین علائم این دوره شامل تب ، لرز، خستگی، بی‌اشتهایی، سردرد، ضعف، درد عضلانی، اشکال در بلع، حالت تهوع و استفراغ، سرگیجه، افسردگی، بیقراری، سوزش و خارش و گاهی درد محل گزیدگی، تحریک پذیری، بی‌خوابی و دردهای شکمی واسهال می‌شود.

دوره سوم بیماری هاری در انسان مرحله حاد عصبی است که از مهم‌ترین علایم آن تحریک‌پذیری شدید، توهم، نگرانی و هیجان، ترس از آب، افزایش ترشح بزاق و اختلال بلع، خواب آلودگی، انقباض‌های عضلانی، علائم مننژیت، تشنج و فلج موضعی، گشاد شدن نامنظم مردمک چشم، تعریق و کاهش فشار خون وضعیتی است. مرحله آخر نیز کما و مرگ است. از شروع علایم تا مرگ به‌طور متوسط چهار تا هفت روز طول می‌کشد.

افرادی که مورد گاز گرفتگی حیوانات قرار می‌گیرند اگر بلافاصله و در اسرع وقت به مراکز درمان و پیشگیری مراجعه و تحت اقدامات درمان و پیشگیری قرار گیرند می‌توانند از ابتلای به بیماری هاری در آن‌ها جلوگیری کرد. اقداماتی که باید در صورت گاز گرفتگی انجام شود، زدودن و خارج ساختن ویروس هاری از محل زخم توسط آب تمیز و صابون و ضدعفونی زخم با الکل ۴ تا ۷۰ درصد یا محلول بتادین ۱ درصد یا سایر مواد ضد عفونی کننده است. تزریق سرم ضد هاری، تزریق واکسن ضد هاری، تزریق سرم و واکسن ضد کزاز و آنتی بیوتیک تراپی نیز از دیگر مواردی است که به‌منظور پیشگیری و درمان هاری انجام می‌شود.

بیماری هاری در محدوده شهرها عمدتا از طریق سگ‌ها و گربه‌های بلاصاحب منتقل می‌شود. برخی کارشناسان تاکید می‌کنند که غذارسانی به سگ‌ها و گربه‌های بلاصاحب تاثیر زیادی در افزایش جمعیت این گونه‌ها دارد.